n
a
d
s. and n
du. b(e)inn. g
s.
beinde,
O'Curry 1021
cited infra,
Binde,
Celt. Rev. x 135.7
. Beinne, Binne, Hog. Onom. n
p.
benna,
Críth G. 450.
n
a
p. benna, g
p. benn, d
p. bennaib,
f.,
DDána
Gloss. Note also a
s.
bend,
PH 2792
,
IGT Decl.
ex. 643.
d
s. bend (: lenn),
K. and H. 10.
n
du.
b.¤
,
CCath.
1337.
`n. (? later f.),'
Críth G.
Vocab.
(a)
mountain, crag, peak, point; crest, summit: o Shliab
Belgadain don B. / ard in b.¤ imarbaigem `lofty is the mountain',
Ériu viii 26.7
,
8
.
ar binn ós Loch Feabail aird,
ZCP
viii 223.26
.
Liath na trí mb.¤
,
Acall. 936.
ar bennaibh is ar
barrgail on hill- and tree-tops,
Anecd. ii 23.23
.
beinnini ar
gach mb.¤
,
BS 80.4
.
as súd soir go beinn Bóthair,
Oss.
iv 20.25
. [in] ceín bess bend ar in bith `for as long as the
hills shall stand',
Ériu vii 229 § 77.
ó bheannaibh Béirre
`from the hills of B.',
Aithd. D. 11.7
.
ar beinn Chliachmhuighi,
IGT Introd. 23.25
. (of the edge (?) of an Alpine
crevasse)
tuitiss sīoss re beinn an ailt,
Fl. Earls 86.z
. i
mbeannaibh sliabh on the mountain tops,
TSh. 3491.
as ris
shamhlaim th'aiscin-si / is ra bend i nnimh star (?),
Anecd.
ii 25.11
. Fig. of a
pre-eminent person:
Gobán sáor . . . / b.¤ ar
shaoraibh,
BNnÉ 241 § 179
.
Transf. of outline of land: da b.¤ cumga do thír `two
narrow horns of land',
CCath. 1337.
(b)
pinnacle, spire; gable; corner, etc. of building, structure,
etc. ; ette nó b.¤ múir gl. pinna,
Sg. 67a7
.
bend a pinna muri
,
O'Mulc. 136.
for béind aird in tempuil . . . = super pinnaculum templi,
Matthew iv 5
,
PH 4712.
Caisel . . . / b.¤ im a
téigenn teine,
SG 206.9
.
ar beinn inna scríne,
Trip. 86.10
.
ar bind mhór chluigtighe Chluana pinnacle of the round tower,
Celt. Rev. x 143.16
.
ar chomhairle clog na seacht mbeann,
Oss. iv 42.16
. . . . na múrrtha mbeann of the battlemented walls
(?),
KMMisc. 50.23
.
ar beind chloche,
ZCP xii 273.24
. in mac
. . . co farcbad for beind chroisse i ndorus chille (an abandoned
child),
LL 36996
=
Fél. 242.7
.
fer coirthe .i. in fer curthur
for beinn croise gan feronn,
O'D. 462
(H. 3.17, 357).
Laws v
134.17 Comm.
mac toc[h]air .i. do binn croisi,
O'Curry 399
(H. 3.18, 222b).
ingen do cuirthear do cill, i mbulg no for
beinn croisse,
O'D. 529
(H. 3.17, 428). fágbhais ar beinn
croise . . . an mála `on one of the arms of a cross',
Keat. iii
2122
. caithir chuanna ceithre mbeann (of a castle),
DDána
119.16
. gur thúirrlind Léithin (an eagle) ar bind don lomán
`a corner of the rampike' (p. 124),
Celt. Rev. x 135.21
.
beann do bhúain da thalamh `to take a piece of his land'
(Gloss.),
O'R. Poems 1627.
beinn `a high top, pinnacle
',
Eg. Gl. 104.
do bhennuibh bhárc `poops of ships',
Rel. Celt.
ii 228.9
. Hence in plant-name: beand múir (lit. projection
on a wall) `houseleek?' (Index),
ACL i 335.71
.
