ad-gair
Cite this: eDIL s.v. ad-gair or dil.ie/453Last Revised:
2013
Forms:
ad-gaur, adgair, adgair, -acair, atgairith, adgairet, -acrait, adgairther, -agarthar, -acarthar, -acarar, -agartar, -acair, ad-gaura, -acrai, -aigera, -aicerat, -aigérthar, ad-gérad, adobragart, adrograd, agartha, acrae, acraid
v (
Pedersen Vgl. Gr. ii 533
). Forms: Indic. pres. 1 s.
ad-gaur,
Thes.
ii 228.30
(PCr.).
adgairim,
LU 10289
. 2 s.
adgair,
Laws ii
118.24
. 3 s.
adgair,
Laws v 100.21
.
-acair,
Laws i 102.x
.
2 pl.
atgairith,
Wb. 9c22
. 3 pl.
adgairet,
O'Dav. 136
.
-acrait,
Laws v 118.10
. Pass. sg.
adgairther,
Críth G. 61
.
-agarthar,
Cóic Con. 29 § 12
.
-acarthar,
Ériu xvi 181 § 20
.
-acarar,
Ériu ii 206 § 26
. Pl.
-agartar,
Cóic Con. 29 § 12
.
Ipv. 2 s.
-acair,
KMMisc. 262.13
. Subj. pres. 3 s. ad-gaura
(ad-gara v.l.),
Anecd. iii 26.6
. -acrai (acro, v.l.),
22.22
. Fut.
3 s.
-aigera,
Laws i 272.11 Comm.
3 pl.
-aicerat,
Laws i
116.26 Comm.
Pass. sg.
-aigérthar,
MR 294.2
. Condit. 3 s.
ad-gérad,
Ériu xvii 70 § 13
. (
Laws iv 220.7
). Perf. 3 s.
adobragart,
Wb. 19b5
. Pass. sg.
adrograd,
Wb. 3c22
.
Verbal of necess.
agartha,
O'D. 546
(H 3.17, 436).
Vn. acrae.
Later as simple vb. acraid.
IGT Verbs § 47
.
(a) adgaur no duttluchur gl. conuenio,
Thes. ii 228.30
(
PCr. 60a5
).
adgairim firu chóicid Chonchobair immá rig,
LU 10289
. is and adragart Sencha . . . ``na curid cor díb''
or se called out(?),
IT i 67.9
. adrograd cath uadib impu
battle was offered(?),
LL 22531
(
Dinds. 158
). doberthar in
cath acruim `the battle will be fought which I proclaim',
Fen.
376.19
.
(b)
sues, prosecutes, impleads, accuses: ní dilgaid a n-ancride
dogníther frib act atgairith `but ye complain of it (i.e. make
it a cause of action)',
Wb. 9c22
. sech ni acrathar ni tacrathar
`neither suit nor levy is made against them'
Ériu xvi 181 § 20
.
deoraid bis for snadugh ni acuir ni acurthur i.e. he has no
ordinary legal status
O'D. 48
(H 3.17, c.43).
fer adgair ┐
adgairther,
Triads 161
.
ni agarur nach cintuch acht do roith
logh fiach adroillithur,
Laws ii 14.y
.
ni agraid filidh acht
fioruibh fer fatha,
Ériu xiii 17.26
. a[i]r ad-gérad cách di
threbairi mani dénta[e] ruidles de `for everyone would sue on
the ground of the owner's responsibility',
Ériu xvii 70 § 13
(
Laws iv 220.7
). is co nog-dire . . . atgairter `it is impleaded
with full díre',
Ériu xii 83.23
. nach coimdedh beas mo logh
ne[i]ch adgair fri hinbleoghuin of that which he claims against
the surety-kinsman,
Laws ii 14.19
.
in file . . . acras in mhed na
dlighenn,
i 58.17 Comm.
is e in lin coibdelach acerus in rath,
ii 208.25
.
curub grad sechta ac aidbred a sét ac duine is
isli inás ┐ curab nech ni adagara,
O'D. 1632
(H 5.15, 17).
is ed adgair o rigaib `this is what he sues from kings',
Laws v
100.21
.
