n
o m. n
s.
croa,
ZCP ix 453.9
. a
s.
chrao,
Ériu i 214.4
. g
s.
crai,
Laws iii 494.11 Comm.
d
s.
cr,
Corm. Y 306
. n
p.
crui,
Laws iv 20.5
. a
p. cruu (guaranteed by metre),
ZCP iii
216.4
. d
p.
cruib,
Stud. in E. Ir. Law 36.12
. Later also with
n
s. crú. Cf. n
p.
craoithe,
Leb. Gab.(i) 32 n. 3
. c.¤
(an eich) m.,
g
s. an chraí
, n
p.
craí(the,
IGT Decl. § 87
. c.¤ (an eich), c.¤
(ón chroaigheacht), c.¤ (cáolaigh), inann ghabhaid, Cró
(Cuinn) mar sin acht gan illradh aige, ib. acht craí lána do
láoghaibh (proscribed),
ex. 1627
.
A term of very wide application, the basic meaning being
enclosure, enclosed space, fold, pen, etc.
crābed .i. . . . crau
imme ar Dia,
O'Mulc. 208
. cro gl. [haec casula],
Ir. Gl. 122
.
cro cumung,
Metr. Gl. 20
.
cro .i. cumang,
Lec. Gl. 551
.
M 345
.
cruimt[h]er .i. crō-imbi-ter .i. crō og a māinib ┐ crō
ima imrād ┐ crō ima brēt[h]ir ┐ ima gnīm,
Corm. Y 396
.
I
(a) Of animals
sty, stall, pen, fold
:
airleng for cro na
muice,
O'D. 1701
(H 2.12, 8.2). c.¤ roimh oirc (prov.),
Ir. Gl. 156.25
.
orc a cru finni (letter a in pig-ogam),
Auraic.
5675
.
muc as gach crú,
BNnÉ 265.35
. Cf.
ocht n-anmanna
in[n]a muc . . . cro . . . ceis, deil,
O'Dav. 360
. ic sádud a
crúi `in planting the stakes of her cattle-pen',
Metr. Dinds. iii
376.4
.
deich crái gacha dorais . . . .x. loig in gach crúo,
Fél.
88.20
-
21
.
hūan corcra a crū asaine,
ACL iii 244 § 14
.
i
gcrú an asail,
Aithd. D. 73.10
.
aonchro caorach,
Luc. Fid.
5678
.
cro con anfaitig,
Laws iii 416.6 Comm.
Cf.
techtughudh do breith isin fearann co cruibh ime no cen cruibh ime,
O'D. 2272
(
Rawl. B 506, 23c
).
crui tire do tellach,
Laws iv
20.5
`to occupy separate enclosures',
Celtica vi 235
=
cru .i.
ime, ut est crui tire do theallach,
O'Dav. 527
. tar chro, ┐ is
leth muna bét(h) crui fences,
Laws iv 30.22 Comm.
By extension, space between an animal's legs: .ix. duirn a fot airtem (a) leithet a crui iar nairthur (.i. in bail ar coraiged teascad in tarra iar nairthir itis da chois cinn na muice) dorn leithet a crai a niarthur (.i. iter a da cois tona) 'nine fists its length, a fist with thumb extended its fore intercrural width (i.e. the place where the tarr was cut in front between the two front legs of the pig); a fist its hind intercrural width (i.e. between his two hind legs)'
Peritia xv 317-18
.
(b) Of persons
hut, cell, prison
: fo chrú cacht `an imprisoning pen',
Metr. Dinds. iv 122.9
.
C. beó 'n-a crú chumung,
iii
6.64
. duine do-dheachaidh fa ch.¤
became prisoner (?),
Aithd. D. 51.4
. at cru, a cullaig! (said to seeker of sanctuary),
Ann. Conn. 1342.3
. ag coimhéad an chraoi 'n-a raibhe S.M.
i mbroid `the cell',
Keat. iii 1524
.
c.¤ meathaigh,
Mac Aingil
2460
.
(c) With gen. of n. pr. or n. loc. (freq. in poetry): do
chuartaigh tar c.¤ n-Uladh `beyond the far limits',
Miscell. Celt. Soc. 374.3
. c.¤ Chrúachain
Connaught
,
IGT Decl. ex. 1354
.
buaidh a mbiodbadh ac crú Cuind
Ireland
,
ZCP ii 342.29
budh tréad gan bhuachaill crú Cuinn,
DDána 81.14
.
oighir
Chraoi Connla,
Ir. Syll. Poetry 68 § 5
. ar lár croi Ia `in the
middle of Iona',
AFM iii 134.19
.
(d)
Encircling band of weapons, persons, warriors, etc.,
hence bodyguard, troop, (line of) battle:
c.¤ sleg ┐ scíath . . .
