n
ā, f.
IGT Decl. § 39.20
. g
pl.
sealbhann,
1 Chron. xxvii 29
.
I
(a) In concrete sense,
property, appurtenance, domain,
possessions
: dirróggel Cummen ┐ Brethán Ochter nAchid
cona seilb iter fid ┐ mag ┐ lenu `with its appurtenance',
Thes.
ii 239.15
(
Ardm. 17b1
). glanais selba sescat rīg `er säuberte die
Besitzungen von sechzig Königen',
Ält. Ir. Dicht. 41 § 26
. is
mōr a midemnus | ar mēt a ṡelba-som `gross seine Urteilskraft,
—der Grösse seines Besitzes angemessen',
Bruchst. 54
.
fillis in
ri Ainmere | le selbaib Setnai,
AU i 58.13
=
i sealbhaibh
Seatna,
AFM i 200.4
=
ar sellaibh Senna,
CS 56.12
. selba
sainrudcha private possessions,
LU 2178
(
FA 25
).
Medb
diarbo sealb coiccith Connacht,
IT i 118.4
(
TE 1
Eg.).
ba
samalta re Meidb na beth penning a selba lé, ar na bái tarb
a chomméit lé for a buaib,
TBC-LL¹ 84
.
ní sanntach hí in dearc;
ni chuindig nach seilb ṅdílis di fodéin,
PH 5918
. lēcciss lá
slán selba aithri (leg. aithre), | ar ṡeirc lēighind paternal possessions,
ZCP viii 198 § 18
(of Colum Cille).
is s.¤ cach ōin a cethra
diless
,
O'Mulc. 460
.
cuimhnigh . . . | bláth an domhain daoir |
nach sealbh dhaoibh nó dhamh,
DDána 8.2
.
rí do roinn leath
a sheilbhe | re comh-fhlaith,
Content. xviii 53
.
an dream agá
mbíd na sealbha saoghalta aca,
TSh. 9996
.
comhnuighidh ┐
malairtighidh ann, ┐ faghaidh sealbha dhíbh féin ann,
Gen.
xxxiv 10
.
(b) a flock, a herd
: tánic dub-thrét drúidechta | cor' brost
demun in seilb seing `a demon urged the lean stock',
Metr. Dinds.
iii 382.15
.
ainmidhe as gach seilbh do comharba Maodhócc,
BNnÉ 202 § 42
.
caora sonn dá bhar seilbh féin | do chuir tú
i gcró idir chuainmhéir,
Aithd. D. 50.2
.
bó as gach seilbh,
torc as gach tréad,
TD 27.23
.
do bhí sealbh mhōr mhuc . . .
ag inghilt,
Matthew viii 30
.
cuiridh spás eidir gach dá sheilbh,
Gen. xxxii 16
.
ós cionn na sealbhann do bhí air féur a Sáron,
. . . ós cionn na sealbhann do bhí sna gleantaibh,
1 Chron.
xxvii 29
.
(c) in abstr. sense,
possession, ownership
(usually with
objective genitive):
nit raib bríg buanṡeilbe | a bé balc cen
brathirse,
LL 200a33
. ba chuta dom ṡeilb-se sain ale [bar
Atherne] for seilb neich n-aill n-aile `that were a right of my
possession over the possession of any others whomsoever',
CRR
43
.
gach ionad a bfuil a nduthaidh d'á congbhail ó hSionnchuibh a seilbh eagcóra,
Misc. Arch. Soc. 194.5
. a leath aga
fein, ┐ an leath eile ag fear na seilbe (i.e. the rightful owner),
194.9
.
fear na seilbhe is é an t-oid[h]re,
DDána 40.31
. an
tsealbh (san selbh, v.l.) bhunaidh bhíos (bhias, v.l.) (of a dead
son),
69.6
.
a-tá sealbh ag an éag oraibh,
43.2
.
do chruthaigh
an chruinne | . . . | sealbh 'n-a chumhacht dleaghar dhó,
15.6
.
níor léig seisean an leanbh linn—| a shealbh leis-sean do
léigfinn,
DDána 69.7
.
sealbh na ngrás,
32.18
.
sealbh na
ríghe,
TD 27.19
.
dá bhfuair sé ar seilbh n-ealadhan,
23.2
. ón
chéidḟear 'ga mbíonn a ṡealbh `from the first man that held it',
22.12
.
dá saora tú . . . | meise i n-aimsir m'éigeantais | . . . |
libh ar sealbh go síorruidhe,
15.15
. sealbh Éireann díobh do
dhol `that the heroes lost possession of Ireland',
9.8
. sealbh
aindíleas | rem fhód ndúthaigh 'gam dhealaghadh `unlawful
possessions',
Dán Dé xvi 3
.
gan saidhbhrios saoghaltha do
bheith agoind ó fhonn, ó dhísligheacht, ná ó sheilbh,
Desid.
