n
ā, f.
(a)
branch, bough; sprig; rod, wand; post
:
ni cech
cnú fociṅg dia croíb,
LL 19134
.
etir moin céir ┐ craib,
34903
(
MU² 463
).
co tuca chroíb dam din chaírthend,
Fraech 194
.
aithsceinm craibi tar ais,
Laws v 156.14
.
colpach ína ngablaib, dairt ina craebaib,
iv 146.23
(see
gabul).
craeb . . . olachraind,
TTebe 2007
.
crāeb ola,
ACL iii 238 § 8
. as craobh ria na bláth écc ind ḟir hisin
(prov. of untimely death),
AFM ii 1114.13
. Cf.
ni coilte
cra[eb] r[ian]a bláth,
Éigse ii 184 § 5
(
LL 374c28
). léiccis
cráobha . . . lécciss coilcthi (? branches strewn for bedding. Poss. w.r.t. bracken or heather branches or perhaps a wooden (or wickerwork) bed-frame
,
Ériu xxvi 95
),
ZCP viii 198 §§ 16
,
17
. fo chiamhair chraobh `among the
gloom of branches',
BS 24.13
. craeb sidha a laim gach
aeinfir dibh
olive-branch
,
ZCP vi 48.9
. atait 5 craoba ar in
luibh so springs,
ACL i 332.60
. an té do-ní craoibh don
chnaoi (viz. God),
DDána 42.30
. is amlaid documlai in
mac ┐ craeb airgdide uaso . . . Craeb óir . . . uasna ollamnaib.
Craeb umai úasna filedaib archena a golden wand,
LL 24227
.
Cf. bun(n)sach. craobh conaire
signpost
,
LBranach 1004
.
craobh eóluis ar oinigh Aodh,
361
. mithidh damhsa . . . /
. . . do chuir ar chraoibh, a chompáin to put away, to put aside
(to an old cloak),
Hackett² 31.26
,
29
. c.¤ luirg see 1 lorg .
rod on which ogam was written:
cairechtaire Gaoidhelge . . .
sgríobhtha 'na bhfleasga ar chraobhaibh,
Celtica i 97.309
.
Hence: an carachtaire ele . . . goirthear ogham-chraobh
(leg. ogham craobh ?)
dhe,
306
.
(b)
tree, bush
:
in chróeb i Cind Febrat,
Metr. Dinds. iii
230.68
(? ref. to in t-ibar (sic leg.) of 49, 53).
unnius i (? Í)
Tortain . . . / unnius Uisnig . . . / tuitset na craiba,
LL 27698
.
teg mór ffer, ┐ ech, docum craoibhe Fert Luighdheach,
Ériu xiii 44.10
.
ealta minén ar fud craíbhe éigin,
CF² 883
.
táinic . . . amach as lár craóibhe = out of the midst of a bush,
Exodus iii 2
. In phr. fo chráeib
out of doors, in the open(?):
encorach dicitur duine fossad fo craeph,
O'Mulc. 398
(`or
fochraib ?' ed.).
codlaim fa chraoibh 'san ess,
BS
136.16
. Of particular trees:
C. Da Thi / . . . crand na sluag,
LL 27692
.
unnius im̄ Craeb Belaig Da Thi,
27683
.
Craeb
Uisnig,
27647
. For mod. le (ar na) craobhachaibh `
mad,
crazy
', see Ó Cuív,
Éigse viii 104
-
5
.
(c) In a wide variety of transfd. meanings.
Of persons: in chróib co mbláthib (of Brigit),
Thes.
ii 325.20
(Hy. iv).
Áed . . . c.¤ chomlán do thennad túath,
LL 17038
. in chrōib chāin chumra (a warrior),
Bruchst.
122
.
a chraobh bhíthe bhanda,
DDána 80.28
(to a lady).
craobh na rosg ruadh (of Conn),
ML 122.11
.
Of locks of hair:
a bháirr . . . na gcraob gcam,
O'Gr. Cat.
456.7
.
le hearla na gcraobh gcumhraidhe,
DDána 109.8
.
cíoradh na gcraobh,
Magauran 976
.
Of weapons: crōib glec lāich ina lāmaib (description
of Cú Chulainn in his chariot),
TBC-I¹ 2571
.
in C.¤ Glasach
.i. claidem . . . F.,
Acall. 2192
.
Of a branched wand or staff from which bells were suspended:
craebh sidhamhail . . . co tri hublaibh dergoir
fuirre,
Manners and Customs iii 317 n.
313
f. Cf.
i. dxxxvii.
eistecht risin ceol dogníd in cræbh,
IT iii 193.22
.
ro croith in
craib Sencha ┐ contoíset Ulaid uli fris,
LU 8421
(
FB 29
, H).
c.¤ chréduma ra haird a gúaland (of Sencha),
LL 35114
(
MU² 749
).
craeb ṡída ┐ forṡidaigthi Fian Érenn,
Acall.
p. 329.22
. Note further: ar mbreith bhúaidhe cheóil
chraoibhe music of the harp(?),
IGT Decl. ex. 1165
.
ná déin
dearmod don chraoibh chiuil,
Bard. P. 46.8
.
ó ṡeinm na
gcraobh gciúil,
TD 14.7
.
glór bhar síodhchraobh seanma,
DDána 68.21
.