'ma ríg ṅHerend,
LL 38703
.
a ngúaille risin c.¤ crann,
IGT Decl. ex. 1156
.
i gcrú chleath,
DDána 117.24
. saor an
chraoi `the man who forms his circle of spears',
O'Hara 2402
.
imos cuirset c.¤ sciatrach do sciathaib órda . . . impu,
Alex.
470
.
muinter Í Ch. cro teand im tighearna,
IT iii 92 § 136
.
do ládh c.¤ uimpi d'ḟeraibh guard (of Christ's tomb),
Ériu iv
112.11
.
ina mbuaili bodba ┐ ina cro cat[h]a,
CCath. 4980
.
dorinedh cro gaile imon airdrig,
Ériu viii 40.18
. ?
crai
mialata,
BB 378b20
=
crumlata,
KZ xxxiii 83.22
. a bharr
c.¤
`O lord of battle',
Aithd. D. 20.17
. Cf.
c.¤ aingel . . . oc
anorugud a anma,
LB 275a54
(
onórugud,
SG 59.23
).
(e) Miscellaneous exx. with attrib. gen.: dos-ratais i c.¤
bidbad iat you left them at the mercy of enemies,
MU² 884
.
The following examples (crú bodba, crú fechta) may properly belong to 1 crú. Pokorny translates '
raven' and connects it with Lat. corvus,
IEW 570
.
c.¤ bodba (bodbda ?),
RC xiii 114 § 156
. Cf.
is crú fechta (.i.
badb) modcernae,
LU 8904
. Cf.
cru fechto .i. badb,
Corm. Y 308
.
crúḟechta .i. bodba,
O'Dav. 375
.
cru .i. badb,
fechta .i. cath . . . cairbidhib crúfechta,
H 3.18, 61b10
.
c.¤ búada precinct (of Temair),
Metr. Dinds. i 28.20
.
Cathir
Chroind c.¤ buada,
LL 3540
. focresa cro comairle ┐ cindti
`a meeting for council',
Ériu viii 56.9
. i gcomhdháil ndruadh
chraoi gcorma in a ring round ale (?),
Hackett² xvii 39
. c.¤
cotaig ┐ oentad `covenant and union',
RC xiii 72 § 75
.
c.¤ cadat
┐ caradraidh,
xxix 138.30
. ?
cro cuil im Chellach i foss,
O'Mulc. 208
. c.¤ cummaisc of metres using features belonging
to different structures (
Murphy Metrics 77
): cro cumaisc etir
randaigecht mbicc ┐ casbairdni (i.e. 73 + 72),
IT iii 68 § 9
.
cro cummaisc etir randaigecht moir ┐ casbairdne (i.e. 72 +
71
),
§ 7
. lethidir c.¤ dernann dil `the hollow',
Ériu iv 96.1
.
Cf.
an c.¤ Logo,
RC xii 78 § 69
prob. `some hut or other
enclosure in which Lugh put his winnings', n. ethais corp
crín c.¤ péne `fold of torment',
Imr. Brain 46
.
In n. loc.
sruith shenoir Chraoi Caoimhghin,
AFM ii 1020.z
`St. Kevin's kitchen', n.
(f)
socket, hoop (of lance), eye (of needle) etc.:
sleg . . . co
fethan óir impi o irlond co c.¤
,
LU 10665
.
líathga mór co
tríchait semmand trina c.¤
,
TBC-LL² 4488
. lán a glacc . . . da
hindsma ┐ da c.¤
(of spear),
Acall. 4922
. ?
c.¤ trí rinne bodb
moslinge,
SG 409.10
=
AFM i 302.x
.
gearr do bháoi an
cróisin gan chrann,
IGT Decl. ex. 577
.
co tarla cach snáthat
díb hi c.¤ araili,
LU 8858
(
FB 65
).
c.¤ snáthaiti,
4882
(TBC).
im snathait, .i. set int snaith ina cro,
Laws i 152.30 Comm.
dul tré ch.¤ shnáthaide,
Mk. x 25
.
(g)
box, container
: trian a cruib glaisne, leth mad coitethe 'vom Waid in crōs (containers, in Vorbereitung) ein Drittel; wenn er gehärtet (fertig) ist, die Hälfte'
Stud. in E. Ir. Law 36.12
.
.i. [trian] asin glaisin ina cet cru leth . . . .i. as in cru tanaiste no madat hurlam,
Laws ii 372.23 Comm
. nomhadh na glaisni ... ar a buan ... trian as in chet-chru, ... leth as in chru tanaisi, 'out of the first container … out of the second container'
418.9 Comm.
,
Celtica xv 5
. iarna minugad co techt a cro, [.i. . . . ina cet cro], 'until it goes into the container'
Laws ii 374.2 Comm
,
Celtica xv 5
.
trian iarna cét cotadh .i. isin cru tanuisi,
O'D. 303 (H 3.17, 237)
.
