adj
o,ā (Lat. dūrus) ? n
p
m.
duir,
SR 346
;
Rawl. 88b50
.
?d
p
m.
dúir,
SR 6543
(imma nduinib duinnig dúir
).
rāid[id]
a fír dúir for ṅgair,
3471
is prob. voc. pl. (leg. a ḟir dúir
= a
ḟiru dúra
). Compar.
dúru,
SR 8322
. Superl.
duirem,
Laws
v 360
.
In lit. sense of things
hard, rigid, solid:
benaid . . . co fleisc
dúir,
FA § 18
.
duma nd.¤
,
Metr. Dinds. ii 24
.
failet ann tri
múir . . . duir imthimchellat riched,
SR 346
.
domun d.¤
,
7929
,
7970
,
8155
.
imm dáil domuin dúir,
Imr. Brain ii 301
.
hi curp
domuin dúir,
LL 135a29
;
Rawl. 77b20
.
draigen d.¤
,
SG 245
(`surly blackthorn'). Of actions, etc. hard, difficult: gním
ndétlach d.¤
(of David cutting Saul's garment),
SR 6379
.
airrechtach cecha debtha dure,
LL 118a48
(
Ériu vii 6
).
cath
Atha Cro . . . robo dur in deabaig,
Lec. 422a26
. Cf.
SR 3082
.
Intense:
dessid Dornmar, d.¤ a graimm,
Metr. Dinds. iii. 90
.
frasa dura der,
KMMisc. 323 § 11
=
f. dichra,
p. 318
. As adv.:
roghuidhiusa hí co d.¤ ┐ co dichra
insistently
,
Ériu v 148
.
táncatar co d.¤ ┐ co dichra,
LL 224b1
.
do gabsat co d.¤ ┐ co díchra
ag díthiugad na n-allmarach,
SG 358
.
Hard to bear, rigorous, severe:
i nhiffern nd.¤
,
SR 1764
.
aitreb ifeirn duir diglaig,
Ériu iii 30
. forcetal d.¤ na n-eretecda
(= doctrinam duram),
PH 4919
, cf.
8281
.
scuirset . . . assin
dáiri d.¤ daltaig,
LL 7a47
=
asa daire duir,
BB 29a4
. cen d.¤
ndligid (as subst.),
LL 45a49
. is d.¤ sin lem-sa I hold it hard,
Fen. 290
.
d.¤ .i. cruaidh no doiligh,
O'Cl.
Of persons and moral qualities, in good sense
hardy, firm,
resolute:
bati dura ac fulang imfochaidhi cāich forro,
RC
xxiv 174
.
sluaig slechta dúir,
Rawl. 88b50
.
Dauid dána d.¤
,
SR 6385
.
Daire dur,
Corm. Y 970
;
Laws i 4.9
.
Maelmorda,
a secht déc don d.¤
,
LL 33a29
.
lecht ḟir déin díchmaig dúir,
Metr. Dinds. ii 36
.
Dagda d.¤
,
20
.
Strict, austere: duine dligt[h]ech dur (of an anchorite),
ACL iii 307 § 25
; cf.
AFM 1065
(ii
886
).
Cellān cille Daimcinn duir,
Anecd. ii 30
. ?
gach egnaidh
domanda dur,
ZCP v 25 § 14
. In bad sense hard, unfeeling,
dour:
mo slān sēis don dae nach dur (.i. don fer nach cruaidh),
ZCP v 489
(B. na f.).
borb ┐ d.¤ o cridhe,
PH 4656
.
ag
cathugud . . . re deman d.¤
,
ZCP viii 216
.
is d.¤ in cined dāena, |
cruaidhi indāt clocha a cridhi,
Ériu iii 29
.
moet[h]aighfid
cride durai,
ZCP ix 456
.
badb . . . dur duabsech,
Cog. 174
.
Obdurate, hard to move:
a mic duir daill iffirnd,
BB 295b38
.
daoine dúra doitheagaisg,
TSh. 1927
.
mná dúra díthlecha,
ZCP viii 209
.
fri díumus ṅd.¤ ndrocht,
Acall. 2964
.
Compds.
¤aingid (O.Ir. andgaid):
do shluaigh danair ndúraingidh,
Hard. ii 110
. ?
¤bann (band exploit):
ba err d. dualach
arm | i mbo búadach Dúnlang donn,
B IV 2, 80a17
=
ba eirr
durmann,
3 C 13, 928.5
.
pa err dúrmand,
B IV 2, 132b10
. See
follg.
