adj
I o, ā
thin, slender, narrow
and related meanings in a
variety of applications. cóil gl. macer,
Sg. 50a 24
; exilis,
Ml. 142c2
. Of the body and parts thereof:
i corpán chóel,
Fél. Ep. 386
. do grúadaib córaib cóilaib `haggard cheeks',
Ériu iii 100 § 25c
. tonn crocnaide cóil `emaciated skin',
ii
56 § 10
.
condernai iachtlaind cáil truaig di,
RC viii 154.16
.
guaille caoile,
ZCP v 222.681
(Midn. Court).
for a c[h]osaib
cāelaibh,
ZCP viii 196 § 23
.
com caol,
Keat. Poems 200
.
As a nickname:
Cobthach cael,
MacCarthy 184 § 2
.
Conall
Cael,
402.3
. Of animals:
ilar cruma cael clenchruind,
SR
890
.
cona muccaib cælaib,
IT iii 243.11
.
cail tuirc,
YBL
174a10
(
SG 80.10
). Of weapons, instruments etc.
crann caol,
DDána 106.11
.
a chuilg chaoil,
119.29
.
dá sgiain chaoil,
Aithd. D. 53.14
.
cliath cael,
BB 365b42
.
fuillem . . . na
snaithiti caile,
Laws v 380.20 Comm.
do bhuain iall gcaol
dá chonuibh,
Aithd. D. 3.22
.
slabhraidh cáola con,
SGS iv 60 § 3
. Of writing:
na seandaine ... nac fetaid litreacha
caela da legad,
Ir. Astr. Tr. 28.10
. ní eirgann sé caol ná
reamhur neither upstroke nor downstroke succeeds with me,
O'Gr. Cat. 110.25
. Of ways, paths etc.:
caol gin gur cumhang
an ród,
DDána 3.8
.
slighe chaol na córa,
PBocht 4.5
.
ferr
in cosmail caol fodae,
ZCP vii 311 § 15
(cf. coil cosmail .i.
fithus carpait (a kenning),
O'Gr. Cat. 91.6
). drochet . . . c.¤
dóib ar thus he. lethan . . . fo deóid it is narrow for them
at first,
LU 2153
(
FA 22
). ni cuma chael is fearr uirre (of
a territory),
Magauran 3054
.
teacht caol ag deathaigh is
dual,
DDána 93.22
. Of garment: léine chaol thin, fine(?),
Aithd. D. 3.4
.
fer . . . / a léinidh cháeil chimhasbláith,
IGT
Decl. ex. 642
. Of sounds: go ngothaibh cáola cáoincheann
`with the clear notes of the caoincheann',
Ériu ix 168 § 43
.
tabhthann caol na seannach seang,
Hard. ii 238.x
. guth
suáimneach cáol `a still small voice',
1 Kings xix 12
.
ar chrithribh
caola caomhdhuan,
Hackett² ix 4
.
caelḟetugud na claideb,
LL iv 32323
.
caol .i. cail .i. gairm,
O'Cl
.
sephain cogrinn coel ṅglain ṅgil,
SR 2159
. In gramm., of consonants palatal, palatalized
:
dísbeagadh cáol no leathan,
IGT Introd. § 113
.
ag oireamhuin don fhocal bhíos roimhe bhíos an barr madh cáol no leathan é,
§ 149
.
gach ainm iollraidh cáol ┐ a thochlughadh lethan,
§ 158
.
Miscellaneous applications in transferred senses: bud caol
a (ar, v.l.) cumaing-ne our strength will be little,
ZCP viii 207
§ 39
. ar máthair nDé is caol mo chomaoin `poor my service
of God's mother',
PBocht 4.14
. mar ra-niad ní coimhshniomh
caol / siad ar-aon ag coimhdhíol chliar `a generous cooperation',
Magauran 2025
. gidh c.¤ do chrodh a chaillech few,
IGT
Decl. ex. 713
. an chuid chaol lesser piece,
Butler Poems 111
.
diet rocháol,
23 K 42, 5.21
. In phrase 'sa chenn ch.¤
: gur
chuir an ceart sa cheann chaol / do chlaon leam tar a reacht
ríogh `and put justice in a tight place(?)',
Aithd. D. 84.14
and note. do sgoilt sé dar gceann an cíogh / níor bh'é ar
ndíon is an gceann gcaol grudgingly(?) (see note to prec.
ex.),
100.4
.
ar ndul don mhaith san cheann chaol,
LBranach
1142
`had become diminished', Notes.
