n
d, m. In later lang. also f., see Bergin,
Ériu xi 140
. g
s.
súad,
Críth G. 187
. d
s súid (= suíd),
Corm. Y 446
. a
s.
saoidh,
DDána 121.26
. n.
pl.
suid,
LL 29
table
col. a
.
súid,
PH 6993
. súid (disyll.),
Fél. Ep. 81
(suide, súide, MSS.).
súide,
PH 3133
.
suithi,
Laws iv 226.3
.
saithi,
Auraic. 387
.
a.
pl.
sūide,
ACL iii 295 § 21
. sūthiu (suithi, v.l.),
Cáin Ad. 28
.
g.
pl. suad (disyll.)
Jn. Celt. Stud. iii 56
.
súadh,
Feis Tighe Chonáin 324
. d.
pl.
shúidib,
PH 2312
.
IGT Introd.
§ 21
,
§ 153
,
Decl. § 85
.
I
(a) man of learning, scholar, wise man, sage
:
sui slán creis
Crist,
ACC 72
(
RC xx 262
).
ro leg iar sein i Corcaig cor bo sui,
Goid. 93.24
(Lib. Hymn.).
súi diand Ériu inmall | Findbarr,
Fél. Sept. 10
.
súi slán sothnge suthain,
Sept. 30
. cit súid nod-légat (suide, MSS.),
Ep. 81
. súi co saidbri (of Dub Da Letha),
SR 2363
. ar súi soi (of God),
2692
.
bid súi bid fáid bid file,
Three Hom. 40.3
.
sái cech sochoisc,
Tec. Corm. § 15.36
(cf.
RC
xlv 5
-
6
) =
súi coisc cach súi,
RC xxvi 16 § 10
=
is súi cech
sothinchoisc slán,
Ériu ix 48 § 23
. C., sui Connacht `chief
doctor of Connaught',
Laws i 22.13 Comm
.
Benignus . . . | an
tsaoi úasal,
ZCP i 66.138
.
M. sui senad,
Gorm. Nov. 2
.
s.¤ no
oghs.¤ . . . s.¤ .i. in léighind. oghsui .i. aighne frisninnle breithi,
O'D. 633
-
4
(
H 3.17, 471
). airechtain suad `a sage's finding',
Auraic. 498
,
505
(
airec suadh,
2967
).
iar srethaib suadh,
553
.
'san Imagallaim in Da Suadh no in Da Tuarad,
4644
(see
RC
xxvi 8 ff
. ). saí gl. scriba,
Ir. Gl. 4
.
a stuigen shuad,
Corm.
36.17
.
imun tugain suad bui ac Adna
,
Laws i 18.14 Comm
.
sgéla damh seólais an saí,
IGT Decl. ex. 1618
.
mór gcluicheadh
riamh nach rug saoi,
PBocht 1.30
.
an tsaoi isin (= ┐ in) daoi,
Cog. 204.20
.
a mbēlaibh súadh ┐ seanchaidae,
Feis Tighe Chonáin 324
.
Mac Lochlaind . . . saii fial urdaircc aithesach,
Ann. Conn.
1412.11
. As laudatory epithet:
cia an saoi le síor-chur na
sáir-cheast?,
Keat. Poems 517
. Perh.
prince, chief
in: saoi (of
Finn),
Oss. iv 66.7
. gríobh i dtreasaibh, saoi chalma chródha
`a noble',
O'Rah. xxii 21
. do thuitsiod saoithe seana
chieftains (?),
ML² 1975
.
(b) More specifically
head of a monastic or poetic school
: in
tshui no in t-espoc dia taisfentar na sailm `the doctor or bishop',
Rule of Tallaght 62 (82.22)
.
prīmsúi,
ZCP v 499 § 1
.
midsūi . . .
tiugsūi,
ACL iii 308 § 31
. In legal contexts ranked after
epscop, with a `dám' of twelve persons:
arim túalang gabála[e]
ríg nó epscuip nó shuad,
Críth G. 187
.
dám shuad dano
di[b] ferib deacc,
602
.
i ndail i mbi ri, no epscop, no sui, no
uasal nemid sechip é,
Laws ii 128.20 Comm
.
techta fuillema
gill suad no tanaise,
v 388.18
.i. in t-ollomh filedh,
21 Comm
.
