n
u, m.
IGT Decl. § 95
.
(a)
battle, fight
:
fo béesad fir
téte do ch.¤
,
Wb. 9a3
. in chatho gl. proelii,
Ml. 34a20
. amal
dunem-side nech iarna chúl hi c.¤
`behind him in battle',
112a5
.
fon ch.¤
gl. sub Marte,
Sg. 44a1
.
dochum in chathai,
Cáin Ad. 17
.
fuil fearthar a c.¤
,
Laws v 142.9
. d'ēt chatho `through
seeking a battle',
Ériu xvi 146.4
.
glond catha comramaig,
LU 8957
(
FB 71
).
cuimling móir ┐ catha etir Ulta ┐ Un
Neill,
Lat. Lives 19.9
. nocha comhain cath fiora battle does
not spare men (prov.),
Hugh Roe² 186.6
. amail ch.¤ sula gl.
palpetratione (leg. palpebratione),
Ériu iv 182.x
. catha, ┐
urtha, ┐ irgala (of types of stories),
Laws i 46.4 Comm.
Of
individual battles:
cath Muigi Tuirend,
Airne F. 187
.
i c.¤
Aird Ladrainn,
MacCarthy 156.z
.
Cath Moigi Slecht . . . ainm
in katha-sin,
Ann. Conn. 1256.7
. In Cath Cathardha (title
of text),
CCath. p. 2
. Of spiritual warfare: teannobthor c.¤
ar an chloinn temptation,
Magauran 2217
.
go gceanglam ar
gcorp san gcath,
Aithd. D. 80.43
.
As descr. gen.:
ciṅg catha,
Fél. Aug. 24
.
ina cipi . . . catha,
Stair Erc. 1513
.
lán do chonfadh catha,
TSh. 1073
.
d'écin
catha ná comlaind,
MU² 172
. gan fhíor catha ag C. he fought
against odds,
Aithd. D. 33.22
. cen līn catha imbi sufficient
to do battle,
TBC-I¹ 335
(see 1 lín).
míl catha,
Fél. Ep. 275
. róe
catha = c.¤
: re catha `a battle of war',
Laws v 300.x
.
gnúsi
námat i rói chatha,
Tec. Corm. 9
. See 1 cró.
In phrases: cid cia ar ar cuirestar ceist in catha whoever
was worried about the outcome of the battle,
MR 166.14
.
ar
cor cestu (cesta, v.l.) an morcatha dim,
CCath. 3784
. c.¤ fri
x battle against x (somet. with Vn. force): oc c.¤ fri diabul
`in fighting against',
Wb. 23d8
.
c.¤ fri Demon détlae,
Fél.
Prol. 242
.
co ticfat do chath fri A.,
PH 7279
. With vbs. of
offering, giving, winning, losing etc.
:
for diabal ro brisis c.¤
,
Ériu xix 15 § 13
.
robris c.¤ . . . for demun,
PH 4732
.
conboing
catha cróchombág,
LU 8352
(
FB 24
).
indiu cuirthir in c.¤
,
3661
(
SCC 32
).
tabairt catha do Assarib,
Ml. 34c11
.
maní
dene chathu oc ditin do thuathe,
37c15
.
gniid cathu,
LU
3415
(
SCC 18
).
ita in c.¤ oca ferthain,
3664
(
33
).
do f[h]resdal
c[h]atha do C[h]onn,
ML² 198
. du frithteirissem in chatho
gl. ad resistendum,
Ml. 83a11
.
do fhuacgra catha fair,
Stair Erc. 1653
.
mebaid c.¤ ria Sīl C. . . . for Coin-Corb,
Corp. Gen. 27.23
. See maidid, maidm, roínid. gidh roimhe do-chuaidh an cath though he won the battle,
Aithd. D. 33.22
.
(b)
troop, battalion
:
tinol catha,
LU 3367
(
SCC 15
).
flaith
fri Nīall ro chathu clói,
Hail Brigit 21
. is na cathaib gl.
in acie,
Gild. Lor. 23
.
ciṅgset inna c.¤ co fí,
LL 336
. ba cain
géim a chatha company,
Fél. Prol. 139
. c.¤ do lucht na catrach
group,
BB 414b34
.
na seacht ccatha boí san fFéin,
Duan. F. ii lvii 29
. c.¤ Aodha Find . . . / gibe díbh gebhus righe
family,
BNnÉ 258.w
.
tréanaingil Dé i gcathaibh iata,
Hackett² xxxii 103
. More specifically:
tri ch.¤ ┐ .x. cét ar
fichit cét cach catha,
RC xvii 416.26
(Tig.).
trí catha na
Gnáithḟéine, ┐ trí mhíle san ch.¤
,
Keat. ii 5155
.
Of animals etc.: secht cat[h]a deg do bochrudh (captured
cattle),
AU ii 506.20
. in cath crumh the army of worms,
Aithd. D. 80.27
.
V. freq. in composition, with nouns in sense
martial,
warlike, military
, with adjj. (in battle, as regards fighting
),
and with adjj. derived from nouns. Somet. tautological
(
¤imairecc,
¤irgal), and freq. as alliterating prefix. A few
permanent compds. (
¤barr,
¤ḟeis (see cathais), ?
¤ḟer,
¤réimm
(
¤ech), etc.) are given as separate entries.
With nouns: go ro chinned . . . a cath-oirbert `valour in
battle',
MR 114.y
.
coras croith asa cathurlaind,
LL 31787
(TTr.).
a chatharm catha,
LU 6425
(TBC). clú i ccaithbhearnaibh `
battle-gaps
',
O'Hara 3400
.