Of
branching decorative work, arabesque
: cráeba cailce for
a cliu (of a shield),
Eg. 88, 19a
cited
Contribb. 503
.
feilm óir na gcraobh gcorcra,
DDána 75.40
.
tre chraobhoibh
do chuach n-órtha,
O'Hara 4363
.
craísech chráebh n-úaine,
IGT Decl. ex. 1205
.
Of waves:
ar chorp mar chraobha tonn,
Magauran 1004
.
In sense of
pedigree, genealogy, descent, branch of a family
tree; scion
:
do fremaib ┐ do bunud ┐ do craébaib,
BB 411a33
.
ar bhfréamh chraobhei-ne ime,
DDána 70.17
.
cráobh do
chin óna Collaibh,
IGT Decl. ex. 1330
. Freq. c.¤ choibnesa, c.¤
geinelaig: cade a craeb choibniusa?
pedigree
,
Metr. Dinds. iv
346.7
. a c.¤ choibniusa (sic leg.) fri Grécaib common descent
(of the Trojans),
LL 30859
(
TTr. 41
).
triúr anuas . . . / d'Anna
sa chraoibh choibhneasa,
Dán Dé xi 12
.
craobha geinealaigh
Gaoidheal,
DDána 72.21
. See coibnius.
Note also:
hi trūaill . . . findarcait ūas chrōebaib(?) a
chnis,
TBC-I¹ 2342
. deisme neómain im chét c.¤
(dees imomain
im chet croeb, YBL),
TBC-LL¹ 4958
(
LL 11620
). ? cionnus
lat tré chraoibh na cána / mac an tsaoir do rádha ris (of
Christ),
DDána 26.6
.
cuanna arna threaghdadh a thaobh / ag
cealgadh craobh uadha d'fhíon,
Dán Dé xxvi 21
.
gach
craobh chorr,
O'Hara 2444
(`each rounded limb').
craobh
uaine ad shuil mar shamfhrais,
Celtic Scotland iii 424
,
xlii
(`beam'). craobh barr-dheigh-ṡleagh a barr sin `whose glory is
pre-eminence in sharp good lances',
Content. xxix 17
. ?
cach
sathe díib rogab crúib,
ZCP viii 308.20
.
Freq. in nn. loc.., see
Hog. Onom
.
Compds. General sense
branching, spreading
, but freq.
merely for alliterative or other metrical purposes. With
nouns and vns.
'san gcraobh-bhanna phéacach,
Keat. Poems 304
(`flowing riband, branching band', Gloss.).
fás a
craobhchall,
DDána 64.21
.
craebcoroin . . . do nat[h]rac[h]aiph neimde,
CCath. 4119
.
craebdearca Conaill,
MR 116.21
.
atbath craobhdhos bhile mhóir, Aonghus,
Keat. iii 707
(quotation). i torchair cain craebdus / Oengus ┐ Eithne
(cheville),
LL 23505
(c.¤
+ dos ?). ós chionn do cheathra
gcraobh-fhabhra
branching lashes and eyebrows
,
DDána
114.14
. in chliat[h]sa ni craebhḟál `fence of branches',
Gorm. 9
.
tré chroeb[ḟ]odail,
ZCP viii 307.1
(rhet.). craebhfhoghla . . . caibniusa tuath `genealogical ramifications',
MR 98.14
. techtughudh . . . cu cruibh ime temporary fence(?),
O'D. 2272
(
Rawl. B 506, 23cd
). arm áigh craoibhlíne
`
engraved
',
O'Hara 683
.
tre Mhagh gC. na gcraoibhleas,
DDána 74.50
. atād trī caoga craobh-ogham aguinn ogham
written on staves,
Celtica i 97.306
.
Conall . . . uaind ro
geinedh in craebh-shlat,
MR 310.20
. laoch … craobhshūileach bushy-eyed
Celtica xiii 42.103
. craebhthonna
spreading waves(?),
CF 926
.
With adjj.
a Caiseal craebchorr,
BB 60b40
.
tré ghéarlasair chraobh-dheirg,
Keat. Poems 351
.
clanna . . .
craeb-gasta,
MR 118.18
.
mar bhláth éadtrom chraobhghlas,
Keat. Poems 288
. dreach craobhghoirthe `bright-curved',
O'Hara 1907
.
go Cliaigh gcr[a]oibhiodhain,
DDána
109.3
.
a ghruaidh chraobhnár mar chrithre,
Aithd. D.
34.6
(`o'erspread with fiery blush').
in t-abhra réidh craobhnocht,
O'Hara 4457
(`curving').
um chlár gcraobhsholus
gCobhthaigh,
Aithd. D. 16.25
.
fuairshreabha an chalaidh
chraobhshona,
4.8
(`tree-rich'). cuingeda . . . craeb-uaisli
`free-born',
MR 246.3
.
With adjj. derived from nouns: craibdig .i. . . . craeb-bethadaig (etymol. gl.),
Fél.² xxxi 16
.
go Cruachain
gcraobhchollaigh,
Aithd. D. 4.13
.
clar-sceimelta . . . craeb-dathacha cath-sciath,
MR 224.5
.
in Craebhghlasach,
claidem F.,
Acall. 2244
.
dh'éis luit do chuilg cráoibhlitrigh,
O'R. Poems 109
.
na cromsróna . . . craebhshilteacha,
CF²
288
.
D. . . . / na sul ngormall craebhsuirgeach,
IGT Met.
Faults § 149
.
gu Céis cráebthorthuigh Coruinn,
Anecd. i
31 § 49
.
See cruibe.