n
o, n. g
s.
āis,
Corm. Y 322
,
Ériu iv 158 § 35
. Later also
áesa, aíse. Later f. áeis f.,
IGT Decl. § 14
.
(a)
age, years (of persons, etc.):
ce méit as [s]inu aís quam
Abracham
,
Wb. 34a5
. is a cétnae nais gl. Cuius primam
aetatem,
Ml. 87b10
.
is ed a n-áess cétna atáat,
Trip.² 1381
.
cia hais a roibi M. . . . a n-ais a da bliadan dec,
YBL 155a32
.
gach mac . . . da raibi a n-aeis in Airdrīgh who was the same
age as the high king (i.e. Christ),
ACL iii 245 § 22
.
secht
mbliadnai fil inna aes,
BDD² 1140
.
it mathi ind óicc ina
n-aes,
897
. is e laech a aesa is dech ro bai a nErinn the
best warrior for his age,
TBFr. p. 15 § 1
.
Murchad . . . /
macc a āisse as ḟerr co n-anmain,
Bruchst. i 14 § 24
(
IT iii
74 § 35
).
cinnas a aesa-sum in meic bic sin innossa,
TBC-LL¹ 845
.
is áis cēt bliadan dam `I am a hundred years of age,
ZCP
vi 58.15
. aois áiridhe ┐ foghluim iomchubhaidh (qualifications of candidate for orders),
Parrth. Anma 3107
. ar a.¤
in
the matter of age, in years: cia ba nóidenán ar áes (: ingaes)
`though he was a babe in years',
Thes. ii 291.16
(Hy. i).
ingen
bad chomadais dó ar aís ┐ cruth,
LU 10187
. mású ar aís
m'athar, as sinem and Éndae Cromm if it be a question of my
father's age,
Trip.² 1485
. íar n-áesaib according to age:
a fari
dúib iar n-aesaib,
LU 9052
(
FB § 80
. ) mithig anad do báesaib /
nocha n-iar n-áesaib tíagair it is high time to desist from folly,
it is not according to age that one goes (to death),
ACL iii 215.6
.
Fig. cia áis in lái anosa? what time is it?,
Acall. 505
v.l.
cetain ar ai laithi sechtmaine ┐ ochtmadh uathad ar aí aessa
esci as regards the age of the moon,
AU ii 152.2
.
?cia on
cotagair aesa éscai,
LL 1564
. With qualifying words: iar
n-ais toga the age of choice (i.e. of marriage or otherwise),
Ir. Recht 37.28
.
a n-ais ica leth dire,
Laws v 150.25 Comm.
riasiu thi aes cadhnuigh doibh,
ii 46.15 Comm.
go bhfuilim
i n-aois óg-laoich (i.e. thirty years),
Dán Dé xxv 39
. a n-áis
tserruig when it is a colt,
Ériu iv 214.26
.
(b)
stage, period (of life): ho oclachas ón, cenid ed as
chetnae náis in homine,
Ml. 44c26
. colamna āis .i. aimsera
āis .i. naoidendacht etc., (of the seven ages of man),
Corm. Y 322
. teit i n-oesaib co fo tri / gach oen fhothraigios eiste
`life's stage is traversed thrice',
SG 248.32
. Specifically of
youth, prime: is dered dot' āeis (of a woman past her beauty),
ZCP vi 266 § 6
.
i tuile a ratha ┐ a áissi dó,
CCath. 353
. Of
old age:
co háis ┐ chríne,
LL 283b9
. uile attrebthaide na
cathrach etir áes ┐ áetid old and young,
LL 220b42
. (
TTr. 270
).
i sliab n-óited i fiadach (fidach v.l.) n-aise (ais v.l.),
RC xxvi
26 § 92
.
beimmi cen aes, cen érchra, sunn co brath,
Trip.²
274
.
cen ais cen forcend,
PH 7125
.
i n-a ligi áisi . . . ár
ṅdichur a ṅgascid,
CRR § 14
. fleadh aíse the Feast of Age,
one of the festivals of the Túatha Dé Danann:
do bhídís
T.D.D. . . . ag caithiomh Fleidhe Aoise ann gach síoth fá
seach,
Atlantis iv 118.26
.
ag caithiomh na Fleighe Aoise go
súbhach,
138.28
. Fig.
feadh an laoi-si ma fhleadhaibh / bu
fleadh aoisi d'fhileadhaibh,
Ériu v 54.z
.
(c)
lifetime:
dochaith se dā trian a aisi ┐ a aimsiri re
gaisced,
RC x 190.26
.
is and robaí in domun immedon a
aísi ┐ a brotha ┐ a borrfaid,
LL 235a30
.
Colum co crábud co
ngrís / dom snádud iar n-aís for nem,
LL 4815
.
gur chaitheas
urmhór m'aoise,
Dán Dé xi 7
. feadh m'aoise throughout my
days,
xv 2
. In phrase ó (a) aís all (his) life:
a ndor-airngred
duit ót áis,
Death-tales of the Ulster heroes 20.7
. amal bid occaib nobeith o ais
as if he had been at them all his life,
RC x 78.16
. ar tí Temra
duit ot áis, `since thou art intent upon Temair for thyself'
Cog. 124.3
`all thy life',
Ériu ii 87
. ben Chaim Oliuan o haís
all her life,
LL 16478
(
RC xlvii 290.6
).
(d) age of the world, era:
is d'aes tānaissi, nī tār / ō dīlinn
co Abrahám,
ZCP iii 17.9
.
fodhailter in aimsear . . . a bliadhain i saegul, a saegul i n-aeis,
MR 108.6
.
an tan fá haois don
Tighearna,
447
,
Keat. ii 6142
.
(e) In phrases with úair: as í sin aes ┐ uair ro ghabh íttu
Diarmait that was the very time when,
Acall. 2321
.
as i sin . . .
aes ┐ uair dobi imshnim mor ar menmain Ioib,
TTebe 2595
.
ó do riacht chuice co haes na huairi sin till that very moment,
Acall. 1625
.
on luan re samain go hais na huaire seo,
ZCP x
301.20
.