Cf.
390.7
.
each suad,
474.10
.
immo flaithi . . . a n-epscopu ┐
a sūthiu (suithi, v.l.),
Cáin Ad. 28
.
(c) Of biblical characters, etc.:
Matha mac Alphín s.¤
Ebraidi,
LU 2313
. do fhoglaim na tana berta in súi sair
which a learned man had brought to the east,
TBC-LL¹ p. liii 4
=
do
foglaim na Tāna rucc in sái rōmānach á hArdmacha,
ACL iii
5.30
.
súid ┐ airchindig in phopuil,
PH 6993
. na tri saithe the
three wise men (at birth of Christ),
LB 262a54
. sgéala laoi an
luain . . . | fuair an saoi (Jerome),
DDána 29.2
. saoi glan as
neamhghann im ní (Mary),
45.13
.
II
Expert, master
(in various specific arts, crafts, accomplishments):
(a)
gabais eigsi corbo sui . . . ┐ luid co Scathaigh
banfendig d'foglaim gaiscid corbo s.¤ . . . Gabais [druideacht]
cor[bo] saī Ērenn,
ZCP xiv 154.11
,
12
;
155.3
. Of smiths:
comba samalta ra tétaib órshnáid dar or n-indeona fo láim
suad saincherda,
LL 120a50
(
RC iii 177
).
déanta uile de
chlocha buadha, | le lámha suadh,
Oss. iv 258.24
. Of musicians:
binnidir téta mendchrot aca seinm a llámaib shirshúad
bindfhogur a gotha,
TBC-LL¹ 210
.
re foscad . . . na téd . . . 'ga
tadall d'aigthib . . . eand ┐ ingen na suad 'gá sar-sheinm,
MR
168.24
. Of poets. Not mentioned as a specific grade, though
the phrase brosnacha súad is used of the metres to be learnt
in the seventh year:
is hí . . . fogluim na .uii. mad bliadna .i.
brosnacha suad .i. bairdne na mbard,
IT iii 39 § 32
. brosnacha
súad (one of the .xii. ernail na filideachta),
31.21
.
.xii. raind
na filidechta . . . brosnacha suad . . . setnatha suad,
59 § 112
.
See
p. 113
-
15
,
117
,
121
. See also súada. In syll. verse:
re
saídhib Fer bFáil,
IGT Verbs ex. 923
.
le saoidhibh scol,
L. Cl. A. B. 121.39
.
adhbhar suadh . . . | ní mhair díobh,
DDána 115.1
.
(b) With qualifying gen.: súi cech admait. conna rabi riam
. . . goba bad fherr an expert maker of every kind of article,
Irish Texts i 32.z
. súi canóne (opp. to prímshuí) perh. teacher
of doctrine or ecclesiastical law,
ZCP v 499 § 1
.
fer noeb ┐ súi
chantairechta,
ii 322.z
.
Dīancēcht .i. ainm do shúid leigis
Ērend,
Corm. Y 446
. sui cruitirechta an expert harper,
AU ii
84.11
(cf. v.l.). sai litre . . . tanaisi suad litri . . . oc sai (= ócshaí)
teacher of penmanship (?),
Laws v 102.1 ff
.
suid littri,
LL 29
table col. a.
sui littri ┐ rí ruirech | is réim cosmail cóir,
29b25
.
robo shai s[c]ribinn sciamglain,
AU ii 246.5
. Colman Uamach
.i. sai scribind Aird Macha `professor of writing',
RC xvii
232.3
.
Necódim sin,—sái rechta e-side,
PH 3677
. ollam suad
sairsi master mason (?),
Laws v 112.19
.i. in saer daimliac ┐
durtaigi,
114.16 Comm
. (=
saeir,
92.22
).
(c) Hence with nouns of more abstract meaning
paragon
(of), one noted (for): saoi aithrichce `a paragon of penance',
AFM
ii 1008.3
. sai brethemnais (Fintan),
Fen. 98.19
.
sai crabaid,
21
.
sai gach dana,
20
. ?
atá gné ar nach dáoi an dáoi rúadh |
sáoi dhúadh é ┐ dáoi re dán,
IGT Decl. ex. 1622
. ba sai ecnai,
ba sai fhilidechta he (Dallán Forgaill),
LB 238 c. 53
.
sai eccna
na nGaoidhel,
Cog. 34.14
.
sai enig ┐ engnama,
Ann. Conn.
