n
io, m.
water : n
s.
aqua lasin Laitneoir, usce lasin
nGaedel,
Auraic. 1090
. uisci (gl. aqua),
Ir. Gl. 160
.
int
uisque iarsin ganim,
Wb. 11a17
.
amal dete cech uisque
coitchenn,
Ml. 93b 12
-
13
.
amal dunesmar uisce for talmain,
44d1
.
huisce du techt tairsiu,
123d3
.
a n-immuntimchella
ni uisce,
108a9
.
co riae in t-usce do bragait,
SR 1600
.
uisce rothé dar cosa (one of the three worst welcomes),
Triads 70
. is fair a aenur tanic in usce sin [sic],
LB 35b18
(
PH 1599
). in fuil ... ┐ in t-usce,
LB 1a20
(
PH 14
).
i céin
marus usce ós talamh ┐ áer ós usce,
CCath. 257
. a
s.
in
tan duratus uisce ṅduit ón,
Ml. 103a6
.
focertar ind epaidse
i n-im nad tét i n-uisce,
Thes. ii 248.7
(Sg. Incant.).
cia
criathras usce n-an, | ... for cach n-iathmass,
SR 7937
.
Cf.
41
.
téit isin n-usci a dochum,
LU 5226
.
gabaid Piláit
usqui iar-sin, ┐ ro-indail a lama,
PH 2842
. g
s.
duadbadar
huaisletu Dé trí huaisletu ind uisci fuasnaidi fil isind aier,
Ml. 40d3
.
tabairt uisci doib isin diserto,
97d4
.
ic dail
usci dia cairchaib,
SR 3744
.
Ri thuc doib sruam usci
uair | asind ailig ...,
4629
. Cf.
7160
.
cúach usqui,
YBL
102a44
(
BDD 139
. usce LU).
tuc ... mulloc usce glain,
PH 519
. clerech uisce Arda Macha, `the water-clerk of
Armagh,'
BCC § 337
. d
s. cen a rícctin du usciu (gl. aqua
... nulla pars ... intacta relinquetur),
Ml. 108a10
.
focertar
inso do grés it bois láin di uisciu oc indlut,
Thes. ii 249.10
(Sg. Incant.).
ragat ... co comairsem isind usciu,
LU 5228
.
bátir .xxx. marcach ... isind usci,
5522
. dobert trian
forcridi de usci ar chuid cach lae `he added one-third of water
to the daily allowance,'
Mon. Tall. § 52
.
rosáeth linni do
bithsiu for uisciu isin dúnad,
LU 6051
.
penneth for usciu
┐ bargin,
Ériu vii 168 § 12
. bith for usciu ┐ bargin
to be
on bread and water
,
Mon. Tall. § 9
.
rop imnedh leo a n-aes
penni do eipiltin for uisciu ┐ bairgin,
Anecd. i 75.4
(=
Mon. Tall. § 73
). roberbi ar ind usci `boiled it on the water,'
Mon. Tall. § 52
.
a berbhadh ar uisgi,
Irish Texts v 18.3
.
siucra arna berbad a nuisci,
22.16
.
in tíí ... do díl bar
n-itaid on usqui
,
LB 162a41
(
PH 2826
). no dídlastaís
finnae for usciu
they would split a hair upon water
,
LU 7701
.
7818
(
BDD 128
;
137
). a
du.
menadhach uas uisci ┐ menudhach itir dá uisci,
Anecd. i 75.19
. n
p.
du lár nime dano
sudigtir ind uisci,
Ml. 120d9
.
rethait uisci,
138d6
.
cid
arretae ind uisci,
ib. 8
.
ind usci,
40d16
. dufuargabsat
huisci moro robuir
the waters of the Red Sea
,
96c1
.
cit n-e
usci ┐ ardae ┐ indbera dorriadat ?,
LU 6905
(
BDD 51
).
at móra na haibni ┐ na huscida,
LL 171b22
(
CRR 6
).
