n (earlier ór) ā, f. (<Lat. hora)
úair ab hora
,
Corm. Y 1281
.
úai,
IGT, Decl. § 14
. O.Ir. forms: n
s.
uá,
Sg. 45b1
. n
du.
di húair
,
BCr. 31b2
. a
du.
di húair
deac,
33b9
. g
s.
hór,
Wb. 16b5
.
huare,
BCr. 25c1
. d
s.
uái,
Wb. 16b5
.
25b16
.
Ml. 82d9
. a
p.
úara,
SR 226
,
7243
.
g
p.
húa,
Ml. 111a7
. d
p.
huaraib,
Sg. 215a4
. Mid. Ir.
n
p.
uaire,
ITS xiv 76.11
;
140y
. d
p.
uairib,
ITS xiv 138.8
;
17
.
I
(a) an hour, the twenty-fourth part of day: cid do úair
.i. cuit hóre `though it be for a season, that is, merely an
hour' (gl. etsi ad horam),
Wb. 16b5
. isna cumscaigthiu .i.
húar du fodail són (gl. horarum momenta),
Ml. 111a7
.
teora cethramdin huare aequinocht indid mailliu a tuile ar
cach óenlaithiu `three-quarters of an equinoctial hour,'
BCr.
25c1
.
arit di húair in signo,
31b2
.
ni roig di húair deac,
33b9
.
tricha lathi ... la dech n-úara ┐ lethuar,
SR 226
.
fri re n-uare,
2079
.
boi occu fri re n-uari he,
PH 808
.
ro fhill G. gluine iarum fri re n-uaire,
1256
.
fāsaidh an
lā co sē hūairib dēg,
ITS xiv 140.7
.
is é is uair ann .i. cuid
do na ceithre codchaibh fichead bhíos san lá nádúrtha,
Corp. Astron. 14 § 9
.
is é an lá nádúrtha spás ceithre
n-uaire fichead thosuigheas ó éirghe don ghréin go h-éirghe
dhí an ath-uair,
12 § 8
.
fóiridh an clár so chum feasa na
huaire i n-éirgheann an ghrian ┐ i luigheann sí,
20y
.
ranntar
an aimsir ... i n-uairibh,
6.2
. an uair do chlog `the hour
of the clock,'
38.2
.
an uair do ló,
42 § 3
.
an uair do oidhche,
38 § 2
.
cá hu.¤ do ló no dh'oidhchi díscaeilter in doman,
RC xxiv 382 § 21
.
fios na n-uaire,
Corp. Astron. 44
,
23
.
go maireann ... mí i n-aghaidh na huaire `lasts a month for
every hour'
158.4
.
i gcás nach dtiocfadh chum uaire
iomlán,
148.20
. Attrib. gen.: clog uaire
`a time-piece,'
Corp. Astron. 42 § 3
.
A canonical hour
: nachar léices trátha ná huaire riam
ann a chéile ón ló ro gabas grada form `never have I suffered
the canonical hours to run (unobserved) the one into the other'
SG 41.12
.
With qual. adj.: ú.¤ chanónta a canonical hour
:
ag so an
modh adeir an Eaglais na huaire canónta,
Corp. Astron.
14 § 9
. ú.¤ riachtanasach
a necessary occasion
184 § 7
.
ú.¤ ṡaothramail
an hour of the working day
(cf. Mid. Ir. lá
saerda): do-ghní Eoin san 11 c. iomrádh ar na huairibh
saotharamhla so, nuair adubhairt `erat quasi hora sexta'
(Jo. xix 14
),
Corp. Astron. 14 § 9
. ú.¤ thoileamhail
an optional occasion
184 § 7
. ú.¤ chorradh
an hour over
148 § 14
.
(b) a time or occasion; point of time: robbí uár recar
less dígbail ind ḟolaid `there may be a time when it is necessary
to diminish the substance,'
Sg. 45b1
. cid do úair `though
it be for a season,'
Wb. 16b5
. fó hūair congaib Macc caille
| caille ōs chinn sanctBrigte, `in a lucky hour',
Thes. ii
329.2
.
fós húar mad mé foglésed,
Ériu ii 63 § 1
.
ro-chomfhoicsigestar in uair,
PH 3070
.
do dhruid a núair rinn,
Matt xxvi 45
.
cuimnig in uair na raibe árach agut fén
ort,
PH 7391
.
do-chonnarc uair, nár bh'uathadh dhíbh-se,
Keat. Poems 1475
. olc sén uare `evil was the luck of the
hour,'
PRIA xxx C ix 267
(
LL 275b16
); see 1 sén. biaidh uair
... | 's budh onáir libh uaigh d'fhagháil `the time will come
when,'
Dán Dé vii 31
. ro boí úar damsa di sudiu
my time
for that is over
,
BDD 162
. mōr n-uair
often
Rosa Angl.