2842
.
a seilbh shaidhbhris eile,
Desid. 2546
.
do-bheir sealbh
oighreachta dá aos gráidh féin,
TSh. 2731
. a chor as a sheilbh
to dispossess him,
1007
.
a ndúthaigh a seilbhe,
Gen. xxxvi 43
.
is beannuighthe na daoine ceannsuighthe; óir biaidh seilbh na
talmhan aca,
Donlevy 200.x
.
s.¤ ar
possession of:
sealbh arsaidh ar Éirinn óigh | gun
ghasraidh,
Aithd. D. 17.10
.
d'iarraidh seilbhe ar fhiadh
nÉimhir,
L. Cl. A. B. 87.16
. níor shealbh don Phápa ar
Éirinn sin `that did not give the Pope possession of Ireland',
Keat. iii 79
.
is gnáth sealbh ar gach síoriasacht,
Maguires of F. § 12
.
do-gní seilb (also gaibid seilb, cuirid s.¤
, glacaid s.¤
)
takes
possession
(with gen. or prep. AR):
dorighne an senathair seilb
| ar a dhalta, dál nach meirbh, | atubair comadh dó budh
mac,
Anecd. ii 35 § 10
.
do chor sheilbhe ar Mhagh Macha,
Aithd. D. 37.47
.
sealbh na ngrás dá ngabham,
PBocht 22.16
.
Fáilbhe fial . . . | do ghabh sealbh ar cheannas do chríche,
Keat. Poems 1532
.
gur éirigh Ahab do dhul síos go fíneamhuin
Nábot . . . do ghlacadh seilbhe ann,
1 Kings xxi 16
.
g
s. used attributively: fód sealbha (= territory, domain),
BNnÉ 272.11
.
fód seilbhe,
Aithd. D. 71.13
. cróeb seilbe twig
given as symbol of possession:
Craobh Ghreallain a ainm o sin
a leith on craoibh sheilbhe thucc Duach . . . do Ghreallan ann,
Hy Maine 8.z
. Similarly slat ṡeilbe: deirge glac eidhre an
athar | ar slat sheilbhe ar a shochar `a wand entitling us to His
favour',
PBocht 21.4
.
slat ṡeilbhe an ḟíonḟuinn aga, | eighre
díoghuinn Diarmada,
TD 32.36
.
i seilb x (a) (i)
in the possession of x, (ii)
under the protection
of x; (b) (i)
in possession of x, (ii)
protecting or watching over x:
(a)
(i)
robāi didiu orci āimmind i seilb charat Cairpri,
Corm. Y 883 (76.6)
.
rochuindig . . . | co mbeth in sruth 'na sáer-ṡeilb,
Metr. Dinds. iv 4.48
.
tír bhar sluaigh-se i seilbh Sadhbha,
DDána 99.22
.
críoch Bhanbha id sheilbh fa shéula,
L. Cl. A. B. 89.49
.
(ii)
easbog do bhí eacht eile | i seilbh Aindrias
d'áiridhe,
DDána 58.10
.
(b)
(i)
ní hiomdha dhínn dár dholta |
dá réir so i seilbh ríoghochta,
TD 20.5
.
i seilbh na glóire,
TSh.
3958
.
gurab eadh dhligheas gach aon, smuaineadh an bháis
do bheith i seilbh a mheanman,
163
. a seilbh aoin ní saoghalta
`for possessing any earthly thing',
Donlevy 160.14
.
