adj
o, ā
IGT Decl. § 137.
I As adj.
(a)
strong:
bad treúin i niriss,
Wb. 27a6
.
tríuin,
Ml. 46c23
.
donaib feraib trenaib,
37b24
. cin cach cintaid
triuin `the debt of every powerful defaulter,'
Laws i 268.18
.
hi féil ... | Teolis triúin trednaig,
Fél. Feb. 25
.
snaidsi-unn
deg-ri tomtach t.¤
,
Lib. Hymn. 29.6
.
niurt t.¤ togairm
trinoit,
133.16
.
t.¤ écosc at-chíu,
BDD² 825
. forngaire t.¤
SR 7562
.
dus in fagbad ... | talmain trein,
2568
.
teora
dúi dana trethnasa trena,
TBC-LL¹ 5590
.
se hech bus triuín
fri toghruim,
BB 275b16
.
antrend .i. anmin tire .i. ni tren
fri clandugad n-arbha,
O'Curry 124
(
H 3.18, 75
, cf.
Phil. Soc. Trans. 1859 p. 196
).
adchiu-sa da tharb trena,
TTebe 1617
.
a chuirp Mheic Dhé is diúmhas tréan,
Dán Dé
xxvi 29
.
bheith tréan ní haithnidh d'ollamh,
Aithd. D.
33.12
. a lámh thréan dínsimhthe drong `thou strong hand
in quelling hosts,'
TD 19.3
.
láimh dheas ríogh Teamhrach
tréine,
Keat. iii 582.
(b) Gramm. ainm t.¤
substantive:
ainim t.¤ son,
Ml. 30a9
.
cen tabairt anman t.¤ fríu, ib.
inna anmmann tréna,
Sg.
28b18
. Cf. trén-úathad.
(c) In phrase t.¤ ar
powerful over:
tréan tú ar gach éinní
eile,
DDána 10.27
.
tú as tréan ar gach ní fa nimh,
A. Ó Dálaigh xx 4.
Míchéal ortha is é bhus tréan,
xxii 11
.
Cf. ní tréan ar naoimhcheallaibh bile braonChumair `this
hero ... will press light on holy churches,'
Aithd. D. 4.13
.
Equative
tressithir ... séolchrand prímluṅgi,
TBC-LL¹ 2622
.
Compar. tressa, tressiu, etc.:
combad tressa de hiress apstal,
Wb. 25a14
.
intí bed tressa do fordiuclaim alaili,
Ml. 19d5
.
tresa,
6
.
besid treisiu fri himfoiche,
Laws ii 278.23
.
ar us
treise in da teangaid dec,
v 510.7
.
is tressiu cuma inda
muir,
IT i 81.15
.
ba tressio tol aicniud,
LU 10730
.
bid
tressai indás bág Foraind,
SR 3892
.
anmunna na ṅdémna
ba tressi oldáti na tosig,
PH 1195
.
in n-uair ropo thressiu
flaith firu,
CRR 20.1
.
co mbiad a fis aigi cia aguind bus
threisi,
Stair Erc. 1664
.
an tan fá threise dhá mhíghníomhaibh ioná dá mhaith,
TSh. 5725
. Later also tréine:
besi
treine fri eimfoiche,
Laws ii 280.17 Comm.
Superl.
is ed
ainm as tressam,
Lib. Hymn. 129.15
.
in cliathbernaidh
cet as tresium thainic do shil Ádhaim,
TTr.² 28
.
tresim
fedma,
Auraic. 5555
. Later treise, tréine:
amal ba tresi
di ac dul,
TTebe 2583
.
in ti dobo tresi ara ollamnacht fein,
Ann. Conn. 1385.15
.
don naomh as treise tá ar nimh,
PBocht 8.3
.
fear do ba treise ar a thoil,
DDána 52.11
.
rí is treise ┐ is tréine,
TSh. 3059.
II As adverb
strongly: tren doratus do menmain | missi
hi píangubaib ... | tússu i ṅgrianbrugaib I remembered
bitterly,
SR 1866
. With co:
dobreth fín do ┐ ro mesca[d]
co t.¤ ┐ ro guded im dula isin comrac,
LU 6688
.
mur do
chriad (sic) chaim rochalcad | co tren im cach n-airfortach,
SR 396
.
ro-chói co t.¤
,
PH 3197
.
tainig techtairi co tren
┐ co tindesnach,
TTebe 4360
. do bhrígh go rabhadar lucht
na gcríoch-so ... go tréan ar Éirinn `held ... powerful sway
over Ireland,'
Keat. iii 2463.
III As subst. o, m.,
IGT Decl. § 61.
(a)
strong man:
ainm alaili thríuin,
Sg. 96a4
. oirt trīunu talman he slew
the strong ones of the earth,
Ält. Ir. Dicht. ii 6 § 2
.
ceithri
triuin,
Laws i 54.13 Comm.
iter lobru ┐ tríunu,
Críth G.
527
.
ro brisius aurgala | for triunu na túath,
LU 9350
.
bad rí ┐ bad t.¤ ┐ bad tigerna dóib,
TTr. 53
.
eter triunu
Tethrach,
RC xxvi 26 § 97
.i. eter na treono Tethrach,
LL
187b38
.
ar treóin ┐ ar tóisig,
CRR 38.22
.
a ndoberó ar
Dīa | do thriun nō do thrūagh,
Ériu ii 172 § 4
.
in luadi
letrom ro bris cach tren,
Cog. 160.9
.
t.¤ ós mo chionn ní
cubaid,
O'Gr. Cat. 475.28.
ro dhoirtset treóin an tuaisceirt
ina ccend,
AFM ii 1108.1
.