26.13
. gach linmairecht d'uairip aderthor aiffrenn
as often
as
Fl. Earls 210.19
. With 1 gar (q.v.): bid gar úar ani sin
that will not last
long
LU 3344
(
SCC 13
). bid gar uar dosom ón `short will
his time be'
BDD 144
.
A point of time, occasion, in various phrases, the fit, proper time (for doing something): bídh u.¤ ag an impidhe, `there
is always some best moment for a request'
PBocht 14.38
.
dénam áenta ... do ba ú.¤ máelta dar múid,
IGT, Decl. ex.
679
.
uch, do bud u.¤ a denma | gen cor smuain guth Gaillberla,
Irish Texts ii 14.27
.
ní hú.¤ dénmha dethbire | do
sdúaigh É. in t-athbhuile,
IGT, Decl. ex. 3
.
ní hú.¤ mheisnighe,
ex. 571
.
nach ú.¤ aithrighthi aignidh,
ex. 898
. Cf.
mé ag anmhain ré huair,
PBocht 5.49
. With do of pers.:
do bhréagnaghadh ní hu.¤ d'ḟior,
Ir. Monthly 1919, 284.8
(
DDána p. 229
).
With defining gen. of occurrence, etc.:
ra síacht Fer
D. u.¤ baeguil ... far CoinC.,
TBC-LL¹ 3829
.
co hu.¤ m'éca,
PH
3821
.
ú.¤ éitsechta indí nóebP.,
Trip.² 3081
.
ro foillsiccedh
do B. u.¤ eitsechta an crossain,
BNnÉ 53 § 50
.
in hú.¤
[ḟ]escuir,
Trip.² 1420
. co hú.¤ fessa `till the hour for sleep,'
Metr. Dinds. iv 2.3
.
gi bé adearair u.¤ óla,
TD 10.17
.
óenúaire is used in the sense of
adj (a)
passing, momentary, transitory
: aisling énuaire
a passing dream
,
Mac Aingil 230
.
Esp. in: fer, duine (pl. lucht) óenúaire a passing guest, sojourner, accidental visitor
: súil ré fear éanuaire d'ḟaigsin
| sreabh féaruaine taisgidh tú `a passing guest'
TD 29.25
.
taisgthear ... mar ní iongnadh | re haghaidh ḟir éanuaire
16.25
. cia san ghurt ... | nách lucht aonuaire d'Éirinn
`visitors'
17.18
.
do chuir daoine chugam féin go minic
pecadh do cheiliodar ara sagartuibh porráisti, do bhrígh
go rabhas um dhuine enuaire, ┐ nách roibhi súil aca mh'faicsin go bráth arís,
Mac Aingil 246
.
ní buidheach fear aonuaire
| a nGort Innse G. riamh,
Tribes of Irel. 40.7
.
adv (b)
at once, sudden
: oenmac mná ... | ba marb do bidc oenúaire (
4 Reg. iv 20
)
SR 7170
.
an tan tainig saighead ghealáin
do nimh chuige go bhfuair bás obann, aonuaire dhe,
Hy Fiach. 20.15
.
atreset ... a bás la brafad n-oenúaire,
LU
2519
. tinaid ┐ erchranaid fri prapud n-oenuaire (ad instar
puncti)
PH 6062
.
ed úaire
n (a) an hour's duration
: feadh éanuaire an lásoin
linn `as one hour in length did that day seem to us'
TD 11.23
.
adv
(b) more loosely, for a time, transitorily
: in cu tic chucum
fri head nuaire `on a passing visit'
SG 57.2
.
ní mhair
maoin acht eadh uaire; | buaine a sheal daoibh ar ndáinne,
L. Cl. A. B.
215.15.
