pronominal adj. prec. noun
each, every, all
, unstressed form of cách. See
GOI 33
,
310
-
11
. In Wb.
and Sg. usually cach. in Ml. cech (
cech,
Wb. 1c18
,
2a22
,
3d30
,
4a2
,
5c20
(chech),
6b1
,
21a14
,
33c8
,
34a2
,
Sg. 190a3
.
cach,
Ml. 19c1
,
22b1
,
24c9
,
35b10
,
51d3
,
92d12
,
111a5
etc.).
In later lang. gach, see
GOI 111
.
gech,
Celtica
iv 28.396
. Not itself lenited (
GOI 141
), but does
not prevent mutation of follg. word. g
s
f. cacha, cecha (see
below) geminates on evidence of later lang.,
GOI
151
. Follg. nasalization originating in neut. and a
s. spreads to other grammatical contexts:
amru cach n-ārmaig,
SR (Greene) 3770
.
ba amru cech n-ail,
SR (Greene) 4513
.
ba ferr cech ndáil,
SR (Greene) 7125
.
a mbreath gach nduine,
TD 34.9
.
gach n-oidhche,
DDána 98.3
. See
MU² xxxi
.
Uninflected in sg. except g
s
f. cacha, cecha (below); rarely
in other cases. g
s
n.
drécht caich ceniúil,
Wb. 5c3
. g
s
f.
cecha cathrach,
Ml. 53d6
.
cecha soinmige,
56b22
.
cacha
frithare,
111a5
.
cacha dúlo,
Wb. 13b28
.
cacha rainne,
Sg.
26b9
.
cacha áirme,
198a14
.
cache oxile,
Thes. ii 255.4
.
cacha hairge,
Anecd. i 1.9
(
SCano 9
).
cachae tremsi,
Mon. Tall. 138.3
.
gacha cairbhe,
DDána 99.29
.
gacha mēide,
Fl. Earls 88.16
. a
s
f.
doomlacht . . . ol nais caich mbleguin,
AU
i 188.8
. Later also cacha, cecha with other genders:
cacha
fechtais,
BDD² 201
. cacha ráithi (sic MS.),
Críth G. 179
.
cacha lestair,
Laws iv 192.9
.
cecha carptig,
CRR 38.x
.
cecha
huilc,
PH 6166
.
gacha síodha,
Aithd. D. 88.9
.
ilimud cecha
hairm,
Stair Erc. 824
. For usage in class. verse cf.
bean
gach fhir, bean gacha fir .c. Fiafruigheam focal gach fear
. . . .c. . . . gacha, ni .c. na dhíaigh achd táoibhréim úathaidh
. . . meallam duine gacha fir,
Bard. Synt. Tr. 24.9
ff.
anam
gach fhir,
Dán Dé xxx 4
.
do reactha rún gacha fir,
Studies
1919, 258 § 19
.
In pl. somet. cacha, cecha, but also cach, cech: cecha
dethidnea domundi all worldly cares,
Wb. 3d30
.
cacha
cethri,
ZCP xi 83 § 28
. tri (leg. fri ? edd.) cecha oina `towards
every one',
Ml. 56a20
. cecha soinmech gl. affluentiam rerum
omnium,
91c12
.
bendacht cecha bordgal (: ordan),
Fél.
Prol. 275
(leg. cech óen, Stokes Gloss., but see below).
cacha
leth,
ZCP viii 307.26
. hi cacha bésaib `in all usages',
Wb.
16a27
.
hi cacha persanaib,
Sg. 208a11
. Uninflected:
sech
cech ríga,
Ml. 84b1
. ó cach tharmmorcnib `from all endings',
Sg. 43a5
.
cach iptha ┐ gach éle ┐ gach orthana,
TBC-LL¹ 3639
. In
follg. appar. with g
pl. Note, however, absence of nasalization
(see
Bard. Synt. Tr. 24.9
ff. and cf.
ciall iollraidh tá a ngach;
dá dhearbhadh sin as .c. meallfad iad gach fear,
Bard. Synt. Tr. 40. 3
):
for got cech meall do mellaib a dromai,
BDD² 351
.
fotha . . . cach imforran,
RC xxiv 186.11
.
go líon gcéad
gach córughadh,
DDána 74.17
.
comhchruinnioghadh . . .
gach ainchriosdaidheadh oile,
Ó Héodhusa 33.3
.
In later lang. certain prepp. are modified before gach.
See la, 1 do, i, tre and cf.
leis gach bhfear,
TD 9.26
.
I
(a)
each, every, all
:
dognitis cech ndochrud and,
Ml.
