n
f.
beard
(see the verses entitled `geisi ulcai'
RIA MSS. Ser. i 190
,
YBL 196b32
, but in
Laws iii 354.8
, where it
is rendered `
whiskers
' it seems to have a different meaning
from fésóc):
ulchai .i. cai (.i. tech) na hoili hí .i. tech,
Corm. Y 1284
. ulcha .i. fésóg, O'Cl.;
P. O'C.
Cormac
Ulḟada .i. ulchai ḟadai lais,
Cóir Anm. 113
=
ulcha ḟada .i.
féasóg ḟada do bhí air,
Keat. ii 4631
.
greann .i. ulcha,
Lec. Gl. 519
. n
s.
ulch,
IGT, Decl. § 8
.
asbertatár ...
fri Coin Culaind dognithe a cutbiud isin dúnud úair nad baí
ulcha laiss,
LU 6127
(
TBC-I¹ 1640
).
ulcha degablach issí
buide úrchass bha smech,
TBC-LL¹ 5175
(=
u.¤ degablanach ...
occa,
TBC-I¹ 3149
.
ulcha éicsi imchass imma smech,
TBC-LL¹
5186
. Cf.
5207
.
ulcha úrchas imlebur is í lethan lanmór co
mbenad rí imlind ár n-ichtur,
LL 237b11
(
TTr. 1528
).
ulcha
degablach dondchiar fair,
LL 266ay
(
MU 30
).
ulcha dobrach
,
Corm. Y 496
.
ulcha immlebur fair,
PH 1490
. Cf.
1967
;
7026
.
ulcha fhota lais,
2103
. Cf.
3093
.
co roibi a ulchu
┐ a folt ar lasad,
Aen. 3006
.
ulcha fors in mbannscáil, ┐ in
ferscál cen ulchain,
FDG 144
(
MR 20.10
). ceithirn dian
toich ulchai `who are entitled to a beard,'
RIA MSS. Ser. i
190.5
(
YBL 196b34
). a
s.
tall tra Patraicc a ulchai do Fiac,
Hy. ii pref.
(
Thes. ii 308
).
fil a ulcha léith im laimh,
AFM i
260.10
.
taisbenais in ulcha sin doib uile,
TBC-LL¹ 2278
.
cor
chroith a ulcha ar in slog, | in garb-ḟer,
Metr. Dinds. iii
464.63
(
rochroith a ulcha ┐ robean a deda,
Dinds. 80
).
ni hétar forsin trénfer comrac frim cen ulchi,
LU 5759
.
find uile in fer sain eter ḟolt ┐ rosc ┐ ulcha,
TBC-LL¹ 5348
.
ni
miedh ... liom moethmaccoemh og gan ulchain gan ḟésoig
d'ionnsaige,
2264
. folt cen ulchai ar in ḟir-naem (i.e. St.
John the Beloved),
Ériu iii 194 § 6
.
folt cass cen ulchai
etir,
196 § 10
.
ro thocuib Senchán a ulchain a n-airdi,
Tromd. Guaire 994
.
dorad Coroneus ... bem do' thinni for
lasadh for a ulchain do Ebus,
Aen. 3005
. g
s.
con eigius
duib geisi ulchai | in cach inbaid,
YBL 196b32
(
RIA MSS. Ser. i 190
).
na fir midba cethra bliadhna déc, fichtighi,
trichtaighe, no cuaird uilche aos na fer midba,
O'D. 1952
(
Add. 4783 f. 7d
, cf. ulc(h)ach and ulchaige).
amail thaidbsin
ulchan druidhechta,
TBC-LL¹ p. 309 n. 5
.
finnfadh a chinn
┐ a ulchan,
Fl. Earls 230.27
. d
s. don ulchain
(gl. barbae)
`to the beard,'
Gild. Lor. 111
. `
greann' ainm d'ulchain,
Metr. Gl. 40
. tuingim ... gur fhoibres do gabail ar
[h']ulcain ┐ fhiacla do crothadh a t'ucht,'
ZCP vi 93.32
.
fa hulchain an imbertaigh | go hurdail an echmarcaigh,
IGT, Decl. ex. 295
.
is fer gan fhios im ulchainse,
SG 249x
.
insan ulchai
,
YBL 196b47
(
RIA MSS. Ser. i 192
). n
p.
co ro asat a n-ulchada,
Rawl. 79a20
.
ulchadha liatha leó,
Cóir Anm. 245
. g
p. adbal ead a n-ulcan-sum `great is the
length of their beards,'
MR 184z
. Of wattles (?) on a bird:
a ulcha gaillín detbudánaig cúarlúpánaig,
EIS
148 § 4
.
Ulcha smérthain (v.l. smertha) a false beard fastened on
to the face:
ba hassu dó ulcha smérthain do dénam leiss,
LU 6128
.
ulcha smeartha .i. feasog bhreige do ghabhail
fair,
TBC-LL¹ p. 309 note 4
.
do cuir ieramh Cúculainn ulcha
smertha fair,
TBC-LL¹ 2277
(bogni Cc. ulcha smearthain fair,
v.l.).
commail uilchi smerthain dam-sa latt,
LU 5757
.
In phr.:
for ul treith .i. ulchi fri ulchi frisin rig,
Rawl.
109b24
(
RC xxvi 29 n. 1
).
Metaph.: oglaech bís a n-ulcha náim `a layman that
is ever `in a saint's beard' (i.e. `that defies, obstructs, annoys
him'),
O'Gr. Cat. 329.27
. tar ulcha Fleisge finne | tar
colbha na Cochruinne `over the brink (?),'
Duan. F. i 28z
(=
co hinber Flesci finni,
LL 206b39
,
RC vii 294
).
Cf. brén-ulcha s.v. brén:
buide bren-ulcha buíc,
BB 296a5
.
cass-ulcha: cas-ulcha ... fair,
BB 14b6
.
is amlaid rogenair co
trilis fot da lám fair ┐ co cass-ulcha,
LL 319b7
. leth-ulcha:
rober[r]tha a leth-u[l]chi,
SR 6720
(dimidiam partem barbae
2 Reg. x 4
).
In n. pr.:
Ulchu Derg Hua Caillaidhe, ...,
CS 106.13
=
Ulcha derg O Caellaighe, Tig. (
RC xvii 206
).