Somet. úair is used to intensify a neg.:
óclach d'E. ...
cen ú.¤ n-omain,
Metr. Dinds. iv 108.18
.
trí maic ... Echach
cen ú.¤ formait,
108.15
.
ni thánic ú.¤ n-ómain no ecla dó
riam,
LL 20a24
.
níor ghnáth leatsa ... imneadh aonuaire
ar th'aigneadh,
Ir. Monthly 1920, 541.19
(
DDána p. 208
).
With various prepp.: is indí rombú foraithmitech side
a taircitil beus cosin nuair rondchomallastar `till the time
that He had fulfilled it,'
Ml. 122d7
.
cosin n-uair atbath
Iosiaph,
SR 3692
.
cosin n-úair no ḟoad la C.,
IT i 71.10
.
huand uair nundabertatar filistíndi (MS
filistindai), ɔtanaic
á frithissi,
Ml. 82d9
.
huand uair thall Noe a cheill
de,
SR 2557
.
ond uair atbath Noe nar,
2681
.
ond uáir
thanic a amser,
4972
.
ónd úair iarom oslaices hÉli in
lebor,
FA 33
.
ond úair ro scáich dóib fíadach in t-slébe,
IT i 74.1
.
o'n uair tanic P. ... is-in cathraig,
PH 1962
.
o'nd uair ro-bam nóide, ar Iob, bam trócar ... fri bochtaib,
6105
.
ón uair do gabus arm ar thús am láim,
Comp. CC
95.23
.
ón uair fár hiarradh thusa,
TD 33.18
cf.
3.48
.
II Adverbial uses,
(a) without prep.; úair
once, sometime in the past, formerly
: ro bá u.¤ co haillemail `once I
was joyful,'
RC vi 186.8
(of poem).
sometime, at sometime
(fut.) :
Oilech uasal fordergfa | u.¤ for Emain echtraife,
LL 386b36
.
occasionally, at times:
┐ ú.¤ ann aibidhit na
ranna neimhe sin tortha,
RC xxiv 379.1
.
uair ... uair
now ... now; at one time ... at another time; sometimes, cf. Lat. modo ... modo:
tobur Iacóp athriges
dath ... u.¤ derg, u.¤ glas, u.¤ búaiderta ┐ u.¤ ele tiugh,
Maund.
103
.
da beidis na plaineid u.¤ budh luaithi u.¤ budh maille
iat na ceili ┐ u.¤ ele na comnaighi,
IT xiv 8.3
.
da beidis
tortha ... u.¤ and ar techt ┐ u.¤ ele gan enraed da techt dibh,
8.7
.
uair éicin
sometime, once on a time (see éicin): ní mór
dhíobh ... nách oide ... nó comhalta u.¤ éigin `sometime,'
TD 2.20
.
bheith fá chádhas ... mar do bhádhas u.¤ éigin,
L. Cl. A. B., 69.108
.
a fhios do thabhairt dó nach do
réir oghuim do shíor chuirthear comhardadh, gé chuirthear
ú.¤ éigin é,
IGT, Introd. § 3
.
uair aile on another occasion, once
: grian m'inntleachta
ú.¤ oile `once' (metaph. of a friend),
Studies 1918, 452
.
Dia u.¤ oile | do chuaidh ó Mhoire ar mearughadh,
PBocht
6.25
.
mairg duit nar ḟéach u.¤ eile | ... sul gcuirtheá i gcás
do chuntas,
A. Ó Dálaigh xl 5
.
fíor gur threabhsad u.¤
oile | ... na críocha soin,
Content. xviii 60
. Cf.
TD. 2.22
.
uair a time, any time, occasion; used after neg. with an
intensive force :
ní rabhadar riamh roimhe ... u.¤ budh
neartmhoire iná anois,
TD 26.28
.
táinic L. roime do
gabáil na hechraide ┐ nochan dechaidhsin riam u.¤ ba leisci
leis dul dá ngabáil ná sin,
Comp. CC 92.5
.
d
p. huaraib=horis, interdum, sometimes
: ní biat
remsuidigthi friu huaraib, `sometimes there are no prepositions with them,'
Sg. 215a5
.
biit remsuidigthi huaraib
cen briathra leo,
ib. 6
.
gnáth huaraib ar gressaib gal
| glenaid luch inna línsam,
Thes. ii 293.20
(Thurneysen
reads this as a compd.:
gnáth-uaraib,
ZCP xi 308
).