Fine, nice, delicate, subtle, exact
: coil ┐ cóim (of a speech),
Sg. 26a10
. an chluas do ba caol tuigse so keen of perception,
DDána 52.15
. naomh gan ní 'n-a ainbhios air / do ní aighneas
caol cumair `makes a plea subtle and short',
PBocht 14.40
.
eagna chaol nar thagair go teann (of the Blessed Virgin),
2.31
. Adv. dá tuicter so co cael `if one understands accurately',
O'Gr. Cat. 323.y
. Of a drink: do sugh cael na n-uball fiad
`subtle juice',
O'Dav. 1299
.
Equative: ba cáilithir bas (a bridge),
Aisl. Tond. 100.3
.
Compar.:
cōile 'sa cōile,
Corm. Y 262
. an té as caoile dochí
an chóir `the clearer one doth see the light',
Ó Bruad. i 188.x
note. is caeli ┐ is cruaidhi (of sound),
Auraic. 1481
.
II Subst.
(a) ní thuca in coil ngairit do not marry a short
slender woman,
ZCP viii 112.23
.
Usually as o-stem. (b)
wattling
: carr coíl.
Críth G. 573
.
udnocht coíl imbi,
102
. a meas ┐ a cael (products of the
hazel),
Laws iv 150.1
.
cethri grinne . . . di choel,
O'Curry 883
(
H 3.18, 395a
).
a ch.¤ ┐ a mín in ḟeda,
CRR 34
. a cael d'airgid
(of a house),
IT iii 195 § 34
. cōel fo tuighib d'itib én (of Mac
ind Óc's house),
ZCP viii 108.14
.
(c)
clear sound(?): gáir ind uma a hucht in chroind / ar
aen ┐ caīl in chind `along with the clear sound of the voice',
Ériu xix 78 § 8
.
caol .i. cail .i. gairm,
O'Cl.
(d)
narrow part of things, bodies, etc.
: trí cóil ata ferr
folongat in mbith: cóil srithide hi folldeirb etc.,
Triads 75
.
im chael in chorthe . . . remur in chorthe,
TBC-LL¹ 566
. da
shleagh go g-caelaib a g-crann `to the narrow parts of their
handles'
MR 272.4
. Frequ. of the narrow parts of the human
body:
a chaoil, a leasrach, [a] mheadhuin,
Eg. Gl. 147
. cor
gerrastar coel in cuirp the neck,
Cog. 194.15
.
a caol na colla
'san muinēl,
ZCP xiii 231.10
.
a chrios do bhí timchioll a
cháoil,
1 Kings ii 5
.
tar caelaib corp a chéle,
CF² 490
. ra
ceṅglait da n-id im chailaib choss ankles,
TBC-LL¹ 1923
.
fuil
caol cos,
Rosa Angl. 28 § 11
. tar altaibh chaol na lámh
knuckles,
RSClára 68 § 4
.
go caol gcolptha,
O'Hara 4062
.
gabhais . . . ar chael cruibh hí wrist,
CF² 1387
.
tuc buile
. . . fā chaol a droma,
Feis Tighe Chonáin 1674
.
fa chaol a mhuinil,
Atlantis iv 176.24
.
fá chaol a chuim,
Keat. ii 5116
.
cengal
na gcúig gcaol,
3474
i.e. wrists, ankles, neck.
fa singe an
fear ná caol con,
A. Ó Dálaigh lv 4
.
(e)
strait, narrow; `stream flowing through a marsh', O'Don.
Suppl.: iomraiset . . . gusan ccael ccuarchumhang baoi
forsan loch strait,
Hugh Roe² 30.24 (fo. 9a)
. caol fairrge
an inlet of the sea,
Beatha S. F. 2045
.
iomlochtadh ar caol
Locha Febail,
AFM v 1788.20
.
etir Palestina ┐ cóel na Siria,
Rawl. 71b31
. dia roás in cóel (of the Boyne),
Metr. Dinds.
iii 100.13
. Ceann Tuirc na gcaolta `of the marshy plains',
O'Rah. 214.x
. For use in nn. loc. see
Hog. Onom.
Fig.
tug mo chroidhe a ccáol chumhang,
Butler Poems 282
`has
constricted my heart`, Gloss.
