n
ā, f. (Lat. candela). coinneal f.,
IGT Decl. § 54
.
candle,
light
:
c.¤ a caindela .i. ōn chainnill,
Corm. Y 272
.
adand oc
cainnill .i. deróil oenchainnell bec hi farrad cainle more,
LU 333
. solus be choindell may the candle shine,
Corp. Gen.
189 note
.
c.¤ for caindelbrai,
Críth G. 181
.
tri imglaice do
cainnlib cona toimsib techtaib . . . tumud na cainnell a
[n]geir,
ZCP xiv 355 § 13
(
Laws ii 250
-
52
).
go secht coinnlibh
ordoibh,
Blathm. 222
. cainebar . . . / lethdeog fri caindli
sorcha by candle-light
,
Anecd. i 14.16
(
SCano 480
).
íar feis
fri caindlib sorchuib,
Lament 100 § 22
.
boltnogud cind
óenchainle dina cainlib sin,
LU 2059
(
FA 13
).
gaibid in
tene an cainnil,
O'Mulc. 20
.
dligid sin Brīan tūs coindle,
ZCP viii 231 § 24
.
fulaiṅg c.¤ d'airi marb,
LL 27866
. féil
Muire na ccoinnell
Candlemass
,
BNnÉ 61 § 81
. Prov.
niba
coindel fó dabaich dogén dímm,
Trip.² 530
(cf.
Matthew v 15
etc.).
do las an choinnil,
IGT Verbs § 121
.
Of the use of candles in the ceremony of excommunication:
cuirther fa choinnlibh an mart i necclasaibh an choitcinn
`the heifer was put under the candles in the churches of the
community (i.e. the thieves were excommunicated)',
ZCP x
20 n.7
. gan chúrsa coinne chum cuinneal do bháthadh i.e.
he did not fight a duel that would incur excommunication,
Hackett² xliii 98
.
tug . . . coinle báite ar bhuidhnibh,
xxxvi
93
. See also caindelbáthad, etc.
In fig. and transferred senses. Of persons shining light,
paragon, hero etc.
:
in ch.¤ do muintir Dé . . . .i. Senán Insi
Cathaig,
Trip.² 2426
. ceithre condli Críst (of the Evangelists),
KMMisc. 256.16
.
da ánchaindil gascid Gædel
,
TBC-LL¹ 3771
.
ba c.¤ cecha claisse the light of every assembly (of an abbot),
Bruchst. 53 § 118
.
M. mac A. . . . coinnel enig ┐ engnama,
Ann. Conn. 1232. 8
.
c.¤ cacha hairechta re t'eladhain,
Acall. 7752
.
is í an bhanóg . . . / coinneall chéire,
Aithd. D.
99.9
. Of weapons (see
Fraech 21 n.
) : cúicroth óir ┐ c.¤
rígthaigi úas cach ae (of a spear),
BDD² 882
.
caindell
rígthaige na láim go féthanaib argait ┐ co fonascaib óir,
TBC-LL¹ 5190
.
is hí in t-ṡleg atchondaic ina láim in Ch. Chuscraid,
5226
.
da chaindill gaiscid di ṡlegaib coicrinnechaib illáim
cech ḟir díb,
TFerbe 29
. in Ch. Nuadat, name of a shield,
LL 12511
(
Ériu iv 28 § 17
). Various:
is sí c.¤ ardustá / in lía
lógmar,
LU 3688
(
SCC 33
).
do chonnac dá choinnil naomh
/ . . . / éasga is . . . / an ghrian,
Dán Dé xxix 23
.
cainnle
na mbalg mbuan,
SG 245.41
`the stalks (of the birch) that
bear the constant pods',
ii 278
.
In legal contexts: fir as caindell incoisc hi suithghernsa
set `a proof [witness?] which is a candle of demonstration',
BCrólige 58
.
atait secht fiadnaise . . . ite secht mbeocaíndle
and so forosnad gae cach rig,
Laws iv 52.9
. mataid fiadhin
ann, a dul fein do cannill rem soillsi, co rabidar na turbaidh
sin ann to the person who swears first(?),
Laws i 300.33 Comm.
(
ZCP xv 328 note
).
caindell atai in gléfisa,
36.29 Comm.
teora cainnle .i. naidm ┐ rath ┐ fiadnaise,
O'Curry 468
(
H 3.18,
246
).
teora coindle co agu athcomairc .i. do berar dilsi a
feraind uadha ó faisincidter (sic) in treighe taitnemach so
amail cainnill fais,
O'D. 1958
(
Eg. 90, 7 (8)ab
).
in c.¤ in
cuirmtig[i] fon mud cétna ma táit fiadhain and secib cainnel
do gnét di, is a bith air, ┐ maine fuilet fiadain and, is a dénam
don fir amuig conid cainnel duthrachta, ┐ a beth air,
O'D.
1657
(
H 5.15, 22b
).
In names of plants:
molena .i. in coinneall Muiri,
ACL
i 326 § 44
.
blionia molena adhon in coinneall muire,
RC ix
227
. cainneall Mhuire the herb mullen, torch-weed, or high-
taper,
P. O'C.
roisg ar snuadh na gcoinnleadh gcorr,
A. Ó Dálaigh x 3
and note.
Compds.
¤báthad, see separate article. da ḟer móra gaindelderca (caindeldercai, v.l.) with blazing eyes,
TBC-LL¹ 4395
.
a
Condlai . . . muinbrec cainelderg,
LU 10006
; 'ruddy like a candle' (play on the name Condlae Rúad)
CMCS xxx 49 n. 30
.
cæca cloidim
. . . coindelgorm,
ZCP xiii 175.23
.
a Chlidna chaindel-grúad,
Metr. Dinds. iii 212.34
.