ni
choemsat na husqi imdai coro airrdíbdat in déircc,
PH 5864
.
cruinnighthear na huisgeadha ... a n-éunáit,
Gen. i 9
.
do
roinneadh na huisgidhe,
Exodus xiv 21
. (Metaph.)
tógbhaid
uisgeadha aigianta na hantoile 'na ndromannaibh ...
díomais,
TSh. 2072
. a
p.
huare nad rotodlaigestar som
co Dia inna huisciu,
Ml. 124d9
.
indhí notegtis isna husciu,
Mon. Tall. § 81
.
adeochasa ... inna husci do chongnam
frim,
LU 5513
. g
p.
nem n-usce
,
SR 635
.
for srothaib
na n-usqui ndub,
PH 8301
.
do chruinnigthibh na n-uisgeadh do ghoir sé fairrge,
Gen. i 10
.
guirme a huisgiodh,
TD 13.4
.
sreabh Feirsde ar áilne a huisge,
L. Cl. A. B.
89.60
. d
p.
doríadat ilardae uscib indberaib ingantaib,
LU 6903
(
BDD 50
).
roinneadh na huisgeadha ó na huisgeadhuibh,
Gen. i 6
.
do rineadar comhnuidhe an sin láimh
ris na huisgidhibh,
Exodus xv 27
.
Fresh water (as opposed to salt water) is generally fíruisce
but sometimes uisce alone seems to have this sense:
sruth,
saile, sal no uisci,
Laws v 332.5
.
masa tochur srotha saile
sceo uisce,
Laws iii 428.14
.
main andach cach uisce,
Laws
v 482.24
. So
iv 220z
;
i 2.6
.
da uisce um clad,
23 P 3
f. 23 (21)ab
(
O'Curry 1901
). etir uiscce ┐ inbher muiridh `both
[fresh] waters and sea-inlets,'
AFM i 156.6
. Thus a piece of
water, a river, a lake
:
co ndeochatar hUí Néill co alailiu
(v.l. alaili) husque and, co tuarcab ind ob friu,
Trip. 256.2
.
AFM i 158.2
. dorimchell rígusciu Herend ... .i. Buas, Boand,
etc.
LU 7930
(
BDD 154
).
iar tarmchell usced Érenn,
BDD 155 Y
(=
toróchell ... prímlocha Herend,
LU 7933
).
cur techdsad na locha ┐ na montee ┐ na husceda uli,
Ann. Conn. 1251 § 13
. Cf.
cen selgc slebi na huisci,
SR 7020
.
Of mountain streams
:
tonna ar mire, ┐ uisce na sléibhte,
O'Rah. xiv 48
. Of the sea
:
tar uisce na n-árthach,
xviii 27
. Of rain
: do-chuaidh mé, maith an tuicsi, | le
cách fá uisge an cheatha `I have gone out in the rain like
the rest,'
Studies 1918, 617
(see
ib. p. 618 n. 2
).
dá
ndéanamh féin mar gach fear | dob'é a gcríoch dul fa
dheireadh | tuigse an bheatha mar do bhuaidh | fa uisge
an cheatha i gcéad-uair,
Ir. Monthly 1920, 597 § 35
(cf.
ib.
36
) =
DDána p. 239
. The phr. dul etc. fa u.¤ an cheatha
seems to be a proverbial saying i.e. `to run the common
risks.'
Of tears
:
uisge a dhearc do dhoirt Muire,
DDána 27a26
.
le huisge a nuaidhéar,
39.10
. Cf.
uisge glas do-ghéabha
uam | tighearna na dtrí mór-ṡluagh,
ib. 18
. a leapthaibh
dhénta duan ngill | aghaidh Thaidhg Óig I Uiginn, ... | dá
huiscce féin do foilcthi `drops,'
Studies 1920, 2.8
(i.e.
sweat?
).