Compds. Compds. where c.¤
is used merely or mainly for
alliteration are not listed. In Corp. Astron. c.¤
has the sense
of Lat.
sub, somewhat
, e.g.
puisínidhe caol-reamhra,
78.28
.
gruag . . . caol-chasta,
64.28
. With adjj.
cosa caol-árda,
ML 120.9
.
E. Cael-buide,
BNnÉ 312 § 1
.
i ccuasaibh caolchumhguibh cloch,
BS 17
. Cōildubh (n.pr.),
ZCP viii
293.4
.
re tíghe gach ceatha chaoil-eadraime,
ML 128.27
.
cailli caelfhota,
Auraic. 5137
(cailf.,
LL 5034
).
an geimreadh
gaothach chaol-fuacht (leg. -ḟuar),
Corp. Astron. 64.9
.
ba
h-iomramh chríon-luinge, chaoil-ísle,
ML 82.1
. in fear caílti
`slender warm',
Duan. F. ii xxxvi 35
.
With adjj. derived from nouns: a Dhubh chaílbhléanach
slender-groined
,
IGT Decl. ex. 789
.
echlach ... caelchichech,
YBL 177a12
.
i tig . . . cāilḟinnach,
Bruchst. i 33 § 75
(
IT
iii 49 § 89
).
coilér . . . caelreangach,
CF² 680
.
tar an ccarcair
ccumhaing ccaolródaigh,
AFM vi 2198.9
.
With nouns: cruas croidhe ┐ caolagarthaighe quibbling,
Luc. Fid. 2233
. biaidh caol-aicídeacha air slight diseases(?),
Corp. Astron. 140.6
.
gan caolbháidh,
Duan. F. ii 138 § 49
.
gur comroinn an croidhe . . . don choílbéim sin,
CF² 962
.
alma chōelbō `herds of lean kine',
Ériu ii 24 § 5
. dá caoilbhreis
of its slender abundance,
Hackett² li 28
. Caelchéis (name of
a harp),
LL 22020
. See caílchenn.
cáolchoill ḟoghadh san
ursoinn,
IGT Decl. ex. 454
. inna coilchomæ gl. intestinorum,
Sg. 49b18
. See cáeldruimm. níor chaoileang bheag it was
no narrow strip,
Keat. ii 3336
.
da chaelesna,
Acall. 4783
.
nocha caelḟal cranna / meic Coelan,
Gorm. Nov. 16
.
caelḟetugud na claideb ica tarruṅg a trúallaib,
LL 32323
(
TTr.
1512
). ?
atriplex agrestis .i. cael feadh nó feithleog,
ACL
i 335 § 60
(perh. leg. c.¤ feadha). fuair a caoilḟiodh a sháith
shaoir wattling (of a building),
DDána 119.35
.
do chleithibh
┐ do chaoilfhíodhraidh,
ML 76.1
.
rap imscothad chaíl chaílḟorgnama,
LL 32534
(
TTr. 1734
).
ní hoireamh go caol-fhód,
Dánfhocail 241
`the last sod turned up by the plough at the end of
a furrow', Gloss. craobh caoilfreime `of graceful stock',
Arch. Hib. i 95 § 1
. caelglais slender stream,
BDD² 830
.
occa
ndiubhraccad . . . a coelghunnadhaibh . . . ┐ a muscaéitibh,
Hugh Roe 180.23 (fo. 46a)
.
bressmac nad char cōelgus,
Ält. Ir. Dicht. i 40.20
.
Orthanach hua Caellama,
Rawl. 88b49
.
a dhá caolmhala,
Hackett² xxiii 36
. fa'n caelmuine `to the
dense shrubbery',
MR 236.1
.
'san chaolmhuir . . . scaras an
Eoruip ┐ an Asia ré chéile,
Keat. ii 477
.
d'fhírrinn chaoilphinn
chuirr,
DDána 49.13
.
caelsnaithi óir,
Acall. 382
.
isin
chaeltráig,
4690
. caol-tuir (of the pyramids),
TSh. 5607
.
With noun giving adj.:
i bpríosún . . . caolbhord na M.,
Hackett² xliv 4
.
ech . . . coelchos,
LU 8665
(
FB 50
).
a carcuir chorcra ch[a]oilleabthadh chliabhchumhaing,
Celtica xiii 40.1
.
a
gunnadhaibh ceirtdírghe caolradhairc,
Hugh Roe² 228.18
(fo. 58a)
.
With verb:
¤-ibid:
's nach ccaoilibhid cuirm
,
O'R. Poems
672
`drink in a stinting fashion', Gloss.