n earlier tocbál, tucbál ā, f. Vn. of Mid. Ir. do-fócaib,
see
Pedersen Vgl. Gr. ii 531
and
GOI 526
. tógbháil,
togbháil,
IGT Verbs § 108
. See tecbál, turcbál.
(a) act of raising, lifting:
la tócbáil a lámi,
LU 8536
(
FB 39
). tindarscan P. a thocbáil súas to lift up (the veil),
Trip. 168.21
.
ac tocbail a aigchi forsin rig,
Lec. 51va49
.
ord fresgabala din, air is ocbail a tocbail ris on grad iseal
cusin ngrad n-uasal,
Laws v 26.18 Comm.
ica tocbail suas
don tuind,
YBL 139b12
.
do gabh se ag tarraing na crann
asa premuib ┐ ag togbail na cairrgedh co mór cloch da
n-aitibh,
Stair Erc. 2531
.
foillsighthear dhí dul dá dtógbháil | trí cuirp do cuireadh i n-uaigh,
Dán Dé iii 29
.
budh
séan creach dá céadtógbháil,
DDána 85.2
.
togbáil
(: bogláim) a siúil,
IGT Verbs ex. 962
. droitced togbala a dul
isin cathraigh sin `
drawbridge
,'
ZCP vi 284.19
.
aderar an
coriandrum do togbáil lanna an croicinn,
23 P 10, i 40a13
.
da mbia in sicne ar na togail suas cuir suil tordoigi ris da
turnum,
23 F 19, 24vb 36
.
briar .i. delg co tocbail for a
cinn .i. bri tulach
handle
(Plummer, MS. notes),
O'Curry 86
(
H 3.18,
64
). aran tocbala `
kneaded bread
' (=panis bene subactus),
Rosa Angl. 114.24
(prob. translator understood b. subactus as `
well-risen
'). Of raising song:
ní dligend cantairecht cōir | do tōcbāil agun altōir,
ZCP viii 115 § 27
.
ri tócbail a gotha do'n t-shacart,
PH 5337
. t.¤ sanaise
revealing of a secret plan made between lord and céle:
togbail
sanaisi .i. na flatha dó, ┐ fogail a-ndlesta lan n-eneclaindi
don fiaith ro-chograstar and ┐ ar a meid ro bo dith leis a
indisin air, laneneclann on cheile indti,
ZCP xvi 407.17
.
(b) act of causing, exciting:
fá togbail fergi ┐ fhuasaidi P.
... sin,
TTebe 1164
.
ni heter leisin adhbar urcoideach sin
beth a n-aenball amhain gan teinnus do togbail,
23 P 10, i 26b14
.
(c) act of elevating; exposing, showing: tocbál
(a ocbal, Gwynn)
in cailich iarna lándiurug,
Thes. ii 253.3
.
a toucbail (a thurcbal v.l.) in cech bliadain `that they should
be exposed,'
Trip. 240.1
.
oca aurail do neuch fairsiom
guidhi dé laisiom ┐ tócbale soscéli fris,
Mon. Tall. 158.22
.
Cengciges airdd Machae cen aigi cen tucbail scrine,
AU i
312.4
.
togbhail chuirp Chriosd,
Parrth. Anma 328.5
.
tri coicait ban ... do thócbail annochta ┐ annáre dó,
TBC-LL¹
1360
. togbhail .i. taisbénadh, O'Cl. Cf.
gabaitt for togbail
a fedhmann catha ┐ a ngniomh gaisgidh os áird,
Leb. Gab.(i)
i 84.7
.
(d)
understand
(in grammatical tracts; see McKenna,
Bard. Synt. Tr. 255 ff.
): ceart sunnradh uathaidh
┐ iollraidh re thogbháil orra; lochtach gan togbháil iad
`[the phrase] may be singular or plural, the context should
show which,'
256 ex. 13
. sunnradh é ┐ iad re thogbáil air
`it may be taken as singular or plural,'
257 ex. 21
.
(e) In
phr. t.¤ cind
appearing:
ingen briugad cétaig cáim | ... do
thócbáil chind, nirbo chol, | don churaid ina chotlod,
Metr. Dinds. iii 174.103
.
nir lamad cend do tocbail doib noco
tancadur da tigib,
Ann. Conn. 1348.6
.
(f) act of building:
do tocbail droichit,
Laws i 134.26
.
ar thocbail a mūir,
Lec.
