n
n, later m., also with prosthetic f, fed, probably
under the influence of fot. n
s.
a n-ed
,
FB 18.19
.
ed,
Auraic. 1470
. cf.
in t-ed
,
Metr. Dinds. iv 82
.
fed,
Auraic.
4575
.
Anecd. i 30
. a
s.
in n-ed
,
TBC-LL¹ 1050
. d
s.
ed,
FB
73
. a
p. (?)
eaga,
Acall. 5993 n.
d
p.
edaib,
SR 7238
.
Leb. Gab.(i) i 128
.A space, distance, interval
(between two points
of space or time);
extent, length:
(a) of space:
(a) ed:
mod .i. mo a ed i n-airde `greater its distance upwards'
Auraic. 1470
(=
mo a fedh,
4575
). [e]adh itir gach da
bunchur
`a space between every two bands'
Laws iv 76 Comm.
dessid and ed bec ón rót,
Metr. Dinds. iv 348
.
condechaidh
edh fada úadib,
Moling § 67
.
ro dibraic saigid a
fidbaic...co ndechaid uad re hed,
TTebe 2583
. son a
gotha...go ceann cuic ced decc ceimend...eadh ba reil
BCC § 62
=
Fél. June 9 n.
(possibly the word here is the
neut. pron.).
co rothocba th'arm ed lama uas a n-armaib
seom,
RC xxiv 200
. is ed is laithrind do mogaid ead a
láime...uad ar cach leth the radius of his (outstretched) arm
Laws iii 178 Comm.
nistárraid acht ed inn urchuir
etarru could only get to within a stone's-throw of them
RC
xxii 393.5
.
nis tarraid acht ed n-urchair,
393.17
.
edh
urchuir,
CCath. 5815
. gu nach raibe acht edh imagallma
etarra till they were within speaking-distance
Ériu viii 20
.
techit ead radaircc forsin fairgi `as far as eye can reach'
Trip. 476
.
Ériu iv 142
.
LB 152a33
.
co facatar edh a
forcsi ┐ a radairc don muig,
CCath. 4964
.
3541
. o duruacht
edh forcsena for longphort Cesair when he had reached a
spot where he could survey C.'s camp
5427
. (of a ship)
ni ro airis cur ro tomais eadh a taeibi a comfocraib na
cairrcci drew up alongside
D IV 2, 74[64]rb 26
. adbal
ead a n-ulcan-som the length of their beards
MR 184
.
miliu troiged a eudh et aontroigh a lethiutt,
Aisl. Tond. 98
.
berid ed di, ó
gets beyond, passes, takes the lead of:
berid
long G. edh foda dib fochetoir,
Aen. 993
.
berid N.
ead foda uaidibh,
1047
. Cf.
IGT, Decl. ex. 752
(see
also below under (b)). nach béaraidh neach dhínn eadh an
ordlaigh dar ais will not retreat an inch
ML 102.28
.
Cf.
ní ḟail ar bith, buan in t-ed | óen-ḟer... rosroised |
cúairt in choire... | a hur co hor ri hóen-mís,
Metr. Dinds.
iv 82
.
iffern na n-ed,
ZCP iv 235.17
.
(b) fed:
a fad
's a fedh,
Anecd. i 30
. berim lim, fa hanba in fedh, go
Druim Ibair ib.
fead trichad cét...d'ḟeronn,
Ériu i 126
.
fedh na láime don lúirig,
Anecd. i 30
.
fedh laime laich
do crann craisighi,
ZCP vi 280.23
.
Acall. 6036 n.
(= fat
láma l. text).
Dán Dé xxix 14
. feadh a chuilg... | uaidh
síos gusna saoirḟearaibh the space of his sword's length...
between him and the freemen
TD 9.12
(= fad a...loinne
TD ii 228
).
téid...feadh naoi dtonn san muir amach,
Keat.
ii 1315
. atá faoi feadh O Maine the extent of Hy Many is
under him
Ériu v 64
. feadh amhairc ón mhúr `just in
sight of the rampart'
TD 8.9
;
20.30
. Adverbially,
with or without prep.,
throughout, to the extent of, all
over (with ref. to movement or position):
a lán féinneadh
feadh an tighe,
TD 11.17
.
feadh Banbha,
16.1
.
Keat. iii
1733
. ar f., for f.: gabhais for fedh na fairrge fared
across the sea
BNnÉ 4.33
. tír ...sruth fora fedh a
river running through it
Marco P. 19.68
.
co cluintighi ar fedh na cathrach gair na clocc,
ZCP vi 284.24
.
TD 11.15
.
TSh. 5573
.
dochuaid do degtáscsa...ar fed
na talman,
SG 262.7
. do rachdaois...ar ḟeadh nUladh
TD 7.26
(ar f. U. v.l.). ar gcur gach tíre ar feadh
fúthaibh after completely subduing every territory
11.31
.
go dtáinig saithe do chuileógaibh ar feadh na Fraingce,
TSh. 9743
.