1251.6
. sai bfaitsine (Fintan),
Fen. 98.23
.
sai fesa,
23
.
sai
frecra . . . | soi gacha dala ar doman,
17
-
18
.
sai legind,
19
.
sai tredenais,
21
.
(d) With g
s. of agent-nouns and other nouns indicating persons, etc.
learned, expert, master or excellent, pre-eminent
as
under (b) and (c) supra: sáoi chinnfhedhna . . . do chendsugad
a escarad an illustrious leader,
ALC ii 272.5
. saí clerigh
`learned cleric',
BCC 106 (100.9)
. fuireann d'ar saoithibh con
excellent hounds,
Oss. iv 22.6
. sói dhuine uassail an illustrious
(learned?) gentleman,
ALC ii 238.26
.
S. súi epscoip,
Gorm.
June 26
.
do rig ┐ epscop, ┐ aige rechta litre, ┐ suad (leg. suïd) filed
forcan di cendaib forosna,
Laws i 40.16
,
QML xiii 8
.
.i. in sui file da fursannadand . . . imad a sofesa . . . co ndenand rand can smuainedh,
42.35 Comm
.
ollam filed .i. sai filed,
v 112.13 Comm
.
saoí
fhir dhana,
AFM iv 1206.17
.
saoi fhir fhoghla,
DDána 111.24
.
saei gabonn a master smith,
BCC 92 (86.13)
. a shaoi leagha an leighis amhra (of Christ),
DDána 13.5
. ollam suad saeir
(=
sairsi,
112.19
),
Laws v 92.22
.i. mad ollam ag a mbia
saidecht na sairsi,
24 Comm
.
saí seanchadha,
Leb. Cert. 236.16
.
(e) Similarly with nouns prec. by prepp.:
sai mhna . . . ar
gheanmnaigacht,
Rawl. B 487, 11a21
.
saoi ar eccna, ar
chennsa, ┐ ar ailghine,
AFM ii 1062.8
.
amal asbert Fenius ba
sai isna tri berlaibh,
Auraic. 386
.
ardshaoi Ereann i negna,
AFM ii 818.11
.
espoc ┐ sai a léighind,
RC xviii 276.12
(Tig.).
saoi lé deirc `a man distinguished for',
AFM ii 1008.15
.
ní saoi
gach file lé fios,
Studies 1924, 243 § 14
. Finn . . . fa hē in
cūiged sái re gach sáircheird é he was one of the five masters in
every excellent craft,
Fianaig. 86.12
.
adbur suadh re breithemhnus,
AU ii 508.4
.
sai re seinm,
ALC ii 16.15
. slán dá saoithibh
re héigse learned poets,
Keat. Poems 16
.
In compds. suí- and súad-. With nouns.
¤abb
learned
abbot
: robo suiabb (gloss on baí sab súithe cec dind),
LU 659
(
ACC 26
).
¤cheist: rí ó sloinntear gach saoicheisd abstruse
question,
DDána 25.13
.
¤epscop learned or pre-eminent bishop (?),
Stud. Hib. xxviii 59-60
:
docum Germain .i. saieascop na hEorpa uili,
Lism. L. 212
. ?
¤gal:
Dīa na ndúl dom
dhīdin . . . | ar shāebhraidh, ar shúadghail (: úathmhair),
ZCP
x 348 § 9
.
¤liaig learned leech; master physician (?),
Stud. Hib. xxviii 60
:
corrancatar frisin suid-liag,
Irish Texts i
10.27
.
suag ogam (leg. suad-ogam),
Auraic. 6149
,
Studia Celtica Upsaliensia vi 179
.
¤ollam:
oide suadhollamh bhfear bhFáil (Torna),
TD 14.27
.
¤shoiscélaigid
sage-evangelist:
is ergna in súi ro
siacht sliucht na cethri suishoscelaigthe,
ACC 91
(
RC xx 270
).
With adj. derived from noun:
an seancha suadhfhoclach,
L. Cl. A. B. 37.10
.