n
n, f. (*dí-lin-? Cf.
GOI § 331
. From
Lat. diluvium,
Pedersen Vgl. Gr. i 197
). g
s. usually dílend; occasionally
dílinde, rarely dílind (: Find (gen.),
Fianaig. 50
,
94.19
).
na
dilind
,
Snedg. u. Mac R 39
. díle, f.,
IGT Decl. § 145
.
(a) The Noachian deluge: in díle diluuium,
Ml. 48d17
.
díli .i.
diluuium
,
Corm. Y 480
.
amail sóersai Nóë . . . din díle,
Fél.
Ep. 452
.
diliu thromm,
SR 2626
.
clann Caīn sil Seth na sen |
dorigni in diliu a ndilgen,
2724
.
otha dilind co Abram,
2297
.
iar ndilinn,
2276
.
airdde na dilenn o lar,
2525
.
o aimsir
dilenn,
Fél. p. 258
.
o rodoirt díliu for bith,
Metr. Dinds. iii 238
.
robaid in diliu sil Adaim uile ach Noe,
LL 1b1
.
o dorat Dia in
dilind darsin uile ṅdomun ní therna di doenib in domuin on
dilind acht mad lucht na hairce,
1b4
,
6
.
is mé Findtan . . .
d'éis na díleand,
Ériu iv 132
.
is e oenḟot do thalmain tar na
tainic diliu, idon Golgotha,
MacCarthy 48
.
tarraidh dílind
Bith,
BB 20b6
. is fir mar rimhim re radh | o Dilinn co Abraham,
MacCarthy 260
.
san domnach is fath fire | dotraig ar tus in
dile,
Ériu iii 144
.
ni ragbad [Ériu] ria ndile ┐ ni ragbad iar
ndíle . . .,
Imr. Brain i 286 x
.
do deoin ríg na dílinne,
SG 382
(LL Bóroma).
ar teithedh na dilinde (: gan time),
BB 22b45
.
an chéiddíle . . . | lér dhíoláithrigh Dia an domhon,
TD 7 § 29
.
is í an díle na danair,
7 § 42
.
anall ó dhortadh díleann,
28 § 3
.
ó ré dílinne na dtrét | a bfírinne gá coimét,
SG 349
.
mo
ṡáeghul roimh dhílinn duib | cúig bliadhna déc do bliadhnuib |
tug Día tar éis dílinn damh | cúig cét cúig míli bliadhan,
Anecd. i 25
.
rosaerad Noe ar thonnaib na dílend,
PH 5884
.
créad as a bhfuaradar an drong do bhí ria ndílinn ann ré
fhada,
TSh. 8528
.
iar dturnamh na díleann,
8422
.
re hucht
na dílinne,
236
. dia hAoine tugadh an díle tar an ndomhan,
Gadelica 207
(Eoghan Ó Caoimh).
le huisgidhibh na díleann,
Gen. ix 11
(Bedell).
(b)
torrential rain, wet weather:
bláth gach tíre 'na thoradh |
gnáth díle mar a dhubhadh | gach fiodh cnó bhán ag bloghadh
| gach domhan lán bó is brughadh, G. B. Mac Con Midhe,
Book of O'Conor Don 160a(No. 297)
.
an cheandsachd chaitheas
rinde | is grian a ngar dhilinde,
GJ ix 307(Tuar feirge § 3)
.
grian gheal i ndeaghaidh dílionn,
TD 24.54
.
lá gréine i
ndiaidh dílinne,
26 § 25
(doininne, v.l.). Fig. a torrent (of
tears):
le déaraibh fola dá ndortadh 'na ndílinn,
Keat. Poems
944
=
Hackett xxxix 312
.
(c)
waters of the ocean, sea: Etar étan ri dílind Etar (i.e.
Howth Head) forehead to the flood,
Metr. Dinds. iii 104
. aés
rodmbádi tond dilend (but this may belong to (e)),
106
. Of
the names of the Boyne at different stages of her course:
Banna ó Loch Echach cen ail, | Drumchla Dílenn co hAlbain,
28
.
ardanfud dond dílinne . . . décsiu Cerbaill,
RC xxix 211
.
dar lebarthonnaib na dileann,
Snedg. u. Mac R 33
.
da druim
ndilinne (: firinne),
Rawl. 86b42
.
co ti in diliu tar in domun,
Aen. 2966
.
tar dromchla ndíleann,
TD 20 § 33
.
fa tholchuibh
dílionn,
20 § 35
.
siar tar dromchladh na díleann,
Keat. Poems 31
.