70vb38
.
ní cheil maissi dona mnáib | Temair cen taissi
ar tócbáil,
Metr. Dinds. i 6.2
.
trī dūin tenna do thōgbāil,
ML² 1108
.
Croch Naem do tocbail a manestir na Builli,
Ann. Conn. 1312.8
.
baile mōr ar n-a thōgbāil,
Fl. Earls
78.z
.
caol-tuir chneas-aolta chloch ... do thógbháil,
TSh.
5608
.
a thógbháil a dtrí lá,
Matthew xxvi 61
. Used of agent:
tocbháil ceall ┐ cadhus
builder
,
ALC i 192.14
.
(g) act of
bringing up, educating:
a chomalta aen tige ... ┐ aen togbala,
MR 292.10
.
(h) act of extolling, exalting: nipu thacuir
tucbál hic `it were not fitting to extol here,'
Ardm. 221r1
(
KZ
xxxi 245
).
naemseanchas naem Indsi Fail | d'eolchaib is
toisc a thocbail,
Lec. 49va3
.
uair as fada atú can mo bladh
do thogbail ag togail na Teibi,
TTebe 4062
.
toircheas na
hóighe is é an fáidh | aice do fhuair a thógbháil,
DDána
9.7
.
(i) act of upholding, assisting:
iar ttóccbháil fedb ┐
iriseach Iosa a ngach ionad,
BNnÉ 273 § 248
.
ro buī ag
cothughadh ┐ ag tōgbāil chreidimh,
Fl. Earls 136.23
.
mé
gach aonbhocht do b'fhíor dáibh | do bhíodh taobhnocht
gan tógbháil,
DDána 29.27
.
(j) act of levying:
ic tocbail
giall ┐ cana do as cach aird,
RC xxiv 180.7
.
cioscháin
Laighen ... do toccbáil ┐ do thiomsucchad,
BNnÉ 264 § 225
.
gur chuirsiod a maor ... do thógbháil chíosa ar Sionóideachuibh,
Hy Fiach. 336.3
.
ma targa giall in fechemun
toicheda gella ocus airge uaidh fén don bidhbuid, ocus nir
gabadh uadh, acht a tocbhail tairis ...,
Laws ii 138.12 Comm.
t.¤ comloigthe `Erhebung mit Verrechnung'; t.¤ marbtha
`Erhebung der Tötung' (cf.
Bürgschaft 80
):
cemadh ail
dono do giall in tocbail comloighthi, munup ail do fechemuin toicheda, ni dingnestur acht togbail marbthu,
Laws
ii 144.13 Comm.
togbail comloigthe,
O'D. 113
(
H 3.17,
col. 91
). Of levying troops:
maille re a bfuaradar do
thocbáil eli,
ALC i 522.3
.
do thógbhaile daoine ar Ghaoidheltacht,
Rel. Celt. ii 192.23
.
feis na Teamhrach do thogbhail,
ML 80.11
.
cocluiche do tocbhauil,
RC xii 72 § 43.
(k) act of taking, removing:
nīr thoill līn a tōgbhāla ... i
n-a timc[h]eall,
ML² 18
.
clocha ┐ ael tigi spitel na Trinnoite do tocbail chuce,
Ann. Conn. 1245.3
. tógbail ┐ tinfeadh anāla a corpaib daenna
inhalation
,
RC xxiv 370.17
.
tógbháil móir bhfiadhan ar dáil,
Content. xviii 23
.
do
thógbháil fán dtír amach,
Ir. Review 1912, 378 § 5
.
do
thōgbáil uisque
,
Fl. Earls 8.9
.
ro buī a uile chios ┐ tighernus
dia thōgbāil chuige go Flonndrus,
28.25
.
do thogmháil
chreach,
Rel. Celt. ii 196.22
. tōgbhail suas ar a mhaoin
levy on, recover from his property,
Cín Lae Ó Meall. 20.22
. ar
neirghe da narmannuibh ┐ ar tógmháil da ttegmhálibh
`on ... removing their difficulties,'
262.35
. antan imdaidter
fas an finda ... ┐ nach furtachtaigenn leiges ele do ase a
togbáil as ferr remove it,
23 P 10, ii40.2
.
Cf. docuir tígerna cugud lá togbail cum comruic `to choose
a day for combat,'
ZCP vi 59.21
.