22a4
.
is huaisliu cech duil,
25a1
. ar cech lau gl. in dies,
29a11
. hi cech dú gl. passim,
50c12
.
im cech rét ru-n-ecat
les,
57b4
.
secech talmain,
84a2
(= sech cech). cech ṅdrochscél gl. omnis fabula,
86b3
. a cach duini gl. o homo omnis,
Wb. 1c8
.
foditiu cech imnid,
1c18
.
fo bésad cech dachpreceptoro,
4a2
.
do-feich cach n-olcc et mórid cach maith,
6a16
.
is diamuin leiss cach thúare,
6b8
. i cach réit ro-hí a
less gl. in omnibus bonis,
20c11
. os cech anmimm ainmnigther gl. super omne nomen,
21a14
. cach tenge gl. omnis
lingua,
23c20
.
cach gutae,
Sg. 18a3
.
do cach brethir,
161a1
.
ciall cech muid,
190a3
.
recachthuisiul,
210a8
.
ducach
belru,
Thes. ii 226.23
.
da gach bocht,
Blathm. 40
.
hi cinn
cach thíre,
ZCP xi 82 § 20
.
etir cach salm deni trib cáocad
sancte Michaol etc.
,
Mon. Tall. 130.24
. cech nderg . . . cach
nua . . . cech ard everything red, etc.,
LU 3915
(
SCC 43
).
dicerint omne malum .i. cach nolc,
ZCP viii 173.20
.
cech saer
noslēma,
110.29
.
cach deisel is dī dacuas,
ACL iii 237 § 26
.
mar cach ndeiscipal acci,
BColm. 56.9
.
cluned huaim chech
deag-duini,
Ériu iii 196 § 16
. fuli cech anmae `the sins of
every soul',
96 § 3
.
du gach thir,
Laws iv 162 n.
in cech tīr,
ZCP viii 109.4
.
geall gach ḟir,
IGT Decl. ex. 1308
.
gach
grádh riamh dá radas dise,
Timth. viii 1918, 8 § 3
.
saidhbir
. . . o gech earnuil eisc,
RC xlvi 226.7
.
gach aimsir do-chuaidh
thort,
Corp. Astron. 6.6
. For phr. cach díriuch directly
see díriuch, dírge.
(b) V. freq. in genitives of time, see bliadain, tan, tráth
etc. and día, lá,
GOI 159
.
(c) With uile (on follg. lenition see
Bard. Synt. Tr. 95.11
):
do gach uili arm,
Stair Erc. 1545
.
(d) For phr. cach aí each of them see 1 aí and cf. di cach di
suidib immenetar `of each of them in turn',
Ml. 26b20
.
cech
diib,
72b27
.
cach diib,
114c15
. See cách (c).
(e) With follg. cardinal (
gach ┐ gach ré, .l. áireamh uathaidh
nó iollraidh na mbéal,
Bard. Synt. Tr. 40.2
):
i ngnimaib cech
óin,
Ml. 56c11
.
cech oin,
68a13
.
cach oén creitfess hí Christ,
Wb. 4d21
.
do c[ec]h óin bíth [hí] croi[ch],
Tur. 136
.
du cech
óin dia chlaind,
Ml. 133a10
.
cech oin huaib,
34a3
.
no sasadh
cech naon,
Blathm. 39
.
cech n-ōen ronānaicc a less,
ACL
iii 2.4
.
re cech oin salm,
Ml. 2b4
.
doaidlibem cech n-oin
dliged,
14d5
. du cech oin erbirt biuth gl. ad ussús omnes,
128c2
. hi cech oinalaithe .i. cech dia gl. in dies singulos,
58d3
.
nomen saindíles cach oenḟolaid,
Sg. 28a16
. cach
oinfolaid gl. pro uniuscuiusque rei,
200b4
.
as gach éanaird,
TD 8.11
. cech da son `two words apiece',
Tur. 2
.
cach di dúil,
Sg. 3b8
.
eter cach da asna,
LU 8400
(
FB 27
).
iter cech dá
dorus,
BDD² 282
.
(f) With ordinal:
gach treas baili,
Acall. 1882
.
cach nómad
n-aidche,
BDD² 174
. For phr. cachla every other, etc. see
1 aile, and cf. Zimmer
KZ xxx 69
-
71
. Note also:
cach ra
n-úair . . . in n-úair aile,
LU 2166
(
FA 24
).
cach ra fechtas,
Rawl. 149b46
.
gach dara lá,
TSh. 7911
. For rules for use
of gach ré in class. verse see
Bard. Synt. Tr. 39
-
40
.