(c)
wing of an army, fleet: i mbeind cli in catha `in the
left wing of the battle',
CCath. 5781.
do bennaib cath,
O'Dav.
1335.
tig féin is beann don chabhlach i dtír `a wing of the
fleet',
Keat. iii 4828.
(d)
horn of animal: inna benna duacarbat gl. corn[u]a,
Ml. 87b12
. b.¤
gl. cornu,
Sg. 63a6
.
cornua .i. b.¤
,
Thes. ii 46.31
.
co mbert a inathar as fora beandaib (a bull),
TBC-I¹ 880.
for bennuib na mbó,
Airne F. 353.
dá beind for trí fichtib
rend sixty-two points (?) (of stag's antlers),
Imr. Brain ii 288.18
.
benna na n-aigi,
TBC-LL¹ 1342.
tucsat didiu a mbenda ┐ a
n-dedu docum na scor their (sc. elephants') tusks,
ZCP xxx
136.6
(Alex.). (of a whale ?)
na blaith ┐ na benna sin,
Éigse vi 119 § 16.
gell tar benna i.e. a pledge given in respect
of impounded cattle:
ata, dono, gell tar benna . . . di athgabail iar ndithim,
Laws ii 128.29 Comm.
ni dlig feichem
acht apad cuicti . . . acht geall tar benda . . . dar benda na
bó uair is fri logh enech teid(h),
O'Curry 519
(H. 3.18, 261b).
b.¤ (búabaill)
a (buffalo) horn; hence drinking horn, goblet:
atraacht Conchobor ra beind breccṡolais buabaill a speckled
and shining buffalo horn,
LL 34745.
crúaidi . . . / immar bít
benna búabaill `hard . . . as a buffalo's horns' (of a hag's
teeth),
Ériu iv 102 § 45.
etrocht bass fo beind buabaill,
IT iii 47 § 76.
ar ól mb.¤
`quaffing goblets',
O'Gr. Cat. 479.13.
See also s. búaball.
Of musical instruments
b.¤ (búabaill): ro bidhgsat . . . lasin
fuaim . . . do ben Ercuil asan mbeinn mbuabuillsidhe
`which H. made on that trumpet',
Stair Erc. 177.
ro hir dom
.x. ngrib ingne .x. mbenda (.i. .x. cuirn buabhaill) bonnadharc buabaill blaith,
Ériu ii 4.3
. searbhghlaodhach a
mbeann mbuabhall `ivory horns',
TD 4.32
. píp trí mbeann
`the three-droned pipe',
Ó Bruad. iii 130.12
.
(e)
prong, point (of various forked and pointed objects):
gabul ina laim ┐ da beind eisti a two-pointed fork,
Ériu v 72.20
.
aél co mbennaib braine,
LL 38335.
for cetheora benna na
gabla (in c[h]raind,
TBC-I¹ 308
),
LU 4799.
trí chét unga óir
isin chainde[l]bru, secht mbenna fair forsa mbítis secht
sutrulla `seven branches upon which were seven lamps',
Celtica iv 32.18
. beanda . . . slegh spearpoints,
ZCP xiv 230.2
.
seacht cumala go leith lenta locht mara bennaib Baisgne,
glossed:
.uii. cumala . . . i cinaidh do beinde it armaib a ua
Baiscne,
O'Curry 1021
(H. 3.18, 431a-b).
beann bhrasbhaoghlach
thréan nách trom,
Measgra D. 14.12
. b.¤ gher do beith agud,
┐ fend lesin mbeinn `have a sharp point and lance (?) it with
the point',
Celtica ii 46.3
. cen slegha, cen bera cen benna
`points' (of a fence),
Laws iv 114.9 Comm.
?
carbat bo
bricci for beind (benn, v.l.),
IT iii 81 § 57.
(f)
crest, diadem, etc. (of a helmet, head-dress, etc.): buidne
bend `crested bands',
Hail Brigit 20
.
beann oir . . . as gach
cathbarr,
Anecd. ii 77 § 3.
pn In epithet:
Findchad Fer Bend
Uma,
MU² 36.
donn a cuach ballghlas a beann `her coif (?)',
Aithd. D. 1.34
. beann eich uaibhrigh `frontlet' (
Ir. Monthly
1929, 333.20
),
DDána 111.20
. By metonymy (?) of a horse:
an
bheann (perh. = bean) is fearr cluas is cos,
Measgra D. 15.1.4
.