Conchobur caid
cathbernaid,
Rawl. 165b32
. caithbili Cruacan (of a king),
ZCP ii 336.9
. caoga bliadan a righe nErenn do ┐ cathbuaidh do frisin re sin,
BCC² 245 § 5
. Cathbuadha Conroi (name of tale),
Anecd.
ii 43 § 3
. Of crozier of Colm Cille:
bachall C.C. . . . adberas
Cathbhuaidh fria,
TFrag. 230.6
. ra leiced a chathbuali . . .
dó i cath na ṅGréc he was given a wide berth(?),
LL 32298
(
TTr. 1486
).
sithithir slegh . . . airde cach cathbuailedh,
TBC-LL¹ 5601
`compact body of troops', TBC St. Gloss.
do
reblaing . . . i n-a chathcharpat serda,
LU 6479
(TBC).
hi caithfheis ┐ hi ccathchongraim
battle-gear
,
Hugh Roe²
264.26
.
Conchobar cath-chingid,
Metr. Dinds. iv 126.38
.
?
cathclái gelbdai,
SR 4227
.
soí frit churad cathchlessu,
LL 13781
. amal bid tre ermúru no tre cathcliatha gl. ut per
propugnacula,
Goid. 65.4
. sé cét elefinnte cona cathc[h]liathaib foraib lán d'ócaib (of howdahs),
Alex. 568
. cathcliatha aidbli umaide . . . do diden a corp `cuirasses',
TTebe
1434
.
mac Cāirthinn in cathcobair,
Corp. Gen. 9.47
.
hi
cathchomlond,
BDD² 810
. cathchoscradh re nD. . . . for
A. `destructive battle',
AU i 270.13
. ro gabastár a chathcriss
curad taris (of Cú Chulainn),
LU 6415
(TBC).
tréad an
chathchraoi-se Criomhthainn,
Measgra D. 54.80
`of this
embattled land', Gloss.
trena chathétedh,
Cóir Anm. 200
.
fer i cathfochrus bruit deirg,
TBC-I¹ 71
`in a battle-girdle
(?)',
Faraday.
ac sirgairm ┐ ag cathgairm a mic,
TTebe 3588
.
dog-nitea
cliatha cathghaisccedh,
Anecd. ii 25 § 6
.
Nīall is Dathī co
ccathgoil,
ZCP viii 109.3
.
cath-garrdha coraigthi do curadaib,
MR 224.11
.
in gach caith-ghliaidh,
Leb. Gab.(i) 208.25
.
A. nar' clói chathgreim `
battle-might
',
Gorm. 16
. feis
fōit ind ōic inda cathgreimim co matuin sleep under arms,
Corm. Y 245
.
meic Morna in cathgrinde,
Acall. 2153
`battle-phalanx', Gloss. cathimairecc itir da ua Cernaigh
battle-encounter
,
AU i 247.5
. a[c] cur na c.¤ asa cathlaithrechaib
`positions',
Ériu viii 38.23
.
tri cathluain glana,
Anecd. ii
61.y
.
cathluirech dluith drolach,
CCath. 5211
. na cruadh-celmaini
cliatha cathmaitti (maidid, maidm) `
battle-rout
',
4313
.
mo chathmerge cenand
battle-standard
,
LL 18597
.
S. cathmīl
cōemḟata,
Ält. Ir. Dicht. i 17 § 2
.
Cathnia nepos Guaire,
AU i 274.5
.
cunach dernat C. a catharcuin,
Caithr. CC 46
.
cathrī crāides / crīcha,
Corp. Gen. 2.43
. āeris trī cētu /
cathrōe
battlefield
,
56
.
lia rīg a cathrōe ┐ a ndūnad ┐ a cāin ┐ a ndliged,
Corp. Gen. 92 (Rawl. 127 a 43)
; 'military obligation', The Kingship and Landscape of Tara 110
. ni fuigli co ngoí cathroí, ar ni fríth ni fuigēbthar brithem bas fíriu cathroí, 'do not undertake a duel in falsehood, for there has not been found and there will not be found a truer judge than a duel',
AM 64 § 31
,
GEIL 211
.
rob tu mo cathsciath, rob tu mo
cloidem,
Ériu ii 89 § 5
. ?
fri cathslait cairi comlain,
SR
3258
.
cathṡluaig,
Acall. 5429
v.l.
da cathuaithne . . . iarnaidhi,
TBC-LL¹ p. 817
.
With adjj.: soighde cathalaind (leg. -aille),
TTebe 3808
.
in cath-amra (subst.) `the famous fighter',
Metr. Dinds. ii
64.2
.
lasna Collu cathchalma,
Trip. 536 § 30
. lēo . . . /
cathchob(b)ur fond of battle(?),
Corp. Gen. 8.12
. slán do
chlainn cathgloin Ceallaig of the bright battalions,
ZCP viii
230 § 16
. in mír don Choin chath-labhair `
battle-boasting
',
Metr. Dinds. iv 180.15
.
cathlabhar .i. do labhradh a cc.¤
,
O'Cl.
fir na cerda cath-mire `martial',
Metr. Dinds. iii 272.28
.
ic
Cumull chath-mór,
ii 74.32
.
With adjj. derived from nouns: clanna . . . cath-airbeartacha `
warlike
',
MR 118.18
.
curaid caín . . . cathbúadach,
LU 3913
(
SCC 42
).
fo chích curad / crēchtaig cathbūadaig,
Sc.M² 15
. an cathbuadhach (as subst.),
Blathm. 257
. cathchorach cruaidrī
skilled(?) in battle
,
Corp. Gen. 9.49
. cathmiled
. . . cathchoscrach
victorious
,
LL 13469
. mac cathlínmar
Cumaill `of many battalions',
Fianaig. 78.11
.
C. cath
merggech,
IT iii 82.1
.
With vb.: do shíl Chuinn, roscath-métaig `that made it
great by war',
Metr. Dinds. iv 208.80
.