With cach, cech: cach uair is smacht
whenever it is a
case of `smacht'
O'D. 1614
(
H 5.15, 13
). gach úair da
dtéighinn 'na theach,
every time, whenever
,
L. Cl. A. B.
187.9
.
gach u.¤ ro smuainedh si for na dubhailcibh,
Études Celt. i 85.18
.
gach u.¤ mhothócham guasacht,
Ó Héodhusa 81y
.
gach u.¤ is féidir,
Corp. Astron. 192 § 10
. gach
u.¤ eile `at all other times,'
TD 1.27
.
Cf.
guidem frisin morchoimdid | in cech huair ar comráda ar soerad,
SR 8310
.
in cech huair formbia far ndail,
3511
.
In g
s.: co mbered molt cech uare uadi do chairchaib
mná D. `every time,'
Thes. ii 336.43
.
is sain dath
┐ écosc cacha húari tadbat fair,
BDD 99
.
is suairc
immar glecait-siumh | tuile is aithbe co n-uaire,
| imaseach do eccmaitt-siumh | sis is inís cech n-uaire,
Anecd. ii 23 § 3 (of poem 3)
.
go dtí dhíot ar n-aithnighe
| gach n-uaire d'éis ar dtuitme,
Studies 1931, 437.14
.
nó
aní an ferg do-gríos a grúaidhe | no in derg bhíos gach
n-úaire é ?,
KMMisc. 172 § 21
.
Cf.
armád cacha huaire dib bad marb ina maighin,
Thr. Ir. Gl. 43
s.v. tamhlachta=
cach ar ūair,
Corm. Y 1233
.
cach ar núair,
LL 179b14
.
In phr. cach re, gach re (O.Ir. cech la) nuair
alternately
:
gach ré núair, re sealuidheacht `by courses,'
Kirk
(
Eg. Gl. 363
).
cach rá n-úair trágid in pían díb, in n-úair aile
tic thairsiu,
LU 2166
(
FA 24
).
gach re n-úair ar clíathaibh
cáoirt[h]inn | tíachair do bhúain t'aínp[h]ill orm,
IGT,
Decl. ex. 407
.
With art. and demons. so, etc., sin equival. to adv. of time:
indorsa
`
now
,'
Wb. 12c35
,
14d28
.
cia an uairsi éisdeas
re ar gcor? | léirsgrios na huaisle an t-adhbhor,
L. Cl. A. B. 121.31
.
gearr uaimsi ar saoghal mur soin; | baoghal
an uairsi ar n-anmoin,
134.36
.
malairt tar an uairsin
ann | ag uaislibh raghuirt F.,
170.131
.
an uairsin is é
tarla | fan gcuing ríogh gan ḟreasabhra,
TD 8.3
.
in úair chóir in due time:
smuain ar aithmhéala an
u.¤ chóir,
A. Ó Dálaigh xlii 6
.
in ath-úair
again
: tar éis teachta dí an ath-uair (sc. the
moon),
Corp. Astron. 10 § 6
. 'gá chrochadh innte an
athuair, `thereafter,'
Dán Dé xx 22
.
cía (cá) húair
when ? (adv. interrog.):
gá hu.¤ ṡaoile do
ṡaoradh ?,
TD 1. 28
.
mar nach feas do stiúrthóir na luinge
... cá hu.¤ nó cá tráth theilgthear ... ar tráigh í,
TSh. 734
.
uch ! mo nuar ! cá hu.¤ do-chífead | 'san riocht chéadna
an glé-bhrugh ... ?,
Keat. Poems 1561
.
má fhiafraighionn
tú ca hu.¤ do gheibhdis an caileach ...,
Rule of Tallaght § 5
.
gibé úair
whenever
:
gibé ú.¤ aigeórthur air,
L. Cl. A. B.
159.173
.
gidh bé uáir fhásaid síad te, tiaghuid as,
Job
vi 17
.
once, twice
, etc.:
fa gnath aca cet[h]ar-leabhar an tshoisgeil do leughadh ... uair san mbliadhain,
Rule of Tallaght 89b
.
u.¤ nó dhó,
TD 40.23
. u.¤ nó dhó sa sechtmain
once or twice
a week
,
O'Gr. Cat. 271 x
.
fuasgluim é dhá u.¤ nó 'trí,
TD
22.11
. an duine ba ghile ... trí huaire `the fairest thrice
over,'
O'Rah. iv 27
.
deich núaire,
Gen. xxxi 7
.
morán
duairibh ... tri huaire,
ITS xvi 24 § 18
=tribus uicibus.
naoi n-uaire,
CF 376
Eg.