(g) Various applications: bratgal na mbrat siúil risna
bennaib
yards
,
TTr. 1420
(
LL 32231
). uagais brigais beand
siuil, `
sail-tops
',
Ériu xxiv 14 § 13.
Of a shield:
cetheora
benna óir fair,
TBC-I¹ 3580.
Of a garment
(see
Ériu xvi 201
):
a dá beind imo brágait the two corners (of the cloak) about his
neck,
MacCongl. 65.2
.
ocht mbruit co mbennaibh (mbuindibh,
v.l.),
Leb. Cert.² 1314.
co r-gabus bend etaig Isu `hem',
PH 2792.
ar beinn a bruit on the skirt of her mantle,
Ériu v 76.37
.
In phr. rí b.¤
king of peaks (?), one of three classes of kings
enumerated in
Críth G. (see p. 104
):
ríi b.¤ . . . Is hé rí
túaithe insin las mbiat .vii. ngrá(i)d Ḟéne cona foḟodlaib i
céilsini, ar it hé benna flatha doruirmisem,
Críth G.
448
-
450
.
O'Dav. 1335.
(h) In adverbial phrases: immo rēir a b.¤ i mb.¤
`from
height to height' (Thurn.), for ever (?),
ZCP xi 57 § 10.
co bráth b.¤
for ever (and ever):
ni theit co brath
buidneach beann / neach it relcib in ifernd,
YBL 318a58
.
o sin amach co brath mbend,
Anecd. ii 40.7
.
re mbrath
mbend,
BB 17b32
.
(i) Freq. in nn. loc., usu. in senses point, peak, hill
, see
Hog. Onom. B. Étair, ibid., also
ZCP xv 195.
In late use heed, attention, regard: gan beinn air bith
air na haitheanta do choimheud `without any care to keep
the commandments',
Donlevy 176.24
. ní bhí beann agad orum
= thou regardest me not,
Job xxx 20
.
nách fuil . . . beann
aco air,
Párl. na mB. 625
.
gan beann do chur ar raidhtibh
na heagluisi coitchinne,
Luc. Fid. 3993.
na cuir beann,
suim, spéis, seadh, ann `regard',
Eg. Gl. 71.
Compds.
(a) With nouns: don bheannabrog bhuadhach
bhán gabled mansion,
23 G 24 , 388
.
dá cromsciath ┐ da
bendchlaidiub mara occo,
LU 7671
(BDD). ōs Bregmaig
na mbendchros `
peaked crosses',
Arch. Hib. ii 94 § 25.
re
fogur thet mbeandchrot,
Lec. 174rb3
(for mennch. ?).
sreatha . . . téad mbeannchrot,
Maguires of F. 86.
cloidme
m[ora] benndorncair horn-hilted,
TBC St. 4524
,
Gloss. cuirn mc Donnchadha / dleghait buideachus / buidhe
bendgealla securities of horn (?),
IT iii 91 § 128.
do bheannmhoighe `thy lofty plains',
Gadelica 11 § 3
.
(b) With adjj.: faoidh a stoc mbennbuidhe `
yellow-tubed
',
O'Gr. Cat. 474.20.
táin láoghach bhenncor bhó with pointed
horns,
KMMisc. 174 § 33.
do dhromchladh na Bóirne bennghairbhe `
rugged-topped
',
AFM vi 2102.11
. laogh Droma
bheinnghil Bhó `white-peaked D.B.',
Aithd. D. 25.12
.
rosaich co Cua cendmar cain / comét bend-glan in buair sain,
Metr. Dinds. iv 338.26
.
(c) With adjj. formed from nouns: múr na sgiath mbeannbhladhach
mbláith with fair-famed and gabled buttresses,
DDána 119.1
. tar beilgibh bennchairrgidhe `rocky passes',
AFM vi 2198.8
. brocc bendchoprach (sc. Cell Dara),
RC xiii
114 § 160
(see
¤chopor supra).
cloidme benndornachae 'swords with hilts of horn',
BDC 106.37
.