(ii)
Muire i
n-ar seilbh gach ré seal,
DDána 11.12
. im sheilbh a bhanógh
gé bheise `though thou art on my side',
PBocht 18.12
.
for (ar) seilb x
in the possession of x: cia fésta (sic) forsa
mbia ṡeilb? `who shall henceforth possess thee?',
RC xx 12 § 20
.
isait coin altai in degboin do ratad for mu seilb,
Irish Texts i
9.7
. biat rī-siu co derb | dorated fort sheilb `thou shalt be a
king assuredly; it has been given into thy possession',
PRIA xix
546 § 8
(
LL 147a
). atú-sa ar seilb Ríg na Cross `I am in the
portion of',
Metr. Dinds. iii 312.127
. ar ṡeilbh Ṡeaáin mheic
Uilliam, | do ṡluagh Luighne an chláir chorcra `the host of
Leyney's crimson plain were in the power of S.',
TD 32.61
.
Used in referring to espousals:
bá torrach dī ind ingen. Ba
ceist mór lá hUltu nácon fes céle fora seilb,
LU 10606
. do
cuiridh ar seilbh a chéile Mongán ┐ Dubh-Lacha `were affianced',
Imr. Brain 61.10
. Cf.
loisc edaighi ┐ armu ┐ lebaid in
fhir rom-fagaib ara s.¤
,
Aen. 866
.
ar ṡeilb
in the name of, on pretext of, under colour of: ar
seilbh Césair `on C.'s behalf',
CCath. 2244
. ar seilbh bheith na
ríoghaibh in pretence of their having been kings,
Content. xvi
149
. ar seilbh bheith dá gcosnamh under colour of defending
hem,
144
. nā lēic-si in chlann sin . . . do bheathugadh for do
sheilp `to be reared as yours',
Fl. Earls 224.8
. a gcur i nÉirinn
mar aon ré cabhlach leo ar seilbh ceannaidheachta under
pretence of trading,
Keat. iii 2894
.
do ghabhadar na Catoilcigh
port Luimnigh a (? leg. ar) seilbh in righ Sērlus,
Cín Lae Ó Meall. 36.z
. Cf. mar ṡeilb ar
for the purpose of: guin deilge leat
i ngach láimh | mar sheilbh ar mo theacht i dtír `the nail-wounds in Thy hands are a title-deed to my salvation',
Aithd. D.
95.28
. mes do chur ar cheird gach fir | mar sheilb ar ndul i
ndaoinib to criticize each man's art in order to make (great)
people of themselves,
O'Gr. Cat. 555.27
.
téit i seilb
takes possession of; undertakes
:
a ndul i
seilbh mh'anma d'fholcadh | calma an feidhm dhá dhoctar
dhéag,
DDána 34.14
.
tarla dhuit ag díon do chinidh | cás far
dhoiligh dul 'n-a seilbh,
Aithd. D. 66.24
. ni rachaind féin a
seilbh an tsaothairse do dhenamh `I myself would not undertake . . .',
Carswell 21.4
. dol 'na seilbh dob é a iomthús `proceeded to take possession of her',
TD 15.33
.
comhainm in laithe
dodeachaidh a seilbh na hespogōide,
Fl. Earls 100.18
.
drong
oile do dhul i seilbh airm an tighe,
Keat. iii 2836
.
II In Laws:
(a)
property, estate
. In land:
fer ná[d] tre(a)ba
seilb ná ferann dó fadeisin,
Críth G. 73
. is foglaid selba
cach micorach `he is a plunderer of the land who makes a bad
contract (respecting it)',
Laws i 202.4
.
.i. ar is foglaid don
ferand inti cuiri drochcuir de,
206.26 Comm
.
ni tualaing roda
selba sanna nech no do ren nad etairce,
202.5
.
.i. ni coimgech
comscailedh in feraind .i. ro gata no ro randa,
206.28 Comm
.
sealba, seoit, ni dilsigar airgse na haitidiu, iubail (sic leg.) na
tren-lide neirt `lands and chattels are not alienated . . .',
v 496.4
.
sealba .i. feranda .i. tír,
496.11 Comm
.
fer son cen s.¤, cen
thothchus . . . s.¤ .i. fearand. Tothchus .i. cruid,
516.4
and
16
Comm
.
o a setaib ┐ o a selbaib,
366.12
.
.i. o setaib .i. (? sic
leg.) o scuithib, . . . o selbaib .i. o ferannaib . . . cid set, cid
ferand,
18
-
21 Comm
.
seilb .i. a thir fein,
iii 52.11 Comm
.
orba .i. tir dibaid ┐ sealb .i. feronn athar ┐ senathar,
O'Curry
2247
(
Eg. 88, fo. 18
).
is urradh imurro in deoraidh crenas
seilb,
Laws iii 392.2 Comm
.