With the ordinals: nó an tú do mheall meise féin | an
chéaduair, a chruth soiléir `before'
TD 40.18
. connradh
na gColla an chéaduair `the ancient contract of the Collas,'
24.41
. a cheud uair, ni briathra De iad ...
in the first place
,
Luc. Fid. 350.11
(see also under (b) below). an dara (O.Ir.
indala) huair
again
,
Ir. Monthly 1921, 373 § 9
. Cf.
Dán Dé xx 40
.
do imthigh sé an dara húair,
Matthew
xxvi 42
. In the phr. in dara (O.Ir. indala) huair ... ind
uair aile
at one time ... at another
:
Ri dosrat ... | in
dara hu.¤
¤, blaith iar mblai, | ind u.¤ aile ainbthechae,
SR
95
-
6
(sc. the winds).
Rí rorádi co dána | fri Moíse taidbsiu
a lama, | i[n] dara hu.¤
¤ dí ba clam, | ind u.¤ aile ba gléglan,
3819
-
20
. an treas u.¤
`a third time,'
TD 40.23
.
a (h)úair
literally
suā horā, vicissim=in turn
: cech
fochaid a hú.¤
`each tribulation in turn,'
Ml. 39c31
.
conna
facaib cech rainn á hu.¤ cen mes,
114b16
.
for cech lín a
hú.¤
,
115a14
. cáich a uuair `every man's in turn,'
Thes. ii
235.16
.
is caich a hu.¤ an aros so,
ZCP viii 312.3
.
ō'trīmed
cach cōicer a ū.¤
,
Corm. Y 1084
.
intan adrímed F. hua B.
cech coiciur a hu.¤ de sluag L. maic N.,
Corm. Bodl. p. 38
(rincne).
di cech lín ronalt a hú.¤
,
Hail Brigit § 15
. a
Brigit 'sa tír atchīu, | is cách a ú.¤ immudrá (MS immudrí)
`on which each one in turn has moved about,'
§ 25
.
ní ar
amlessaib in tslúaig | tíagu cech fordul a hú.¤
,
LU 4721
.
namberad iarum cách a hu.¤ dena maccleirchib dochum
a tige leo,
Ériu ii 222.24
. Cf. ar (h)u.¤
, ar n-u.¤
below.
For úa[i]re, óre
when, since, because
see under III below.
(b) with prep. : ar ú.¤
, (i)ar n-ú.¤
in turn:
rodastroeth cech
n-olc ar huair,
SR 6553
.
in rath deis cach rīg ar huair,
Rawl. 122b53
(=
dar éis chaich iar nu.¤
,
LL 314b29
,
Bruchst.
§ 132
).
iar cach n-áraim díb ar uair,
SR 6825
.
cāch ar
ūair dīb,
Corm. Y 1233
.
im brāigid cach fir ar u.¤ dib,
Ériu
i 120 § 13
.
as cech thír ar u.¤
,
viii 70.94
.
nombered iarum
cách ar uair dina maccleirchib dochum a tigid leo,
Mon. Tall. 155.6
.
do bretha cách ar úair chuci,
LU 10451
.
is
bith cáich ar úair immáredi siu,
9305
. is bith caich ar
uair an bith so `this world is the world of everyone in turn,'
AFM v 1804.2
. Cf.
étarbae n-inderb n-indless etir cach ar
uair, ar cach die in bithsa,
ZCP xi 85 § 37
.
no leicedh cech
mell ar uair dibh uada,
RC v 204 § 27
.
luidhis ... gach
leath ar u.¤
,
Anecd. i 55 § 42
.
dath fola cach ḟir ar úair,
Metr. Dinds. iii 328.51
.
a cend fo choim caich ar u.¤
,
LL
273a20
.
ac airim cach coicir ar n-ūair,
Corm. Y 1084
.
millfider ar n-aonta ar n-ūair,
ZCP vii 302 § 3
.
slemoin fri
garǔ caich ar n-úair,
268 § 2
.
iul ar Albain do fuairsem
| ar nuair a hardaib Eirenn,
O'Gr. Cat. 370.16
.
do-chuaidh
uile d'éug ar n-úair,
KMMisc. 362 § 4
. Cf.