Cf.
cach ed no téged,
TBC-I¹ 1925
= cach ed immateiged
TBC-LL¹ 2585
(wherever he went?).
do-luid Eochaid
Ainchend ead | ...do chuindgid ingine in rig,
Lec. 608a12
=
LL 375a28
.
(b) met., of extent, quantity, value, etc.
(a)
is réil as ind ed fil etorro from the distance (i.e. difference
in value) between them
FB 73
. Esp. in phr. berid ed di, ó,
surpasses
(see above): 'co adrad... | ro huc hed do cach
ardríg surpassed all kings in pursuing it (sc. wisdom)
SR
7040
. a n-ed ruc do chéli do ócaib domoin ar gaisciud as
much as thy husband surpasses the world's warriors in
valor
FB 18.19
.
ruc Créidhi... | edh urchair do mnáibh
Eireann,
Acall. 817
. re dosbile bereas eaga o fidhbaid
5993 n
.
(b) ar fedh mo dhithchill to my utmost endeavour
Ériu v 166.49
. ar feadh a nearta `accordying to his abilitie'
Carswell 156
. similarly:
go feadh ar nearta,
216
.
gach
uile papa dia ttainic...go fedh da papa ar fichit,
Fl. Earls
148.25
. (of the patriarchs:)
as iad tra sin amháin do
bhí ullamh glan dochum a faicsena acht go fedh Críosd dá
bhfuasgladh ó cháin an tseinpheacaidh, ┐ d'osgladh dhorais
na bethadh siórdhaidhe rompa léna bhás,
Ó Héodhusa
60 z
.
(c) of time,
space, interval, duration, period
;
eadh .i.
aimsior,
O'Cl.
:
(a)
tarasatar edh ciana...oc imṡelladh a
cheili,
LL 402b24
(=
TTr.² 499
).
Contribb. 365.3
.
ed
deich mbliadan,
MacCarthy 174
=
LL 128a38
.
eadh ┐ cairde
do lecud do fri hiaraidh in sceoil,
ACL iii 4
.
nir dhamh
eadh na hosadh doibh,
Aen. 2148
. nocha bhfidir neach
... | a bhfuighe ón bhás... | dá ré eadh na haithrighe time
for repentance
Dán Dé v 6
. do cosc a raith eadh oili for
another space (of time)
Ériu iv 114
. Adverbial acc.: a
n-ed ba beo ba huamnach as long as he lived
SR 3896
.
5260
.
inhed bethi sin dithrub,
4062
.
anhed,
4109
.
bam cú-sa...inn ed sam (connice sin St. colléic Y) during
that time
TBC-LL¹ 1050
. eadh risa ngebad a paider for as
long as it would take to say his paternoster
ZCP i 66
. ma
robatar tall [e]adh risi toirse a tabairt (amach) for as long as
would suffice for bringing them out
Laws iv 86 Comm.
In pl.
rí roreraig...iar n-edaib do Ezechiam | cóic bliadna déc...
do forcraid fora saegul who extended Hezekiah's life...
according to periods (?)
SR 7238
.
da ched bliadna iar
n-edhaibh | iar Neimedh... | co ngaibset Fir Bolcc | Ere,
Leb. Gab.(i) i 128
. In these exx. iar n-edaib appears to
mean as regards spaces (of time); cf.
Heriu aibind iar
n-eadhaibh,
BB 36b35
=
Lec. 564a
.
fri (re) hed
for a time; while, during, at the hour of:
for Érinn rop ḟiach fri hed,
Metr. Dinds. iv 248
.
fo diamair
re hedh do bi,
Fél. Dec. 11n.
daronsat sīth...etoro fri hed,
Cog. 58.25
.
ro airgis a ndún re headh,
80.24
.
do bai
ac aitreb inti re hedh,
YBL 160b28
.
Acall. 370
.
ZCP viii
108
. da bfinnadh... | gomadh rē ḟada a shaeghul | nacha
dingnadh maith re headh | nogo tisadh do deredh he would
put off well-doing for a while
ZCP vii 301
. ní thug dá
mhnaoi a ḟios re headh did not reveal himself at once
GF,
Ir. Monthly 1919, 510
. ní chuimhnigh...ní dá
bhfuil uathaibh re headh `do not remember what hath
long been owing to them'
TD 9.36
.
am slat chroimcheannach re headh,
Ir. Monthly 1920, 52
. fuaradar a
n-álgas don eing re headh have had their will of the land
for some time
O'Gr. Cat. 466
. caidhe an t-easpag...do
thiocfadh...do bhaisteadh Uladh re headh then (?)
