n
i, f. Later also with dental and velar inflection. Note
also g
s.
cānae,
Cáin Ad. 48
.
IGT Decl. § 201
. n
p. cánanda,
ibid. g
p.
cánann,
ex. 2162
. See
Pedersen Vgl. Gr. i 193
, O'Brien,
Celtica
iii 172
.
Law, regulation, rule; fine, tax, tribute. Precise legal
significance difficult to define. Appar. regarded as statute
law (a law imposed by a king, perh. by an over-king) or by
the church (
Ériu xii 69
,
Ir. Hist. Stud. xiii 101
-
3
) in contrast
to aurradus customary law. It is always more severe than
the latter,
ZCP xiv 339
. See
Cóic Con. pp. 65
-
66
. Frequ.
glossed by ríagail (
Laws ii 222.3 Comm.
etc.). The wider
meaning written law undoubtedly derived from the numerous
monastic ordinances issued in the 8th cent., Thurn.
ZCP
xviii 396
. By annalists appar. equated with lex (see
AU 733
,
736
,
766
and Index s.v. Law). In legal commentary, denotes the law as recorded in old books in contradistinction to aurradus which denotes current law
(
The Irish Jurist xxxiii 359
,
Literature and Politics in the Celtic World 199-200
,
Ériu lii 136 n. 39
).
(a)
law as a system, set of regulations
:
c.¤ a canoine .i. regula
,
O'Mulc. 200
.
cis lir cain i tir, na bi imaclaid la Feine?,
Laws
v 480.8
.
ro suigideadh (? leg. for-suidigthea) na cana so o
tosach domain,
480.22
. ata[a]t .iii. cáini (caine, MS.) nad
chumgat comarbai do chumscuchud `there are three rules
(servitudes) which heirs are not capable of changing i.e. three
types of servitude to which one's land may become subject
by adversative prescription',
Ériu xvii 68 § 9
and note. c.¤
cach uisci thairidne .i. riagail inn uisce . . . ,
§ 8
.
comdire
cach fri aroile i nnos chana,
BCrólige 5
and note. it cetheora
arag . . . fris-tobngiter na ceithri aur[r]athais: athgabail fri
brat[h]a Cai, giall fri cain, etc.,
Bürgschaft 75.16
.
adarbetar
a cain ┐ rechtgi echtca sin,
O'Mulc. 368
. Of the regulation for
exacting satisfaction for injury (see (b) below):
techta cana
caich la derbfine .i. dliged na riagla tobaig caich,
Ir. Recht
34 § 36
. fer cána the cáin lawyer:
ca heiric bhias i nguairiuga[dh] cána, uair nar innis fer cána éiric inn i c.¤
,
O'D. 873
(
H 3.17, c. 626
). In phr. luige cána, see 1 luige. Contrasted
with aurradus (see above): deithbirugh[ad] itir c.¤ ┐ urradus
(one of the qualifications of a brehon),
O'D. 925
(
H 3.17,
657
).
diablad coirpdire urradais sin, ┐ a da cutruma in
diablad corpdire cana,
Cóic Con. 38 § 51
.
is doib do
r[or]macht cain do cach duine da fuil airem eneclainne ar
cumalaib i n-urradus,
50 § 97
.
noco nfuilit ree nanta re
athgabhala cána amhuil atá re athghabhála urradhuis,
O'D.
621
(
H 3.17, c. 461
) (see further under aurradus). Distinguished from cairde: imdích dliged a chéle cintaib cuir, c.¤,
cairddi[u] co neoch atallen `he defends the rights of his clients
in regard to liabilities arising from contract, written law and
treaty(?)',
Críth G. 340
and note.
muna tabri c.¤ no cairde,
BCrólige 43
and note. deichniubar aice ac denum cana ┐
cairde (of the aire désa),
O'Curry 2057
(H 4.22, 64a).
issed . . .
doberar do . . . ar a chain, ar a chairde, ar a rechtnge,
Laws
v 520. 5
. See further under cairde.
Note further (from non-legal texts):
is hí . . . cāin robūi . . .
la Bretna: in biodba inna chinaid do neoch forsesed a chāin
nō forūasnadfad a chāin,
Corm. Y 883
(
Anecd. iv 76.3
).
ní duaichnid is í in ch.¤ ro mebaid and in tan ro gabad for
loscad in tíre,
BDD² 243
.
hi ṅgíallnae nár choillet ith na
blicht i nHérind tara ch.¤ téchtae,
921
.
ar febus na cána ┐
in tṡída,
607
(of prosperous reign). is coll geisi ┐ cána dam-sa
inní sin (the Paschal fire),
Trip.² 448
.
cia chollit araile in
cánaid sea,
LB 203b56
. ní dlig laech a enecland dia mbé i
n-écmais a arm. conid c.¤ midlaig no ndlig fon samail sin
law applying in the case of the m.(?),
LU 6156
(TBC).
ro
leasaiged . . . fo chain lesaighthi,
RC xliii 114 § 120
. c.¤
dilguda i.e. (Christian) doctrine of forgiveness,
LU 9747
.
foclaim rim chain is rim chubus / . . . na roaerus duine remhe
by my troth,
IT iii 86 § 89
.
do fhregair in sámaid sin / a
cánaib is a caingnibh,
SG 69.18
. ón lá do cailleadh do ch.¤
when Thy law was broken (of the offence of Adam),
Dán Dé
xxviii 17
. In phrase do-gní c.¤ fri makes a law regarding:
dogēna cāin fri banscāla,
ACL iii 231.20
.