274 § 67
.
ar
nuair,
LB 128a31
.
131b36
.
ZCP x 415.17
.
IGT, Decl.
ex. 124
.
TD 13.26
.
Ir. Monthly 1928, 264.11
.
Content.
xxviii § 16
,
§ 19
,
47
.
Dán Dé vii 2
.
iar n-ú.¤
later on
: níor smuain réalta ṡluaigh ṡligigh
| budh déanta iar n-uair d'ḟaoisidin `afterwards',
TD 17.60
.
bíaidh íar n-uair, ... | rí dhíbh féine ar chloinn na gColla
`in due course,'
SGS iv 142.19
.
go smuainim iar
n-uair Muire ar tonnaibh an taobhochta,
Studies 1932,
433.5
. Cf.
O'Gr. Cat. 370
, cited above.
ar u.¤
at a (the) time (hour) of:
Art mac Aodha ar uair
áigh | ba leis críoch Uladh d'urláimh,
L. Cl. A. B. 37.11
.
is ar uair mishein ro tusmedh thú `in an unblessed hour,'
Études Celt. i 79.28
.
air uair a bháis,
Donlevy 38
.
dá
neamh-chaomhna ar uair éigin,
Ir. Monthly 1921, 329.26
(
DDána p. 304
). Cf. i n-uair, below.
Co húair
:
loc damsa ón ... co hu.¤ chéin,
ZCP viii 312.1
.
In fo chētōir
`sub primā horā,' statim: fo chetóir `
at once
,'
Ml. 76a11
;
93c10
;
106c12
.
fochetoir,
31d10
;
32a10
;
32d6
;
42c24
;
53a8
;
96c10
;
97d17
.
fuchetoir,
90d12
;
107c8
.
focetoir,
24b17
.
a fhaisitiu amal doragbaither
focetoir,
Rule of Tallaght § 16
. ni fochetóir (MS
nipo hetóir),
Wb. 4c35
. Cf. i gcéadóir: Saorghus mhac Béic ... | ríoghthar le cách i gcéadóir, `
forthwith
'
TD 32.40
.
beir mo
bheannacht agceudóir (: Móir) | go ceann toighe na T.,
L. Cl. A. B. 124.2
.
díobh i gcéadóir cion na drúise,
Dán Dé xxxi 34
.
i n-uair
at a time, on an occasion
:
i n-u.¤ annuimh,
Studies 1928, 451.13
. is fearr ... í iná i n-u.¤ eile `than at
any other time,'
Corp. Astron. 52 § 9
. in gach u.¤ bhus
aonach `at all times when men assemble,'
Ir. Monthly 1921,
289.11
(
DDána p. 326
). With gen. often equivalent to a
temporal clause at the time of, when
:
gabh a lé i n-u.¤ airce,
L. Cl. A. B., 281.59
. mar réaltana i n-u.¤ oighridh `in
time of frost,'
TD 20.58
.
i n-u.¤ altroim fhíoroinigh,
L. Cl. A. B. 27z
. i n-u.¤ a gcabhra i gcliathaibh, `when they
are rallied in ranks of battle,'
TD 10.6
. a n-ú.¤ dheaghla
dhi `when she separates,'
Studies 1918, 453.13
. i n-u.¤
éidtréine d'iomchar `in his hour of wretchedness,'
TD 32.81
.
mo dhíon i n-u.¤ mh'éigeantais,
15.40
.
i n-u.¤ an fheicheamhnuis,
L. Cl. A. B. 162.12
.
i n-ú.¤ fhedhma,
261.95
.
Ir. Monthly 1921, 329.23
(
DDána p. 304
).
i n-u.¤ leathranna
an leinibh,
TD 2.44
.
i n-u.¤ obtha dh'ealadhuin,
31.10
.
a n-ú.¤ ḟulachtaidh bfear bhFáil,
IGT, Decl. ex. 1580
.
