n
u, [m.]. Earlier cloüd. C.¤
is vn. of cloïd. See also
Blathm. 961 note
.
Later forms very variable: cla(o)í, cla(o)íd, cla(o)íde,
claoidheamh. g
s. claíte, cla(o)idte. clódh
cládh,
IGT Verbs
§ 42
. Cf. also:
do chló cóir do chomhardadh ris féin ón chlódh
agus ón chluinsin,
Bard. Synt. Tr. 34.8
.
(a) act of turning
(back, aside), returning, retreating:
drong cen clod o chrabad,
Gorm. Dec. 3
. cen gae, cen scíath, cloithi bann that turned
aside feats(?),
SR 5863
. in sét daberar ar clodh i tar `the sét
that is given for stooping into baseness',
Coibnes § 7 gl.
7
(gl. sé[oi]t turchlaithe the price of submission). gearr bhíos
an chumha so ag c.¤
`soon does this grief return',
Studies 1924,
88 § 25
.
smuain gan do chlódh choidhche ar gcúl,
DDána
42.24
. ag clódh urchradh na hÉireann averting the ruin of
Ireland,
85.20
. na mná don chonair do chlódh `put aside
from their path',
Aithd. D. 95.29
.
la homun na toirthedh do
clod forculu,
Marco P. 65
.
forchongraim foruibh clódh forcula
on tsaeibhdliged fora taithe,
24
.
do forconngair in teglach
forsin righ clod doridhisi co ca[traig] Cumaloit,
Grail 474
.
clodh tara n-ais,
1202
.
do mhúchadh . . . lochta foghluighthe
a dhúthaighe, dá gclódh ó chlaonadh . . . a reachta,
TSh.
6782
.
go ro fhuráilset forra . . . , clódh ina fritheing,
AFM i
514.3
. clódh a ratha `the reversing of his fortune' (Gloss.),
O'R. Poems 2131
. In phr. c.¤ na baise a turn of the hand(?),
a clap(?): gearr bhus lón loise an domhain / clódh na boise
a baromhail `the turning of a hand',
Dán Dé xxii 9
.
téid mar
chlódh na boise an bioth,
xxxi 23
. dá égcaoine . . . / iomdha
banntrocht is bandáil / lé clódh beó-chroidhe bos `with
sorrowful beating of hands',
Gleanings from Irish manuscripts 18 § 29
. Of a weapon,
act of turning the edge, blunting(?):
ri tulguba na scíath ica
scoltud ┐ ri glondbeimnig na claidib icá c.¤
,
LL 31478
.
Fig. (b) act of converting
:
guidhfidh co dichra faa clodhsum
forcula,
Marco P. 1
.
do ghabh Muire Magh-da-léana / leat,
a Dhé — gár dheacra ar gclódh?,
DDána 30.22
. act of
translating
:
in leabhor do clodh forcula o thengaidh na
Tartairedh cusin tengaidh laitianda,
Marco P. 1
. act of
perverting, subverting, leading astray
:
ar clodh ceilli fa clemhnus,
Prolegomena 50 § 15b
.
craosól ag clódh a gcéille,
Measgra D. 55.27
. do bhí do chlódh ar a céill `so affected her mind',
Aithd. D. 100.21
.
clódh fuarchóra,
60.13
.
(c) act of changing, exchanging
:
cath cloita denn,
Blathm.
241
.
Ísu . . . íar clóud báis i n-eseirgiu,
Trip.² 666
. dognīatt
. . . c.¤ dā clogc . . . diaraile `make an exchange of their two bells',
BColm. 92.19
.
cidh ima ndenae in clogh croth asin . . . ?,
ZCP
x 298.5
. na dūili . . . do dhelugud re na cumachtaib náema
┐ a n-aigned do chló `their nature will change',
RC xxviii 312 §
12
. ag clódh ó fhine Eadhra / cridhe mór ar mhímheanma
`the great courage of Í Eadhra was changed to despair',
Aithd. D. 37.39
.
clódh gné áille,
IGT Decl. ex. 756
.
clódh a dealbha,
O'Hara 3242
.
clódh .i. ionntodh, claochlodh,
O'Cl.
(d) Various: c.¤ fri act of turning to, cleaving to(?): mé ag
clódh risin gcéidchion `as I incline to my old sin',
PBocht
4.15
.
bador beoil na ccneth ag claoi a cheile,
ZCP x 292.9
(? leg. ag claoi re . . . ). In phr. cen ch.¤: a cír a criol cen ch.¤
`unsurpassed',
Metr. Dinds. iii 464.59
. cor ḟuacratar cath can
chlód / for Morc without retreat(?),
LL 29014
. Cerball
can ch.¤
unconquered(?),
4308
.
ro chlaidsead crandcar gan
clodh forind aes dana ndímor,
BB 42b24
.
gan c.¤ gan cumscugad re cheli,
MR 240.21
.
bhāmur ann ar n-ollamhnaibh /
gan chlódh do dhuine ar domhan,
KMMisc. 56 § 6
.
a cneas
mar chuip, / nó mar shneachta cnuic gan clódh,
Dánta Gr.