II
hereditary property, inheritance
:
D. co lín c.¤
,
Trip.² 392
.
cislir rann fil for crū ?,
Ériu i 214.14
.
isna hībh crōaibh aile,
215.11
.
confoglaither cin iar ndibad ┐ croaibh,
O'D. 548
(
H 3.17, 436
).
daer gabla no crai,
Laws v 518.18 Comm.
nī
crō co cōiccir fo cosmailius clīaro,
Ériu i 215.y
.
do chunchid
roith croi for Aed . . . .i. delg nos facbad cech rig di aroile,
LB 238cb23
. re c.¤ a shean `steading',
Ériu xvi 133 § 24
.
DDána 74.60
.
a shéd craí na dheaghaidh dhuit,
IGT Decl. ex.
1629
. re taisgidh is c.¤ carad (of a harp) `relic',
Magauran
886
. tairgid cairt ar c.¤ a cinid `land of their family',
Ériu iv
224.23
. ?
im chrú nochar fhuirigh aonarc,
Measgra D.
61.111
(in sense (a), Ed.). Note also crui `cattle',
Laws i
214.25
,
298.15 Comm.
,
crai,
iv 26.11
,
12
etc.
In follg. exx. wd. is of doubtful application and/or meaning):
turthughadh craoi,
Ériu xiii 23.24
. fuidir goible, fuidir chrui, fuidir gola 'der fuidir des Galgens, der fuidir des Bluttodes, der fuidir der Grube'
Ir. Recht 65-66
.
og na
bi fer craidh,
O'Curry 2546
(
Eg. 88, 45 (46)d
).
ni acair nad
caemclai o croib in forais,
Laws i 102.y
`sheds'. ?
lan . . . di
cormaim no as co cro(?) . . . lan di as cen cro(?),
O'D. 936
(
H 3.17, 658
). bid croa na trī forus (of saint),
ZCP ix
453.9
.
is cro timorgne cach aighnedha a arach fri comus
n-æi,
xii 364.7
. tri cro in tuile (of waves),
BB 374a11
(cf.
Dinds. 45
).
is ed rosaigh inn ardrígh asin cruid,
Ériu i 215.3
.
rachoidh sí c.¤ tar comhaidh (untranslated),
O'Hara 4105
.
cro
Grigair gan rath nā rabh (sic leg.) / da minaigh cath 'ga
chosnamh,
ACL iii 245 § 25
`
house
',
Aithd. D. 49.25
.
is crō
dá sét .i. coimhét,
ZCP v 486 § 7
(B. na f.). in c.¤ caem (of
willow tree),
SG 245.25
. ni thiaghaid feacht nó sluaigheadh
acht ar chródh `for pay',
Leb. Cert. 96.26
(crod ?).
Compds. With nouns. ?
croaithlich torgi fiann,
ZCP viii
306.21
. ar chróbhothaibh bochtán `hovels',
Keat. i 54.11
.
in crobuaile cat[h]a `fold of battle',
CCath. 5378
. 'na gcróbhuaile chumhaing (of hell),
TSh. 6696
. i ngonaib ┐ i
crobuillib baís (1 crú ?),
LL 12785
.
cróichíor chruinn a déad,
Hackett² iv 22
.
crō-c[h]līat[h],
Corm. Y 371
.
conboing
catha cróchombág,
LU 8352
(
FB 24
). ag cróinnsmadh a
ccraoisech fitting out their spears,
Hugh Roe² 224.2
.
sin
chro-inse (: millsi),
Rawl. 164a54
.
gus in gcrōmhainnir
chatha,
Celtica i 117.125
.
crotacra . . . .i. tagra . . . do-ghnither i cro airechta,
Cóic Con. 60 § 144 n.4
. beit it
chróthreibh coitechta `populous household',
Leb. Cert.² 158.6
. With
adjj. drud re roibhthibh, cúilte cróbhodhbhdha
warlike(?),
DDána 83.8
.
caór catha crobuilnig,
ZCP viii 306.15
.
a
ṡlegha crannremra cródhaingne,
Acall. 1553
.
a dhá chraoisigh . . . chró-fhairsinge,
ML 112.21
. ech . . . coelchos cálethan (leg. crua-) broad-hoofed,
LU 8665
(
FB 50
) = crualethon, Eg. (
IT i 278 n. 18
).
dá craísigh . . . cróremra,
CF² 681
. fr isrengad cucu na crusighi crothuilli open-
socketed (?),
B. Fermoy 77b24
. In n. loc.
Cathir Chróḟind,
Metr. Dinds. i 28.20
.