Also in cattle and other movable property: is meise fuidir
griain imsgartha fri flaith, acht doairfena a selba do flaith `the
"fuidir" of land may separate from his chief, provided he exhibit
his possessions to the chief',
Laws v 360.19
.
co ruici trí secht
nanmanda do aen seilb a ndul anund tar bernadaib saine,
iv 82.5 Comm
. do cum foruis iar sen fir as a seilb sloinnter
`to the pound of the man whose property they (viz. cattle taken
in distress) are stated to be',
i 268.13
. trí secht nanmanna do
dul inund fo cethair do aenseilb na tri secht nanmanna do
cethra selbaib saine in aenfecht twenty-one beasts belonging to
one holding to go over on four (different) occasions or twenty-one
beasts of four (different) holdings at the same time,
O'D. 1674
(
H 5.15, 26
).
ma ro batar selba imda isin garda isin, is
crandchur do chur orra co findtar in ts.¤ o ndernad in fogail,
Laws iii 438.3
-
4 Comm
. [conmeser a ngnima ┐ a fiacha] as a
linaib, as a selbaib `herds',
336.6
.
crandchur do chur ar cach
noen seilb, ┐ ar cach naen mil do setaib na selba sin,
21 Comm
.
(b)
ownership, possession
:
ná[d] roga(i)b seilb ná comarbus
ria sin,
Críth G. 36
. ni fuil 'n-a seilb in bidbud anarra
(? na arra) is fearr `there is not in the possession of the defendant',
Laws v 430.18 Comm
. inand . . . ┐ da beth i n-a sheilb budein
`as if it remained in his own possession',
32.20 Comm
. sealb
do na tri selbaib do denam (i.e. to prove one of the three
recognized modes of possession) . . .
issiat so na tri selba .i.
seilb macha, ┐ gan delugh res ó tsin anuas. Remseilb .i. a
cennach no a fagbail cena ni is tusga na adeir fear na haggra
a gaid uadha. Seilb luingi .i. a cennach a luing ┐ is cinnti
gurab dilis do lucht na luinge é ┐ na fuighbedh fer an ellaig
é gin go gcenncha sin é,
O'Curry 2165
-
6
(
Eg. 88, fo. 4
).
mad
comsealb bes acu araon,
O'Curry 292
(
H 3.18, 160
). in cetmuindtir [urnadma] taburta for seilb .i. ar a seilb ata o tosach a
betha `in his possession she is from the beginning of her life',
Laws v 144.11 Comm
. Up to the age of seven years a child
was ar seilb Dé:
geall no giall is ainm do on inbaid a do baister
anall co ceand .uii. mbliadan, uair is indligthach do cach
duine a marbad ris in re sin uair is ar seilb de bís fris in re sin,
O'Curry 241
(
H 3.18, 135
).
it cetheora selba bit for cach adgair
┐ adgairter: s.¤ fini athardai, ┐ s.¤ flatha ┐ s.¤ Ecalsa, ┐ s.¤
maithrai, no s.¤ altrama,
Laws i 260.4 ff
.
In the follg. exx. Thurneysen,
KZ xlviii 63
, would see a
predicative gen. of selb: `do selba do chotach didiu' ol Cu
Chulaind (`deines Besitzes ist nun dein Bund' Thurn. loc. cit.),
TBC-I¹ 1553
. á Issu co fírbail | fortselbai (reading do sealba
with R2; other v.ll.: asselba, assaelba, fortselba) do blíadain!
Fél. Ep. 4
. The same phrase occurs in
Mon. Tall. 148.26
:
doselbi fein tra do praind.
Pedersen Vgl. Gr. (ii 624.3
) takes it to be pres.
indic. s. 2 of do-selbai. Perh. all should be taken as jussive
subj. s. 2 of do-selbai.
Compds.
¤gním: ingena,
s.¤-gním saine, | di chlaind deg-ríg Dubthaire,
Metr. Dinds. iii 66.15
.
¤rann: rogab slíab
'n-a s.¤-raind sain | co cían ós derb-chlaind Dedaid `took a
mountain as her own special portion',
240.3
.