(d)
flood, torrent usually in epithets: ucht ra mór-dilind to
breast a great torrent used of facing a battle,
CRR p. 46 (§ 40)
.
Of a warrior in battle:
ruc taichim . . . fo cath na nAnmargach
. . . mar borbruathur dianbunni dilend,
Cog. 188
. ba he tra
samail na desi sin (Haemon and Tydeus) amal ro rethidis da
buinne (sic leg.) diana dileand a slebtib arda amreidi . . .
(Theb.),
Celt. Rev. x 318
. Of Caesar's army:
. . . an breisim
bratha, ┐ an buine dilenn ┐ an diliu ic tuili . . .,
CCath. 5376
.
as maidhm dilionn ┐ biodhbha sochaide e,
ZCP x 280.y
.
mur
buinni ndían ṅdílinn sceithes a hucht airdslébe i n-aimsir
thuili,
Fianaig. 94
.
snámaid sisi ina ndiaid go trén tinnesnach
gurba chosmail re buinne mborbruad ndilenn in dá buinne
bátar ima taebaib,
SG 250
.
uaim dhíleann . . . samhuil
inntleachta Dalláin,
Oss. v 34
.
(e) The gs. is used attributively to denote great size
apparently resulting from great (antediluvian?) age:
dam
dílend (cf. dam ré,
TD 14.34
.
Keat. Poems 739
): ┐ xl ar da
cetaib dam dilenn leo docum in tuir do cur a fola fai (of the
building of the Tower of Babel),
BB 14a53
.
mar neart
ndamh ndighleann,
TBC-LL¹ 3870
v.l. roforbair cona ba luga hí
oltás dam dílend (the beast slain by Michael),
PH 7221
.
Dubhchosach Binde Gulban .i. damh diomhór dilean (of a
stag 500 years old),
Celt. Rev. x 135
.
marb eilit Droma
Sileann | geisidh damh dileann dá héis,
Acall. 850
.
an chú
glan semhḟáobhrach seng | ór gearrṡáoghlach dam dílenn,
Brian Ó Corcrán, Book of O'Conor Don 227a
(No. 294). Freq.
applied to warriors:
ba treass im dam dilend tres catha uime,
BB 435a26
.
téit fúthaib mar dham ndásachtach ndileann,
SG 65
.
indsaighis cach a chele dibh . . . mar dhá damh
dílind,
Ériu iii 170
. In a few exx. there seems to be a confusion in writing between dam Dile the Ox of Dil (q.v.) and
dam dílenn:
dam dilenn tuargabsat ceann,
BB 373b48
=
Daim Dile etc.,
Metr. Dinds. iii 204
. ? ech dílenn: is luaithe
mé ná eachradh díleann (Death addressing the sinner),
O'Gr. Cat. 593
(but the corresponding line in
Cnuasach Comhagall 6
is: is luaithe mé na teacht tromdileann).
Of trees, etc.
scolb do dharaigh dileann,
CF 712
.
Niall
mac Echach na ttres ttenn | ríbhile díomsach dílenn,
Book of O'Conor Don 155a
(No. 59
).
níorbho coinne sgíthbheag, sgathuaimhneach coinne an dá ruire sin acht ba sáthadh dhá
charrtha chloch ndileann,
ML 140
.
gu gluaiste na crega
dílinn,
Rel. Celt. i 165
(older version?).
ar charruig dhíleann,
Desid. 649
. dún dílenn a cyclopean fort
(cf. dileann
firm, solid,
sound, strong
,
P. O'C.
): co fuil and da dun dileann | eargna run
re taeb remeand; | uas tuind tibraid fri toraind | sund fri dib
imlib Erenn (viz. Dún Sobhairche in the N. & Dún Cermna in
the S.),
Lec. 578a14
(
LL 17b1
).
cumdach tochair tuir dileand,
BB 37a10
(
Lec. 564a37
). uamdorus dilenn (Antaeus' cave),
CCath. 2908
. is tú fa leannán dreach-nár díleann | do ṡíol
Éibhir (of a fortress),
Keat. Poems 1525
. Fig. uaill dílenn
unyielding arrogance (?):
laechraid Ulad uaill dileand | ni
rorimeam a remeand,
Lec. 584a19
.