¤barr (head, chief):
focer dūrbarr duabach drem | ba
buadach o Dūnlang dond,
LL 43a9
.
dūrbarr Gaedel cosin
gail | Dūnlang mac taebgel Tuathail,
Rawl. 85a44
.
¤bidba:
duirbidba `a bitter enemy
',
MR 262
.
tarēis a danar ┐ a durbidbad do scris,
Lec. 589a38
.
¤both: do luigheadh san
ghainimh 'n-a dhúrbhoith (of an ascetic's hut or cell),
Keat.
iii 1638
. dream eile i ndúr-bhothaibh dearóile hovels,
TSh.
913
. Cf. úarboth.
¤chathach: in deil d. na tres (of Saul),
SR
6115
.
¤choimét: gasradh na nGall . . . imon dorus dia dúrchoimhétt `
closely guarding
',
AFM v 1896
.
¤chrábad
asceticism:
re díchracht a dhúrchrábaidh,
SG 18
.
¤chráibthech: dúrchráibteach gan diumsaighe
ascetic
,
SG 32
.
¤chrech: truime
durchreich `
cruel loss
',
Ó Bruad. ii 146
.
¤chride
hardness of
heart
,
Ériu iv 162.21
. As attrib. (prob. g
s.)
fri druidea
dúrchridi
,
Hy. iii 3
(
Thes. ii 322
).
a doeráin dúrcride dícondircil,
PH 3928
.
¤chridech: narbar dúrcridig docheil
obdurate
,
SR 4842
.
don duine dúrchroidheach mar chloich,
TSh. 1943
.
do comraicset co dána dúrcraidech ris
stubbornly, resolutely
,
Acall. 1917
. ba diochra durchroidheach ro feradh (of a
battle),
Leb. Gab.(i) 268
.
rochingsiot go diochra dúrcroidheach
do shaighidh an átha,
AFM vi 2026
.
¤chridetu: ro-n-ecain
[Patraic] . . . dúrcraidhitaid na nGaoidel
obduracy
,
Lism. L.
228
.
¤doilig: dúrdoiligh
hard and dour
(of Caesar),
CCath. 348
.
damrad dichell durdhoiligh,
5379
.
¤drend (combat?):
seacht
cumala do Eilib | . . . | fobithin durdreand cétna | fuair Caisil a
trian doib | duirdrend anaill dia tucad,
Lec. 126b50
.
¤dul:
ba holc a ordd dia d. | ort i nDún Bolgg la Brandub
,
LL 132b30
(hard departure, i.e. death?).
Domnall iar sin fria noi [mbliadna] déc fri d. (: Glúndub),
Arch. Hib. ii 49 § 19
.
¤ḟeithem:
ag duirfheithemh sceith righ Erenn keeping active watch on,
MR 274
.
¤ḟognam
hard service, servitude:
do chuir fo dhaorcíos dúrfhoghnamh[a] iad,
ML 58
.
fa daoirchios durfhognamha,
ZCP x 277
.
¤gein
stout, resolute (?):
Diarmait dúrgen,
RC xx 10
(
LL 47b13
);
ZCP x 271
.
co Diarmait dronmas
durgen,
Metr. Dinds. iii 8
.
dareis Diarmata duirgen,
Rawl.
163b12
.
Donn durgen,
AFM ii 786
(poem). As n.pr. f.
Durgen,
Metr. Dinds. iii 84.86
. Belach Dúrgein, ib.
¤gleo
stiff combat:
roferadh duirgleo duilig eturra,
Caithr. CC § 55
.
tre durgliaig,
Lec. 87a44
. ?
¤grés:
ceithri randa feasa na filigechta ┐ primaicecht teora mbliadan cach rand dib fo durgres,
Lec.
339a14
.
¤mell:
durmell (duirmell, -meall, v.l.) dlugthe,
IT iii
74 § 33
.
¤mer: le G. nduirmher `
hard-fingered
' (translating
mér; rather mer
swift, impetuous
?),
Leb. Gab.(i) 238
.
¤mían:
iar ūa bronntach Airt úi ūir-Néill | dar chairt gan dúirmhéin
ré dáimh
hard, grudging disposition
,
3 C 13, 733.14
.
¤phendit
strict penance:
viii mbliadna doib ind dúrpendid,
Mon. Tall.
132
.
áes durphendi,
LB 9b7
(
Rule of Tallaght 1
).
arra sechtmaini
durpennaiti for usci ┐ bairgin,
RC xv 490
.
¤ṡlúag:
ag dianasgnamh do na durṡlogaibh,
MR 226
.
¤tech: a nd. n-úre mean
house of clay,
Ir. Review 1912, 248
. Cf. dairthech III.