With def. article:
san uair shólásda,
L. Cl. A. B.
164.54
. a n-dorarṅgered o chéin | ... | ... | isindúairsi
doroacht,
at this time, now
,
SR 6364
.
isind óenúair
, i n-óenúair
at the same time, immediately
:
atcomlasom híc lasnahí dofuircifea bráth i mbethu et bebté
et asséirset isind óinúair `in the same hour,'
Wb. 25b16
.
dorigni dé min is lúaith, | rochlaemchlai gne 'sind oenúair,
SR 5412
.
rodashicc isind oenhuair,
7636
.
ro-híctha uli
i n-oenuair ind-sin,
PH 1594
.
is e tra ro-hidpair míle
edpairt do'n choimdid in-oen uair for altóir Dé,
3957
. ní
gheibthea ór a rann uaid | acht an anam i naonuair `upon
the very instant,'
O'Gr. Cat. 578.31
.
nocha i n-énuair
amlaid sain | do chuir Dia i ndiaid in phecaid | imad cráidh
...,
467.13
.
tabhruidh ní dhamhsa ar mo dhúain | a rí
┐ almsa a n-énúair,
IGT, Decl. ex. 117
,
Studies 1924, 570
.
na trí tonna san taoibh thúaidh | guilid fa Art i n-eunúair,
L. Cl. A. B. 263.154
. With cech:
in met fordiṅgtis int
sluaig | forbartais in cach oenhuair,
SR 3680
.
frí húair
at the hour (time) of:
Ri dorat na deich plaga
| forthu fri hu.¤ combaga,
SR 3942
.
fri hu.¤ mbáge,
5115
.
cia leith focheird a chainchuaird, | tan nadbi fri huáir i
fos | frithalmi in tsluaig i Pardos ?,
1199
.
sacrafic do
tabirt dond aos bís i llobrae fri huar mhbáis,
Mon. Tall.
§ 56
.
fri huair fergi,
FDG 701
.
fri óenúair
at the same time
. cf. i noenuair
, supra:
rosdelb
fri oenuair dia réir,
SR 7864
.
co tarmart tairbert int
slúaig | fo thuinn talman fri oenhúair,
4124
.
dia rohort
... fri óenhuair ... noi fichit mili ...,
7234
.
ri rosaer ... na
Ninuiandai fri oenhuair,
7386
. Cf.
re héan-uair,
Dán Dé
xxxi 11
.
for oenuair
at the same time
:
Ri dorimmart, ..., | i n-airc
Noe f[o]r oenhuáir, | di neoch rothecht muir istir, | lanamain
cach (leg. cacha) oenmil,
SR 2502
.
d[i]úair
sometimes
:
agus duair (v.l. uair) ann ceangailter
na huisceadha millsi,
ITS xiv 42.26
.
ar uairib
at times
:
Rule of Tallaght § 7
;
§ 15
.
sliocht Ír
bhós do bhídís sin | ós cionn Éireann ar uairibh,
Content.
xxx 9
.
olc chuimhnighid ... a ró dísle ag díon gach ḟir
do ṡíol an I. ar uairibh,
ib. 2
. eidir ṡaorchlannaibh ṡíol
Néill | do bhínn ar uairibh ainnséin `alternately,'
TD 28.21
.
ag roinn aoinleptha ar uairibh,
L. Cl. A. B. 157.112
.
ar úairip áirighthe `on particular occasions,'
Fl. Earls
182.17
.
sealuidheacht flaithis, eadhon, gach re mbliadha[i]n
ag gach aon díobh ar uainibh (v.l. uairibh),
Keat. i 222
.
d[i]uairib
sometimes, at times
:
an uair thuiles an sruth
sin doní mórán uilc dúairib ann,
Maund. 188
.
i n-uairib
aliquando,
at times :
ailiquando (.i. i nuairibh),
IT iii 9 n. 6
. ni hi nuairib sercc De aice acht dogres
`her love for God was not at times but always,'
Thes. ii 332.23
(gl. on ūarach).
iar n-úaraib
at times:
ni bu iar núaraib nobíd ┐ tan œle
nadbid serc Dé occi,
Thes. ii 332.21
.
For: ónd ú.¤
, see above, I (b), end.
III úar, úair, óir; also úaire, óre (g
s.) as subord. conj.
introducing a causal clause=
for, because, since
(see Hertz
ZCP xviii 121 ff.
;
xix 240 ff.
) :
huair dorochair Caïn ann
| i ṅglinn Iosophath imgann, | ata fo choibchi chaire | cen
toirthi, cen tarbaige,
SR 2005
.
huair dochuatar dar mo
smacht | ... | dar dreich ṅdomuin, ... | dolecub tonngur
ṅdilenn,
2425
.
huair dorat in séire sáim | dia athair ... | ar
huamun a bráthar dia brath | ni fitir cid dogenad,
2921
. Cf.