Arch. Hib. i 92
.
ro ferudar comrac...re hedh ┐ re hathaig,
ZCP
vi 29.34
.
Acall. 1694
. as nertmar [sic
K; mertmar H ;
leg. mert mar ?] do marbhadh re hedh n-athgoirid uile iad
within a very short time
ITS v 88.10
.
CCath. 5712
.
re headh ┐ re hathoidh do lō for a part of the day or during
the day
ZCP x 283 y
.
ar mbeith duinn mar sin re hedh uaire
don ló do chaithemh tarla solus chugainn,
BNnÉ 49.31
.
fri ed mbliadna during a year
FB 34
. re hedh na hoidche
Acall. 1234
.
TTebe 4133
.
4903
.
CCath. 4393
. brat geal
re headh an Ḟaíligh | sgáoilidh slat gheal fá a ghúaillibh
IGT, Decl. ex. 810
. re headh n-óil at feasting time GF,
Ir. Monthly 1919, 106
. ó'd-chonnairc ann ingen an
t-aonmacaomh...tuc grádh a hanma ré hedh na huaire sin
dó gave him her love forthwith
RC xxix 120.7
. re headh
na maidne at morn
ZCP x 280.23
( = ra húair na maitne
TBC-LL¹ 3176
).
(b) is é feadh bís ag tobairt a cúrsa .i. seacht
lá fichead, etc. (of the moon),
O'Gr. Cat. 323.14
.
ní faide
nó feadh leathuaire dobhámar annsin,
Ériu i 91
.
feadh
éanuaire an lásoin linn,
TD 11.23
. Adverbially, fed, an f.,
ar f. (ḟ.)
during, for the period of; whilst:
bí 'na comnuide
fedh na sechtmaine,
Maund. 113
.
ag ól fedh an láei,
123
.
Ériu v 54
.
fuarus...cennus Éirenn...fedh bliadhna,
ACL
iii 305
.
TD 7.25
. dá raibh tú re M...feadh ar gcogaidh
do chlaochlódh `while our dispute lasts'
TD 15.55
.
gan
anmhain 'na bun feadh a bheatha,
TSh. 9132
.
an fedh
anfuidhi anbar pecthaib ni fuil ecla acainne romaib,
Maund.
123
.
TSh. 1255
. an feadh do bhaoi an tuile ag tocht
TD 7.41
.
ML 34
.
er fead na bethadsa,
PH 7667
.
7389
.
ar ḟedh na himghona,
IGT, Decl. ex. 864
.
do bhattar mar
sin ar fedh an chorguis,
BNnÉ 70
. ní chodail neach | ar
feadh aonuaire i n-éineacht for one hour at a stretch
TD
41.5
.
bí duilbhir ar feadh bhfleidhe,
15.44
. síoth...ní
choingéamais | ar feadh an abhra d'iadhodh we would not
keep peace during the twinkling of an eye
2.57
.
air feadh
móimeinte,
Proverbs xii 19
.
ní ro faccbattar (fo cenn ṡecht lá
ndécc) énmhac Saxanaigh gan...ionnarbadh eiste...┐ ní mō
ro ḟáccaibhsiot ar fedh na ree cédna...caislen...gan cur i
seilbh Iarla D.,
AFM vi 2082.2
. ar an bfead so during this
time
Ériu i 87 n.
6.
fri (re) f.¤
: re fedh ar n-atheccmaisi during our second
absence
BNnÉ 50.27
. a dhá chaomthach re feadh bfaghla
his two comrades on a foray
Studies 1919, 75
.
re feadh an
laoi ná labhair,
Dánta Gr. 39.37
.
go f.¤
,
until; as far as:
nī thug in rī audiens go fedh
trī lā dō,
Fl. Earls 24.3
. tainic...a ttīr go fedh ēn-oidque
amhāin `landed for one night'
240.13
.
Cf.
ise a gliccus do foir sinne i fedh o [v.l. a] tamaidne
ann sud,
Fier. 187
.
airim Find in fed dia fuil | sechtmain ar mís is bliadain
(in reply to: ca ḟat ó thesta...Find ?)
Acall. 5343
(`Finn's
computation how long he is'
SG ii 231
).
(d) a unit of spatial measurement:
(a)
tricha edh
remhet in crainn sin ┐ .ccc. eadh a airde,
Fél. Dec. 11 n.
Dinds. 34
.
Metr. Dinds. iv 242
.
(b) feadh a fathom
Kirk
, s. bannlamh =
ACL iii 149.
106
. is e airde mūir in droichit .i. .xx. fedh `ells'
Fier. 109
. eirgidh se .ii. fedha déc os talam ib. (cuic
troigthe déc, .u. cubait déc v.l.).
atá dhá fhichid fiodh air
áirde ann agus deich bhfiodha ar leathad a chuirp,
ITS
xxiv 6.20
.