(2 so+1 lés)
I Adj. u, later o, ā
(a)
bright, clear, light-giving
:
s.¤ gl. clarus,
Ir. Gl. 665
. is rugs.¤
gl. praeclara,
Ml. 37d18
. is bés
inna tabernacuil didiu is s.¤
`tis is the manner of the tabernacle
then that it is light',
40c15
. bit soilsi impo `they will be alight
around them',
Thes. ii 31.22
(Bvn.).
ba s.¤ in grīan īar sein | a
medhōn na haidhchi sin,
ZCP v 25 § 6
. rind s.¤
(of a saint),
Fél. Jan. 30
.
a gríanan co senistrib solsib,
LU 10636
.
issed is
coimdigh treibe and a lar ┐ a hairmedha ┐ a inada soillsi,
Laws v 326.13 Comm
.
ro-artraig . . . hi ngné solais . . . in
t-shnechta,
PH 3384
.
lotar . . . isin lō s.¤ dochum a mban,
ACL iii 224.29
. dath mar adhairc sholais `a colour like transparent horn',
O'Gr. Cat. 252.8
. an tene ┐ gach ni s.¤ ele `and
every other light-giving object',
Ir. Astr. Tr. 106.16
.
nach fuil
inadh . . . gan beth deallraigteach s.¤ on grein,
98.10
.
ro delbh
se . . . in sliabh dorcha . . . do cach ┐ s.¤ taithnemach do fein,
Stair Erc. 1779
.
ag so an ré 'na ré s.¤
,
TD 21.42
.
lucht loingsi
ó lis na Beirbhe | d'ḟis deilbhe soillsi Saidhbhe,
IGT Decl. ex.
1369
. Of places:
co Dun Sobairce solos,
BB 268a21
.
ar Mhagh
Luirg na learg solas,
DDána 88.32
. Fig.
happy, prosperous
:
indar leo ba s.¤ in bliadain doibh samlaid,
Marco P. 85
. Equative: tech . . . soilsidir bid hi lugburt bright as though in a garden,
Thes. ii 294.16
.
soillsidir óen na retlann,
SR 1902
.
suillsithir
ri snecht a gnúis,
MU² 538
.
soilsidir caindle cíartha | gnúis
meicc Cairne cíallmíadcha,
Ériu iv 94 § 13
. Used as compar.:
soillsithir fó secht andá grían,
LU 2029
(FA). Compar.
co
mba sollsi oldás grian,
PH 6985
.
soillse é ná gach aingeal |
Míchéal,
Dán Dé xxviii 44
.
nó an bhfuil ní as soillse ná so,
DDána 37.15
.
cíoch as soillse iná réalta reoidh,
PBocht 2.37
.
Used substantivally: dona uaislib no dona soillsib illustrious
(or distinguished) persons,
O'Curry 437
(
H 3.18, 236a
). As a
metrical term:
incípít dona hanaichintibh . . . ┐ atáit da
earnail furri .i. s.¤ ┐ dorcha, is é so ín s.¤
,
IT iii 95 § 148
.
(b)
clear (of sound):
in guth s.¤ labrastar o bérlu ainglecdha,
Ériu ii 100 § 7
. Compar.
ba soillsiu ┐ ba gleu gothuib doine,
§ 8
.
(c)
clear, lucid (in intellectual sense):
do bi fáidhetoracht
C.C. . . . s.¤ sothuicsena,
BCC 430.2
.
cionnas do bhiadh eólas
solas ar an Ttríonnóid agoibh?,
Desid. 4867
.
snadhmadh s.¤
ar an síothcháin,
DDána 111.24
(prose
384.23
). Compar.
sloinn dúinn ní is soillse iná sin `name to us more clearly',
TD
13.30
. Adv.
atbér cen snaidm co s.¤ | a hainm is a bunadus,
KMMisc. 194 § 1
.
II Subst. o. solas, m.
IGT Decl. § 53
.
(a)
light:
goor gach s.¤
i suidi,
Corm. Y 675
.
goar .i. s.¤ isin Fenic[h]us,
Auraic. 633
.
mar na faicfea s.¤ co bráth,
PH 7760
.
a agad ar in s.¤ ngrianda
budhdhes,
Marco P. 85
.
as tríthe tháinig an solas neamhdha
dochum an chinidh dhaonna,
Desid. 6309
.
o thainic . . . s.¤
tratheirgi do lo arnamarch,
TTebe 2195
.
degsamlacht soluis
an re,
Ir. Astr. Tr. 106.4
. ní fhuil s.¤ mo dhearc agam (lumen
oculorum),
TSh. 4203
. a ṡoluis oidhche um iarnóin (of a
weapon),
TD 33.4
.
biodh s.¤ ann ┐ do bhi an s.¤ ann,
Gen. i 3
.
Fig. ar solas ríochoinnle, ar n-inghean Iachaimne (of Mary),
Aithd. D. 72.11
.
s.¤ eccna na hEreann,
AFM iv 1098.5
Attrib.
g
s.:
do bhí an néalsain 'n-a néal ṡoluis
,
DDána 17.13
. in
nomad bl. dhec don chicil solais `the solar cycle',
ALC i 306.7
.
(b)
clarity, intelligibility
: sliocht ele . . . dobher solas da
ccenas `another passage . . . throws light on their leadership',
Geneal. Tracts 88 § 130
.
Compds.
(a) With nouns:
¤bruiden:
a solusbruidhnibh . . .
na hEmna,
Comp. CC 79.9
.
¤chnes
fair-skinned: tucus
Éblend soluscnis `I wedded Éblenn of the radiant skin',
Ériu iv
156.14
.
¤gabáil: ag solusghabáil a pshalm ┐ a pshaltair
`blithely chanting',
BS 4.11
.
¤lia:
treabh na solaisleag
soiléir,
TD 3.33
.
¤nélgal:
ba samalta re solusnellgail ciach,
CCath. 5873
.
¤reic:
ag éisteacht re dréachtaibh ┐ re duanlaoidhibh . . . gá soluis-reic,
DDána 111.24
(prose
384.6
).
¤ruided:
solusruidedh na saerchlann,
CCath. 4990
.
¤tech:
ar solustighib cláraigh,
Acall. 763
.
¤tráth:
o solustrath
éirgi do ló co medón lái,
Acall. 1804
.
na ticfa co s. éirge i
mbárach,
RC xiv 424.8
.
(b) With adjj. (incl. adjj. derived
from nouns)
¤bán:
tar in sáile s.,
Acall. 4741
.
¤barr: Niall
samglan s. `of shining locks',
Ériu iv 108.2
.
¤bog:
a dhreach
ṡolasbhog,
TD 21.18
.
¤gemach: a cathbarr . . . s. fana cenn
bright with jewels,
ZCP x 299.11
.
¤glan: guth mór s. clear
and pure,
LU 1934
. broghadha . . . solus-ghlana suaithenta
bright and clean,
ML² 1072
.
¤íarnaide:
na slabradu . . .
solus-iarnaidhe,
MR 178.3
.
¤mór:
dochuadur issin síd s.,
Acall. 2795
.
in lind sholosmór út,
MU² 301
.
da leaspaire
solusmora,
BB 15b16
.
¤rennach: fa'n sroll-mergi . . . s.
senta sparkling,
MR 196.7
.
¤tairthech. As subst.: in Solus-tairtich (name of a draught-board),
Acall. 7804
.
¤taitnemach:
dentar lespairedha solusthaitneamacha,
BB 15b11
.
¤tiug:
nírbh oirchios fós a bhfaicsin | gan tracht an taoibh
sholuistigh,
L. Cl. A. B. 209.22
.