(g) With follg. abstr. noun: cach faicsi thiced d'aidchi ra
étlaitis lucht a frestail the closer it came to nightfall,
LL
268b24
. cech doimne noroisidh an t-adhnacul the deeper the
grave reached,
ZCP viii 560.22
.
gach méad dob' inleighis
d'a muinntir,
Ériu i 90 § 39
. gach mēide rusmair `all who
still lived',
Fl. Earls 246.23
.
gach fairsingi bias an dorus,
is usuidi le dul amach,
Rosa Angl. 44.11
.
gac fad teit amach,
Ir. Astr. Tr. 154.31
. gach līnmhaireacht aimsire however
often,
Fl. Earls 48.27
. Cf.
gach réidhteach is fearr fhéadfadsa
do dhéanamh leo dhéanad é,
Maguires of F. 70
.
II
(a) Freq. after negatives, comparatives, and the conjunctions amail, mar in wider sense of
all, any, any other
:
amal as n-esrantaid cech maith `is non-participant in any
good',
Ml. 31a12
.
is duiliu lim cech rét m'anim
,
55a4
.
is
suacbairi[u] indaas cech tír,
62b10
. fri tige cach n-aithech
gl. nulla . . . discritio inter Templum tuum et priuata aedes...,
92d15
. as mou cech fortacht `greater than any help',
114b2
.
is uaísliu cach ceítbuid córe gl. pax Christi, quae superat
omnem sensum,
Wb. 24b4
. ni torgaitha i cach caingin gl.
ne quis . . . circumueniat in negotio fratrem suum,
25b5
.
fisidhiu cech draoi `than any druid',
Blathm. 7
. ní hinḟíadnaisi acht fri cach súaill trifling matters,
Críth G. 35
.
amail cach nduinorcnid `like any other homicide',
Mon. Tall.
158.18
. mar cech n-ethait like any bird,
LL 12717
.
nī faictis
cach conair notēigtis,
ACL iii 224.35
. sir ní as tana ná gach
tonn.
IGT Decl. ex. 438
. can tsroin ac cach duine dib `not one
of them has a nose',
Maund. 175
. mar gach ainmidi `like
any . . . beast',
Stair Erc. 1909
.
(b) The form cech(a) cacha is freq. with follg. vb. (usually
conj. or prot. form). The earliest sense is indef.
whoever, whatever, whichever
(see
GOI 28
,
289
). As accus. cosmail
leiss cacha orr in cara fá æscara `whichever he may slay',
Sg. 12b7
.
cecha taibre,
Thurn. Zu Ir. Hss. i 20.15
. ní
dígbad ní dia uball cacha tomled de whatever he ate of it
(all he ate of it ? See below),
LU 10021
. cacha imlodmar
cose / de bruig B. however much,
Metr. Dinds. iii 204.49
. As
nom. cech thucai `whoever gave it',
Thes. ii 347.4
(Hy. v).
ropo toil Dé cecham-theirb `whatever may vex(?) me',
Murphy Lyrics 34.24
(cecham teirp, cach am teirb, gachum terb,
MSS.); 'may whatever cuts me off/separates me be God's will'
Celtica xxiii 36 n. 40
; 'whatever hinders me be God's will'
,
Sages, Saints and Storytellers 316 § 24
.
nír bo léir isin mballan cacha tuccad ind,
Ériu v
116.43
. cech be dhe `whatever may come',
Blathm. 108 § 3
.
cach be da lin however numerous they be,
Anecd. ii 31.20
.
cach a raba di mét a thurse tired as he was,
LU 9099
(
FB 85
).
cach a bé dim airddi,
9199
(
92
). Perh. also in cecip (indef.),
see 1 cía B (e).
(c) Later in sense
all that, that which
(cf. 4 a). As accus.
cecha ndernai do fertaib gl. a ndorigēnai,
Thes. ii 338.2
(Hy. v). cacha ndénainn `of all I might do',
Liad. and Cuir.
24.18
.
adfiadatar . . . cechidepirt ind ingen friss,
RC xi 442.7
.
cacha ro-cesair,
PH 1697
.
ní áirmhim a leth nō a thrīan /
gach a fūaras,
ZCP viii 220.8
.
cacha finnub-sa,
TBC-LL¹ 5759
.
'ca cuimnechad do I. cach doronsad,
TTebe 3895
.
cacha
bhfagbhaitis . . . a lamha,
Lism. L. 1308
. gach nar ghabh
all he captured,
DDána 64.7
.
gach ar léigis linn,
84.11
.
gach
a n-abrai-siu,
ML² 478
. As nom.
cecha marbt[h]ar dīobh
'sa ccath,
ZCP viii 116.25
.
gach a ccurthar ann,
Párl. na mB. 1174
.
cach a bfuil acat i tig,
ACL iii 222.7
. gach ar
mair `all that yet remained',
Stair Erc. 2119
.