1353
,
1754
. Folld. by copula :
ail dam ní d'athchomarc
huait, | ... | uair is glandil dochial chain,
1207
.
ni ragsa dó,
..., | huair im siniu hi tuistigud,
1848
.
Caïn ibas dig dia
fuil, | uair is mac diles Diabuil,
1964
. Cf.
4620
,
4816
.
úar ní for fírduine rolaset a ngona,
Thes. ii 343.43
.
génait
┐ ní génaiter, úair is a síd dóib,
BDD 84
(for further exx.
see Wi. and
PH Gl.
).
nocotbia airmitiu glan, | úar na
tabrai reir d'Adam,
SR 848
.
rogabussa huad innsain | ubull
cosin ḟrithorgain, | huair ná fetar cia rét olcc | co facca
mo bith lomnocht,
1335
.
do chin huair nachatamar, |
dogénat do clanna iar tain | dogres a cin d'imresain,
1406
.
uair ná dernsam cuibdi ṅglé ... ronfáid ... cen buaid in-dochum n-Iffirn,
1853
. Cf.
1243
,
1579
,
2109
,
2597
,
3037
,
3190
.
In g
s. hóre húa(i)re with same meaning as above; usually,
but not always, followed by nasal. rel. (see Hertz, l.c.):
hore is na naicci atái,
Wb. 5b27
.
hore is cuci rigmi, is
ferr dún placere illi,
15c23
.
hore am essaminse precepte
as mo chuimriug is lia de creitfess,
23b7
.
hóre ammi
maicc lai et soilse na seichem na hí siu,
25c6
.
is airi am
cimbidse hore nopridchim in rúin sin,
27c22
.
huare
rombu imaircide do persin Moysi,
Ml. 2b6
.
huare nad
robae ní do degnímaib leu,
15d9
.
huare is hi tilchaib
ardaib. nobitis adi,
14a9
.
huare is hó athir arroét macc
cumachtae,
17c7
. Cf.
18d18
.
20
.
23b7
.
10
.
24d9
.
25c5
.
29d5
.
35b19
.
21
.
55d11
.
13
.
19
.
56b15
.
50d7
.
59c10
.
74c20
.
91a21
.
93d14
.
21c3
, etc.
Sg. 159a3
.
huair,
Wb. 2a18
.
19
.
Cf.
BDD (Y) 67
;
70
;
94
;
108
;
147
.
With def. art. as subord. conj. introducing a temporal
clause:
ind uair do-bert isa tech 'when she brought [it] into the house',
Bethu Brigte 12 § 32
.
ind úair theigtis as cech crích | sluaig secht nime
'mon ardríg, | cach anmanna corptha cain | doticed dochum
n-Adaim,
SR 1113
.
ind uair dodechaid, ..., | ri croda
clann n-Israhél, | ann dothaet Dauid, ..., | immach for
sét co Saúl,
5961
.
doig ... leis co mba duine, in uair
dochuaid i n-Egipt for teiched fria nIruath,
PH 4788
.
in
uair doberair luige, ce raib se i n-a fhír,
7324
. Cf.
7426
,
7431
,
7553
,
7570
,
7654
,
7663
,
7682
,
7724
,
7774
.
in ūair
tirmaiges sī 'sa geimriod,
Corm. Y 242
. Without art.:
uair iadhaid i n-uirthimcheall a n-ard-fhlatha,
Ir. Monthly
1929, 333.38
(
DDána p. 382
). folld. by copula and superl.:
biaidh oirchill re haghaidh cháigh, | an uair is usa a bhfagháil `when easiest to obtain,'
TD 31.18
.
mairg an uair
as calma an cneas | nach smuain leas an anma as,
Dán Dé xxix 9
.
roinn ar uainibh uair an lá | dá uairibh an
uair as liú, an adhaigh an uair as mhó | raghaidh
don ló uainn a fhiú,
ix 27
. folld. by fa (imm):
ro áil fort
teithedh léd mac san Eighipt d'uaman Eróidis in uair fár
ordaigh sé in macraid do marbad,
Études Celt. i 83.24
.
Somet. seems=
if
: robatar ica imrad ca ṡocra bad comaith
doibseon fri a nanmain in nuair da rachtais i cend catha
fri D. `should they take the lead in battle against the D.',
Cog. 128.20
.