n Form and inflection variable. (i) n
s.
ainces,
Ériu v
94.24
.
aingcess,
LU 8215
. a
s.
ainces,
Trip.² 172
. g
s.
Aṅgciss
(n.pr.) (: riss),
LL 3281
, (:
geiss,
3353
). n
p.
aingcessa,
LU
10831
=
ainchesa,
Ériu xii 178 § 9
(TE2.) (see below). a
p.
aincesa,
Laws v 352.20
.
angcessa,
Ériu i 218 § 3
. (ii) n
s.
aincis,
LU 6144
(
TBC-I¹ 1657
).
aṅceiss,
RC xiii 446 § 27
.
ingcis,
Ériu iv 54 § 25
.
an aingcis
,
TSh. 3303
. a
s.
aiṅgciss,
TBC-I¹ 263
(
aingcess,
LU 4754
).
ainciss,
Metr. Dinds. iv
242.30
.
aṅceiss,
ZCP xi 83 § 28
. g
s.
aingcisi,
BNnÉ 128.27
.
angcisi,
126.33
. n
p.
aṅgcissi,
LL 3366
. (iii) ainches (perh.
separate word, cf. ceis f. = ceist,
Contribb. p. xxvi
s.v.
cesach) a
s.
ainchios,
A IV 1, 98.10
. d
s.
ainches,
Ériu xii 186
§ 18
(TE2). n
p.
ánchesa,
178 § 6
(ib.). d
p.
anchesuib,
Laws ii
66.15
.
(a)
pain, ailment, complaint:
ní no ícad a ances (: les),
LU 4292
. a nol meda dí dobreth / nī bo ances cech thucai
`'twas no hurt whoever gave it',
Thes. ii 347.4
(Hy. v)
.i. ni bu
domain,
348.26
.
cethri . . . cen tedmann cen aṅceiss (aṅces
foraib, v.l.),
ZCP xi 83 § 28
.
forithin gach angcisi etar
dáoinibh ┐ cethraibh,
BNnÉ 126.33
.
ós siabhradh meallta
meise / gan súil éirghe ón aincis-se,
Dánta Gr. 47.58
. tréde
neimthigedar liaig: dígallræ, díainme, comchissi cen ainchiss
(ainces, v.l.) `a painless examination',
Triads 119
(? or under
(c) infra, certain diagnosis). Frequ. in association with galar:
ro ícc cech ngalar ┐ cech n-a.¤
,
Trip.² 172
.
is ed fotera galar ┐
angcessa forsna clanna,
Ériu i 218 § 3
.
gallra ┐ aincesa,
Laws
v 352.20
. Note also: [fer] . . . don fainicc galar nainches,
an unknown disease(?),
RC iii 344.20
(
n-ainchis,
Aisl. Óeng.
47 § 4
); ?leg. galar ┐ ainces (but cf. (c) infra).
saíba ┐ mortlada,
┐ gallra, ancessa for tuatha,
ZCP xi 89 § 18
. Cf.
galar .i.
gnáthach ┐ aincis .i. ingnathach,
O'Dav. 1049
. a sore:
gerr ┐ loisg an aingcis 'cut and burn the sore'
Celtica ii 34 § 8
.
(b)
difficulty, trouble, vexation, annoyance: bid aingcess
la Ultu in dal so do gleód it will be impossible,
LU 8215
(
FB
16
). ba aincis mór lei an ro bíth leis día slógaib she was
greatly disturbed,
6144
(TBC). ba aingcess laiss in dál dodfánic
he was perplexed about the matter,
8774
(
FB 58
).
is torcda . . .
no taí frim mor decrai ┐ mór aingcessa do thabairt form,
10831
= mórdhecrai ┐ mórainchesa `to lay such hardship and
infliction upon me',
Ériu xii 178 § 9
(TE2.).
iarsain imsaitis
for deis / cen sil n-úabair na haincceiss,
SR 1126
. noco tucad
cucci ríam aṅceiss bud doilgiu leo `a more grievous annoyance',
RC xiii 446 § 27
.
cach aincis tar a racha a furtacht . . . dó,
Acall. 6778
.
agh ┐ accais ┐ aingces,
LL 404b24
.
ní ruirmiu . . .
a tainic de ancessaib Eireann,
AFM ii 600.17
.
aingcis .i.
mallachd,
O'Cl.
Fig. Of persons etc.:
o 'tcuala . . . in n-ainceis
sin (i.e. Antaeus) icc indredh na hAffraicci,
CCath. 2920
.
na hamaiti ┐ na haincisi atá ac milliud in tiri,
Acall. 6767
.