5.34
.
(e) act of overthrowing, vanquishing, subduing
: do chloud
tra in dligid sin `to overthrow that view',
Ml. 56b16
. sab cáid
clóithe pillar of conquest,
Fél. Dec. 14
.
cloud diabul,
Mon. Tall. 148.5
.
robo cloch . . . cloithi cach uilc Colum Cille,
LU 924
-
25
(ACC Comm.).
hisin chath clūite flaithe,
ZCP
viii 118 § 20
. in t-oenchrand ni hassu a ch.¤, / meni fagba a
rithadód (see suggestion s.v. frithadód),
TBC-LL¹ 2349
(
LL
9436
).
ri cath ri c.¤
,
LL 1883
.
gan chlaoidhe i gcath,
SG
16.2
. cura fedat a clod ut inimicos ualeant prosternere,
Gild. Lor. gl. 44
.
cluithe . . . / creacha, as marbhtha, as madhmanna,
Miscell. Celt. Soc. 162.169
.
beart chloithe ar Éirinn ég ríogh,
Ériu viii 83.68
.
imdha sgol cnaeite ó chumhaidh / ar son
claeite Conchubhair,
Miscell. Celt. Soc. 378.z
.
tucc in Dearg
do chlaoídhe Guill / na hairm nimhe,
Duan. F. ii 314 § 59
.
[Bibus] do marbadh ┐ comurtha a claiti do thabairt cuici
`proof of his murder',
ZCP vi 277.15
.
gan chlaoi ó Ghalluibh,
LBranach 3861
.
Sadhbh is Art Aoinfhear échtach / dá
ríghin caibhdhean do chlódh,
3291
. daoirse chlóidh `ruinous
slavery',
Aithd. D. 35.5
. mo dheala ┐ Rí na ríogh / ná tí
dhíom cheana do chlódh `may I not fail to heal my breach
with the Lord',
Dán Dé xxvii 34
.
do bhíodar dh'á g-claoidheamh go fann,
Oss. iv 276.22
. atá [bhur bhfearann] na
fhásach ar na chláoidh lé coimhightheachaibh `overthrown by',
Isaiah i 7
. Cf. also:
a ógh . . . / nar ghabh clódh óghachta ó fhior,
A. Ó Dálaigh xiv 10
. Hence, act of surpassing
:
ní fhéad
éinbhean a clú do chlódh,
Aithd. D. 82.3
. ? nách clódh air
bith i gcómh-chruth do Ḃénus í she is in no way inferior to V.
(?),
Keat. Poems 128
(cló?).
With cath(a) etc.: it anmand (= anfann?) cluithe cath
`weak in winning battles',
ZCP iii 204.7
(
LU 9573
; clóithe,
cláite, v.ll.).
in claideb do ch.¤ na gcath,
SG 371.4
(
LL 300b2
).
Cerball currig caémLife / c.¤ catha for Cond,
LL 6696
.
trí
cloidim fri c.¤ cliathach,
Leb. Cert.² 870
.
c.¤ coscair ann so,
MR
302.12
.
ag clódh treasa,
Bard. Synt. Tr. 33.10
.
clódh
cogaidh . . . / mór an obair ógnaoidhean,
Aithd. D. 60.12
.
(f) Of overcoming, subduing (desires, vices, emotions, etc.):
clo a miana . . . clod a mían,
Laws iii 204.13
,
15 Comm.
cauraid clōite ferg
,
ZCP viii 117 § 10
(
Rawl. 88a38
). dochuaid
for cel, cluithi cin (i.e. he died penitent?),
SR 3685
.
is tria
úmla ┐ tria inísle ro-chind aice a chlood,
PH 4814
(Jesus
rejecting the temptations of the devil).
ní bhiadh clódh ar
cumhaidh,
DDána 63.29
. dá sirinn clódh an chroidhe `to
check my heart',
Aithd. D. 12.24
.
o da bi se fein ar n-a clai on
trocuire indus narb ail leis indeachaidh da dhenumh,
Smaointe B. Chr. 494
(clai nó clui, v.l.). ar gcionta do chlódh
`to blot out our sins',
A. Ó Dálaigh v 4
.
a cholann do chlaoi,
Mac Aingil 3658
.
do bheith i gceilg ar a choguas dá chlódh
┐ dá thurnamh,
TSh. 2107
.
sás a n-uaille do chlódh,
698
.
chum an cathughadh do chlaoi `in order to overcome the
temptation',
Donlevy 418.2
.
clódh a teadhma,
Studies 1921,
75 § 17
. incloud gl. (peccatorum) conuictio,
Ml. 70a7
(or for
inchloud
proof, conviction?).
(g) Of overcoming diseases:
in tan nach etir le fein an
easlainti do clai,
RC xlix 25.13
.
Compds. With adj.
cloidhmhthe clódh-bhuilleacha,
CRR²
30
. With vb. do cloidhbrudh(?) an sluagh were overthrown,
ZCP ii 556.37
. do clódmesc a craidhe was dejected and
perturbed,
Caithr. Thoirdh. 16.3
.