(b) (orig. n. ?)
strength:
taoisech Bladhma tren ar thren,
LL 394.29
. tren namat mallacht mo mhiond `a hostile
power is the curse of my relics,'
BNnÉ 286.21
.
as mor do
traoitais dom trean,
Ériu iv 49.24
.
co n-aiseóga Día a nert
┐ a t.¤ fen do Gaedhelaib,
BCC 124.36
.
fada atám fa th.¤ mo
bhidhbhadh,
IGT Decl. ex. 1732
.
tréan an bheatha ní
buaine,
PBocht 3.32
.
gan tren a nesccaratt do leicen forra,
AFM iii 364.25
. ? ní tualaing tréan dá threise ... neart ...
Dé do thurnamh no power on earth,
TSh. 5419
(or in meaning
(a) ?).
Compds. (frequ. with merely intens. force, or for alliteration):
(a) With nouns:
¤aicned:
cách cona thoga trénacnid
chena,
TTr. 960
.
¤arm
strong weapon:
in trenarm angidi
ingnathach sin,
Stair Erc. 1250
.
¤brugaid:
is ann sin tainic
Tamun t. mac Tréin,
Acall. 2438
.
¤eite:
lúth toile 'n-a thréin-eitibh,
Aithd. D. 60.8
.
¤fher
strong man, warrior:
Trioscatal
trenfer tigi Concobair,
TBC-LL¹ 5530
.
¤fhogail
violent seizure:
ó thóicheastal throid-mhear ... na tréanfhoghla soin,
TSh.
6643
.
¤gaeth
strong wind:
treisecht na trengaithi,
CCath.
4617
.
¤lige
oppression:
trenlighu .i. foreicni,
O'Curry 871
(
H 3.18, 391b
). foxal trenlighi nirt `seizure by overwhelming
strength,'
Laws iv 268.21
.
¤lua
violent kick:
ra bretha t.
tarpech da choiss úad riss,
TBC-LL¹ 2776
.
¤mid
strong mead:
im thech trenmeda,
RC xiv 424.21
.
¤mod
valiant work:
meic Thalairc co trenmud,
Gorm. Sept. 8
.
¤nia
great champion:
is beg in cin ata acan trenníadh ugud oirne,
Stair Erc. 1477.
¤tarraing, in n. pr.
Trentarraing mac Bocachta,
Anecd. ii 49.15
.
¤timarcain: trentimarcain na tuath
`forcible reduction,'
Laws i 52.13 Comm.
¤torc
mighty
boar:
cu téit an t. allaid ó chonuib
,
Acall. 1786
.
¤úathad
singular of a substantive (cf. ainm trén):
trenothath,
Sg.
56b3
.
¤uide: rancatar uile uile | ... | na trēnuidhe dar
in trāigh with a mighty rush,
RC xxxvii 347 § 45.
(b) With adjj. (forming dvandva-cpds., except in the case
of adjj. derived from nouns)
¤adbul:
in talam trenadbul,
TTebe 3077
.
¤armach
strongly armed:
do thogail na Tebi
trenarmaigi,
2729
.
¤chalma:
tic slog mor. ... t.,
PH 8106
.
¤dúalach
strongly woven (?):
cona luirigh thruim thren-dualaigh,
Stair Erc. 1243
. Cf. tredúalach.
¤máillech
having strong links:
an tréan luithreac tréanmhailleac,
CF Eg. 195
.
¤óg:
Airenann tuir threnóg,
Gorm. Jan. 5
.
¤oll:
Serapion tuir t.,
Mar. 21
.
¤talchar:
tucastair ...
tarraing-drutad tren-talcair fair,
CCath. 2958.
(c) With verbs.
¤buailid:
trenbuailis a sgiath,
TTebe
4529
.
rotrenbuail a eocho,
2609
. vn.
'ga trenbualad
,
3406
.
¤chéimnigther (rel.)
strongly advances (?):
is iat maíne
tréncéimnighther do céimniugh ar fer tairce trian,
O'D.
768
(
H 3.17, 551
). vn.
ar na trencheimniugad as in talmain aird,
Laws ii 240.5 Comm.
¤chumtaigid:
toccaibter
┐ trén-chumdaighter ... ionad onorach,
BNnÉ 234.28
.
¤gaibid: in énlaith | rothréngaib mo nert-sa `the bird-flock that holds my strength in thrall,'
Metr. Dinds. iv 212.36
.
vn.
da thren-gabail
,
MR 200.9
.
¤gellaid: dóib ra thrén-gell
in sessed `to them was firmly pledged the sixth,'
Metr. Dinds.
iii 16.184
.
¤glacaid: cia tír nā ro thrēnglacc trell ? `what
territory did he not stoutly grip awhile ?'
Arch. Hib. ii 85
§ 34
. vn.
tre corp an tailginn do thadhall, ┐ do trenglacadh
,
BNnÉ 274.28
.
¤gonaid:
rothrengon cach aroili,
TTebe
4517
.
¤greisid:
rotrengreis a each,
3999
. vn.
ac tren-gresacht caich,
3159
.
¤indsaigid:
rotrenindsaig tra na
catha croda araili,
2820
.
¤letraid:
co rrotrenletair a
sirigh,
3829
.
¤marbaid:
cur tren-marbh Indolb ar lar an
átha,
TBC-LL¹ 3856
.
¤tairrngid: ro tréntairrngedh léo an
lúitheach sin `this mighty train was drawn by them,'
AFM
vi 1980.12
.