Of weather:
bile Tortan trom a ḟúaim / fri hainciss síne
rorúaid,
Metr. Dinds. iv 242.30
.
ro ferastur tromsneachta
mor ┐ aincis ḟuardachta ar in cóiced,
Acall. 3508
.
(c)
doubt, difficulty, perplexity
(frequ. ainches in this meaning): cid dogenaidh . . . don ainches doforfainicc `what will
you do because of the doubt that has come upon you?'
Ériu xii
186 § 18
(TE2.). do ceist ┐ do ances for Senchān in scēl sin
S. was perplexed and uncertain about that story (the Táin),
ACL iii 4.18
.
fer dana . . . do ná bi ces na a.¤ i gcetheoruibh
rannuibh fis filidhechta,
Ériu xiii 18.10
; cf.
O'Dav. 409
: ces
.i. gnáthach, a.¤ .i. ingnáthach [ut est] dí na bí ces na a.¤ i
cetheoraib randaib fesa na filidechta (so in etymol. gloss
on éces: .i. dona bi ces na ha.¤ do fhastodh fair,
Laws iv
358.1 Comm.
ēces .i. ēcmachtces .i. ēcmacht a ches d[o]
airiuc i cetheora rannaib fis filidechta,
Corm. Y 538
).
innis
sgéala gan aincheas / nách beam i n-ainbhfeas umad,
TD 38.1
.
In phrases: atá i n-a.¤ x is in doubt about x: gibé rabh . . . / i
n-aincheas bhar n-urfhoghaill `in doubt of thy speech' (i.e. of
its meaning),
Studies 1921, 74 § 7
.
an chúis do cuireadh 'n-a
leith . . . do bhí i n-aincheas a hinnill,
DDána 63.14
. atá
x ina a.¤ for y y does not know about x: sin do bheith 'na
aincheas ort that you should not know that,
Desid. 259
.
ní
feas ní 'n-a aincheas orra / d'ailcheas rolla ríghleabhar,
DDána 122.16
. bíodh nach raibh orra aincheas `though they
were not ignorant',
Content. xv 39
.
na seinleabhair do
léughadh (ni nach bfuil 'na aincheas ar eolchaibh),
RC iv
355.12
.
fios ionaid an eiseirge / do bí orra 'na ainffios (aincheas, ainchios v.ll.),
BNnÉ 198 § 30
.
(d) Legal difficult case or decision:
cidh i fis, cid i nanfis,
cidh i na.¤ [ro loisced],
O'Curry 1168
(
H 3.18, 464a
). Here the
`ainces' refers to an act which is not justified but is almost a
necessary consequence or condition of one which is justified
i.e., a man entitled to slay another has to burn his house to
effect it but this he was not entitled to do, Plummer MS notes.
lan-fiach . . . a fis, leth fiach i n-anfis ┐ cethraime a n-ances,
Laws v 162.2 Comm.
cach ninndligidh athgabala acht
nimid ime (leg. mini dime) dethbere do ainfis no aincheas,
ii 48.12
.i. nocha caoemnucuir gan na neche sin do dénum co
inndligthuch,
50.3 Comm.
leath fiach cach ainfis . . . ceathruma cach a.¤
,
52.26
.
muna fuilet seoit acu [is] ances athgabhala
do riagail riu,
i 108.10 Comm.
nocha racha in athgabail i
llobadh dia rabat na deithbir(s)e so air .i. anfis, no ances, no
econnus, no etged,
102.22 Comm.
di anchesuibh athgabala,
ii 66.15
.
ma forae neach cinuid [i] nainceas no etghe,
iii
66.15
. in t-aidni frisnindli breth .i. noco n-uil acht glanadh
┐ cinnedh luig (=
luic,
O'Curry 323
from
H 3.18, 178a
)
┐ aincesa
atarru ┐ in t-ollam,
v 100.23 Comm.
is tré erchóiliud foillsighter aincesa in betha it is though legal prouncements that
the difficulties of the world are made clear,
O'Dav. 812
.
breth
im ancesa tuath,
O'D. 1573
(H. 5.15, 5b). lia do fír . . .
[f]ri aiṅcessa (ancesa, anchesa v.ll.) mara .i. frisinni is anfis do
neoch, forna-fagabthar breth acht fir ṅDe in cases of great
perplexity,
Cóic Con. 16 § 3
(see p. 64).
ainceas a
nendac echtrand itir manchu cille,
O'Curry 986
(
H 3.18, 424a
).
?
is hé . . . ba rí for Mume intan dobreth arances mbrethe
alLeith Cuind co Mumain,
Fianaig. 30.24
.
a.¤ quasi anceps
.i. aincid a fis ort,
Corm. Y 89
.
anches . . . .i. cuntabairt,
O'Mulc. 45
.
As n.pr.
Ibar macc nAṅgciss
,
LL 3281
.