ite cealla ind-so o nach acrait airchindig a leasa, inge
ma deoru De atgaru uadaib ar etgo i n-eclais De,
118.10
.
rohagrad Cúchulaind annsin ó Ultaib C. was then sued by the
Ulstermen,
Ériu i 126.1
. re foraithmet na fala ro haccradh
etorra that was a matter of dispute
AFM vi 2266.6
.
aigeóraidh
sé an domhan,
John xvi 8
. dá n-agra coir 'n-ar gcoinne /
tagra ni fhoil agoinn-ne if thou urgest sin against us,
DDána
25.4
. . . . dá ngéar-agra / an troigh 'san taobh `if Thou
bringest against me the wounding of Thy foot and side',
Dán Dé xvi 15
. d'éigsibh Éireann is anait / ionnmhus dā n-agraid
Bréithnigh if the men of B. should demand wealth,
O'R. Poems 2054
. agrais Muire . . . / mar nar dhiúlt dí o thosach he
implored Mary,
A. Ó Dálaigh l 28
.
(c) Various: adobragart gl. [quis] uos fascinauit [non
obedire ueritati],
Wb. 19b5
. (
Galatians iii 1
) leg.
fascenauit
'he [the Devil] has seduced you '
Ogma 239
, 'bewitched'
LOIG 39
. In phrases, a.¤ x imm
y sues x for y:
mas a naenfecht ro hacrad he im fiach a laime,
Laws iii114.z
.
créad an chóir . . . fa n-aguir inis Alban,
TD 24.4
. a.¤ x i(n-) y: nech donair for imdecht . . . cén mbes
sorchu al-lá ní hacarar ind he is not sued for it,
Ériu ii 206
§ 26
.
ná hagair inn sa gcánaidh,
DDána 24.24
. do agradaois
a ghaol isan gcion `they would sue his kin for the crime',
Keat.
i 68.16
. agraim ad ghealladh thú I earnestly beseech you in
virtue of your promise,
Mac Aingil 320
.
aigéoram in gach
gellad dibh-sin é,
BCC 116.33
. a.¤ x for y sues y in the matter of
x:
sechipe tra adgaura in cain-si in domnaig gid fora athuir,
Anecd. iii 26.6
. co nderna cert frit do neoch adgair fair
`in what thou suest him for',
Laws ii 118.24
.
ni acuir in
fechiumh for in cintuch in aithghin,
16.9 Comm.
ná hacair
for cill (chill v.l.) `do not sue the clergy',
KMMisc. 262 § 15
.
nī ba hē cētní aicēras demon form-sa īar n-dul anúnd,
MacCongl.
25.3
. in adbaid a naigérthar uirre a h-uilc (of the soul)
MR 294.2
.
ni h-anagra acht fir flatha agairther oirne,
160.11
.
mairg ar
a n-aigeora a ḟuil,
Aithd. D. 68.12
. agraigh sé orra a choingheall `forces his terms upon them',
Content. v 102
.
agrais
E. . . . / a chunnradh ar Coin gCuluinn,
DDána 82.24
. do
agair a fhīch ┐ a aimréir ar Ulltaibh vented his anger on,
ML² 1199
. mun agaradh a fhuaith ar bhoin `unless he vented
his hatred on a cow',
Ó Bruad. iii 170.12
. looks after, tends
(cf. ar-gair):
i tig fir adgair búar maige Tethrai,
Comp. CC 26 § 17
. ni tualaing ben ro-ria ni sech oen a cenn: ada-gair
a athair i-mbe (leg. mbi) ingen . . . ada-gairet a mme[i]cc
i-mbi be clainne .i. urgairid a athair hi ínas (leg. anas) ingen
do hi her father looks after her when she is a maiden (un
married),
Ir. Recht 35 § 38
.
forbids, prevents: rafetarsa as
peccad comaccobor hore adrograd gl. nam concupiscentiam
nesciebam nisi lex diceret: non concupisces (
Romans vii 7
),
`I know that concupiscence is sin because it has been forbidden',
Wb. 3c22
. adgairet .i. urgairet, ut est dechmada ┐ primiti
┐ almsana argairet ré cuaird dunebath i.e. tithes etc. prevent
the plague,
O'Dav. 136
.