In names of particular laws or titles of tracts:
is a Senchas
Mar ro airletha na cetheora cano:— cain iarraid, cain
saerraith, cain aicillne, cain lanamnussa techta,
Laws i
40.21
.
cain lanamna,
ii 342
(
Stud. in E. Ir. Law 2
).
c.¤
aigillne,
ZCP xiv 338 ff.
cain airlicthe,
Laws v 370.9
.
cain
dornn cliath,
474.13
.i. riagail na cleithi donither o'n durn,
in cathcliath,
476.16 Comm.
cain ona,
368.9
. cain othrusa
`rule of nursing',
BCrólige 25
.
amail atberr a Cain techta
bered darba,
O'Dav. 629
= beridh darbha, muchaidh ainbḟios, etc.,
Ériu xiii 39.12
.
in cain einech,
13.14
.
ite na filidh
do-bongad cain n-enech,
23
. In eccles. contexts:
at éat so
ceithri cána Erenn .i. cain Patraic gan [n]a chleirchiu do
marbad, ┐ caín Adamnáin gan [n]a mna do marbad, Cain
Daire ga[n] bú do marbad, ┐ Cain domnaig can toirimtecht
etir,
Fél. 210.31
(
Keat. iii 1705
). forus chano Patricii hi
Cruachnibh la Dubdaleithi `promulgation of the law of P.',
AU i 258.5
(782).
is i so tra in Cain Patraic,
Laws i 18.1
.
cutruma cumal cana Padraicc ┐ cumal cana Cormaic,
O'Curry
577
(
H 3.18, 287
).
cain fuithribe,
Laws iii 60.4 Comm.
rith cana Patraic . . . r. c.¤ Diarmada . . . r. c.¤ boileachta
. . . r. c.¤ Adamnain,
O'Curry 2132
(H 4.22, 87b).
mad iar gc.¤
Adamhnain,
O'D. 673
(
H 3.17, 493b
) i.e. if the suit is brought
under the law of A. (as oppd. to mad iar gc.¤
i.e. ordinary
law), Plummer MS. notes.
conid sí cētchāin lāithir for nimh
┐ for talmain Cāin Adomnāin,
Cáin Ad. 21
.
brithimain
cānae Adomnān,
37
.
bendacht . . . for anmain Adamnán
. . . / rolā cāin forsna clanna,
Thes. ii 306.4
(Hy. i).
crannaig
cana Darí ┐ Moling,
O'Curry 343
(
H 3.18, 191
).
ni fil dithach .i.
cain Dari .i. cain boslechta dia mbe tuarasdal cana Patraic
ag nech,
2577
(
Eg. 88, 48 (49)d
). C.¤ Domnaig, title of tract
on the observation of Sunday,
Anecd. iii 21
=
Ériu xx 151
.
(b)
legal due, tribute
:
commotatio martirum
Petir ┐ Poil
┐ Phatraicc ad legem perficiendam
i.e. to exact the `cáin',
AU i 188.12
(see further Index s.v. law
).
conid desin dliges
Ciaran cana coidcenda fo Erinn,
YBL 171b12
. oc denamh a
chana levying his tribute,
Anecd. ii 12.13
.
fo chánaibh Chiaráin,
AFM ii 1096.8
.
maor cána Adhamhnáin,
620.20
.
LU 9376
.
fó óenmám ┐ fo chís ┐ fo ch.¤
,
LL 116
.
commeít a ḟeraind . . .
gan ch.¤ . . . gan ecendáil,
10073
(
TBC-LL¹ 3029
).
tucadh . . . a
chana dligid do C. . . . nai fichit bo . . . ,
RC xliii 12 § 5
.
co
tuc caín esti,
RC xvii 402.10
(Tig.).
co nderna . . . c.¤ for
cach tūeth,
ZCP viii 316.20
. fer cāna a tributary(?),
xv 336
§ 28
. c.¤ ar na cnoibh tax on nuts,
Aithd. D. 1.24
.
ní cíos
a-mháin ar Mumhain / bhíos acht c.¤ Í Chonchubhair,
7.12
.
tug iomad maoine ┐ mórchánach as (of Armagh),
Keat. iii
2974
. ó initt go caisg gan c.¤ / acht madh páin ┐ bioror
`without (receiving) tribute save only bread and cress',
ZCP
i 64 § 105
.
ní thabair cóir ina gcána / cóir Danair dá rádha
rú,
IGT Decl. ex. 2163
.
fáoigfidh leth a gcos ad chána / dá
mbeth cros gach ágha d'fir,
ex. 49
.
c.¤, dubhchíos no custum,
Ezra vii 24
. fuagraim oruibh cain bhrisde focal penalty
fine for breaking one's word,
Luc. Fid. 4341
.
Atonement
(esp. of Christ's a. for Adam's sin):
emenda .i. c.¤
,
Ir. Gl.
98
.
crann díola croinn na cána,
Aithd. D. 88.3
.
an té do
choill an gcánaigh,
A. Ó Dálaigh xiii 1
.
ag so dhuit, a Dhia
. . . / . . . an chalann 'n-a cánaigh féin,
DDána 62.13
.
íc
ruibh do chuid don chánaidh / d'ḟuil Ádhaim duid a Dhúilimh,
IGT Decl. ex. 2164
. Note also:
mar ch.¤ an pheacaidh,
Donlevy
348.23
.
In phrase cen ch.¤
(cheville):
na ceil orm innis cen chain /
ca lín dofaeth dom deslaim,
RC xxiii 420.9
.
can ch.¤
,
LL 4381
.
Cf.
cain .i. cainte,
O'Curry 94
(
H 3.18, 66
).