n
o, m. (aithe). See
LEIA
a.¤ (cóir), athach,
eathach (lochdach) m.,
IGT Decl. § 11
,
§ 55
. Note however,
athaig (g
s.):
athair,
Éigse viii 290 § 12
and
n. 0
Lit. rent-payer; vassal, peasant
.
(a) In legal contexts used
of a particular class of tenant and sometimes to describe the
commoner as opposed to the noble. See
Críth G. p. 74
;
ZCP xv 245
.
ethach .i. quasi aithech .i. doniter a aithe for
neach,
O'Curry 105
(
H 3.18, 70
).
a.¤ .i. fer braith ut est taidhe
cach a.¤ .i. is amail gataide in fer braith nó in fer forinaiter
féich,
O'Dav. 37
. Cf.
táid gach a.¤ | a.¤ gach ainbh,
Ériu xiii
20.14
.
a.¤
= briuga,
Harl. 5280, 53b
(Plummer MS. notes).
athaigh .i. íocaidhe,
O'Cl.
flaith ┐ a.¤
`lord and vassal',
Thes.
ii 238.12
(
Ardm. 17a2
).
fri tige cach na.¤
,
Ml. 92d15
.
athaig
┐ bachlaich domeled sin uile,
SCano 345
. flaith athuigh na
bid flaith a athair i.e. a noble whose father was a commoner,
`Bauer-Herr',
ZCP xv 245 § 4
.
ní dlig a.¤ mraich cor[o]p
flaith,
Críth G. 254
. díre n-aithig honour-price paid by an
a.,
530
. athich cacha slointe di ṡhund huma anechclann the
commoners of every family from here on with their e.,
Rawl.
118b38
. adnacol do cholaind aithich thuaithe a peasant of the
tribe (laity?),
RC x 82.12
.
soifid roúall . . . i mmaccu a.¤ .i.
grád fene no chille,
LL 188c1
(
RC xxvi 42.1
).
ait[h]ech
cách co hEogan húais,
ZCP viii 299 z
.
ísel cech athech,
Tec. Corm. § 15.15
.
ó a.¤ co righ,
ML² 836
.
athig i comairli
ríg / mairg tír i tic in scél,
Ériu ix 48 § 23
.
aondath i n-éadach
moghaidh, dá dhath i n-éadach an aithigh,
Keat. ii 1918
.
aithigh Laighion / siad ós maithibh measfuidhior,
LBranach
5776
=
DDána 117.16
.
gach saoirfhear ann badh aitheach,
72.32
. Prov.: as ait[h]ech cāch gan deōladh no one is so
exalted but he can do with assistance(?),
ML² 162
.
With qualifying clause, gen., etc. a.¤ ara-threba a deich
(so
called because his stock is numbered in tens, and represented
as standing midway between the ócaire and the
bóaire,
Críth G. p. 77
):
cateat fodlai bóairech? dá ḟer midboth(a)
┐ óccaire ┐ a.¤ arathreba a deich
,
17
.
a.¤ arathreba a deich,
deichde a búar sidi,
132
.
a.¤ baitside (baitsid, baitse), meaning
doubtful; is é a.¤ baitside inso dia mbé in[n]a enncai cen gait,
cen brait cen guin doíne acht láa catha nó nech toṡaig a chenn
fair,
Críth G. 142
and n. a.¤ forrtha (fortha), one appointed
to take the king's place in legal actions against him, see
forrtha.¤ im athechu bunaid (.i. na aithig ḟortha) im athechu
cis (.i. na doerchele),
Cóic Con. 21 § 14
.
(b) In pejorative sense churl, boor, uncouth person:
contall
a chenn dind aithiuch labar,
Ml. 58c6
.
in triar a.¤ . . . ro
anacht Cú Ch.,
BDD² 1287
. robo leanamnach int a.¤
(aidech,
LU),
TBC-I¹ 1207
.
ni thecat da fuapairt / acht [mad] athig
mith,
TBC-LL¹ 3371
(see meth). is duit dosratsam ┐ ni dont
ṡenaithiuch ucat (of Rónán),
Fing. R. 67
. ni tú as cóir dia
chairigud . . . a.¤ samlut (of Lugaid Mac Con),
RC xiii 438 § 9
.
bríathra athig churlish words,
LU 5450
(TBC).
in t-eathach,
Acall. 5532
.
dias aitheach oc ingairi cairech,
YBL 122a2
.
cumala ┐ athig na Pers,
Alex. 390
.
athig ┐ doeraicme,
TTr.²
1303
. ar ba haitheach somh a h-ucht treóin `being a plebeian
representative of a hero',
AFM iii 178.17
.
a tigh aithigh ┐
áonmná / caithidh sibh an cáomlá ar cúairt,
IGT Decl. ex. 363
.
In phr. a.¤ feda
base tree
(oppd. to aire feda). Used of
letters of the alphabet:
athaigh feada,
Laws iv 146.19
,
24
.
airigh fedha ┐ athaig fedha . . . athaig fedha .i. fern, sail,
bethi etc.,
Auraic. 1151
=
aithig,
4249
.
(c)
giant, monster:
immacomarnaic dó ┐ don scál. tresi
cluchi ind athig,
LU 8538
(
FB § 39
).
da aitheach forgranna,
Aisl. Tond. 98 § 1
.
ar neimib a n-arm na n-athach n-uathmar
n-agarbh,
BB 43b1
.
lorg in fhathaigh,
Feis Tighe Chonáin 1006
.
ris an
athach darbh ainm Goliath,
TSh. 10937
. combarala dam ┐
dond a.¤
(of the Cyclops),
Mer. Uil. 56
.
ethach ┐ arderrad ┐
fogmoir,
Stair Erc. 1290
. is i in [n]aithir neime .i. in t-a.¤
aingide (of the custodian of the Garden of the Hesperides),
254
.
tú an aithir sheang . . . / is ceann aithigh uirrei-se,
DDána 50.10
COMPDS.
¤-aicme
vassal tribe:
seacht n-aitheachaicme robadar
isin tir re tiachtain de Uib Eachach,
ZCP xiv 44 § 6
.
¤-lus
lit.
churl's herb
(protection against the evil eye ?
Celtica xxiv 38
):
righlus ┐ tarblus ┐ a. . . . a. do ghradaibh
feine,
O'D. 2365
(
Rawl. B. 506, f. 43b
).
¤-matad base dog
(term of contempt): ni tocrad dam int aitheachmattud [do]
gleid (glieid, LU)
frisin coin moir,
TBC-I¹ 1228
.
aithechmadad
druthsotal,
1594
.
ciarso dúal don athiuch-matud saigid
forsin árchoin,
TBC-LL¹ 1935
.
¤-phort
rent-paying town: trí
aithechpuirt (.i. bailte bodaich) Hérenn:
Clúain Iraird, Glenn
Dá Locha, Lugbad,
Triads 33
and note p. 36.
¤-thúath subject
people (see Mac Neill, Early Irish Population-Groups,
PRIA
xxix (C) 59
-
114
, O'Rahilly,
EIHM
p. 154 ff.
):
ro díbdáit uili cland Ugaine Máir la athechthúathaib Herend . . . ┐ ro gabsat athechthuatha Herend
flathemnas Temrach,
LL 7308
.
ba di athechthuathaib
Herend dó,
14616
.
na haitheachthúatha ┐ Cinél Conaill . . . ag
argain an bhaile,
Ériu v 76.16
.
le daorchlannaibh nó lé
hathachthuathaibh Éireann,
Keat. ii 3702
.
annam lib athechthuatha do tháinsemad bartrenfer,
LL 238b25
(
TTr. 1617
).
See next.