Of water of baptism
:
can nech dorratad toind usci
glain | tar Nechtan mac Collbrain,
LU 10108
(=
Imr. Brain
§ 65
).
amail oibrigheas uisge an bhaistidhe go fírinneach
ar anmaibh na druinge bhaistear,
TSh. 6229
. Hence as
attrib. g
s. in: col uisce
gossipred i.e. relation of sponsors
:
da ccionntuightheá re mnaoi chuil ... ní folair foigsi an
chuil d'innisin (sc. in confession), madh col uisge é nó col
gaoil,
Mac Aingil 293.17 [leg. 263]
. ní foláir bheith saor
ó gach toirmeasg; mar atá col gaoil, cleamhnuis, no uisge,
`spiritual kindred,'
Donlevy 342.21
.
With defining adj., gen., or phrase: u.¤ bennaigthe
holy water
:
gabais Pátraic in t-uisci bennaichthi,
Acall. 6783
. uisce
betha[d]
whiskey
:
... quieuit iar nól uisci betha go himurcach,
┐ dob uiscce marbhtha do R.,
ALC ii 112.1
=
Ann. Conn.
1405 § 7
.
in tenga ... do nighi ... le huisgi beata,
Rosa Angl. 264.18
.
is uime do-rín Ó Gr. an t-uisge beatha,
TD 34 l.113
.
u.¤ bruithe
broth
:
enbruithe .i. usce bruithe (.i. feola),
Corm. Y 525
.
u.¤ coisrectha
holy water
:
Acall. 7504
.
7508
.
le huisci
coisrica,
Irish Texts v 64.23
.
ní dhíbreann u.¤ coisreagtha é,
O'Rah. 288.7
.
u.¤ comnaidi
stagnant water
: uisci criadhamail comnaidhi
(contrasted with `fíruisci'
spring-water
),
Études Celt. i
86.15
.
ceo reamur eirges dusgi comnaidhi,
Ériu x 144w
.
Cf. bodar-uisce, id. (lit. deaf water): a sháith do bodarusci
na S. dó, `dead water' (cf. `balb' applied to streams,
babbling
),
MacCongl. 19.11
.
deoch do bódarusci na cuirre,
55.6
. Also marb-uisce (see below, and under marb, Compds)
u.¤ eorna
barley water
:
dlighid ... in draint do coimilt ...
le huisci eorna,
Irish Texts v 46.12
.
deoch duisgi deorna,
Rosa Angl. 38.17
.
maille huisgi na heorna,
86z
.
le huisgi
eorná,
84.18
.
u.¤ ernaigde
water of prayer, i.e. holy water
:
dochúas
huaidi do chuinchid usque ernaigthi do Dáre ó Patraic,
Trip. 228.24
. Cf.
Lism. L. 566
.
u.¤ ferthana
rain water
: maillire huisci ferthana, =cum
aqua pluuiali,
Irish Texts v 68.2
.
le huisgi topuir, no fertana,
Rosa Angl. 84.18
.
u.¤ glas:
englas .i. usce glas,
Corm. Y 158
.
u.¤ imill (lit. water of the edge
): usci .i. imill (gl. lympha),
Ir. Gl. 69
.
uisci ina muchar iarann 'chalybeate water',
Irish Texts v 56.19.
u.¤ innalta, innlaid
water for washing
: u.¤ innalta, see
below under u.¤ óil.
uisge ionnluid do leag lóghmhur | bean
re n-iodnuibh ḟóireas,
IGT, Decl. ex. 463
.
gur bh'uisge
ionnlaidh dhí a deora,
DDána 30.19
.
u.¤ lám water in which the hands are washed
:
nír ail do
uisci lamh na n-ollaman do dul tar lamhuibh na mban na
usce lamh na mban do dhul tar lamuib na n-ollam,
Tromd. Guaire 275
(=
Oss. v 36 w
,
y 0
where the word is twice
misread as uisin).
u.¤ mela
honey water
:
ibheadh da .ʒ. do diasisiom i
nuisge meala,
Irish Texts v 16.35
.
u.¤ móna
bog water
: uisce móna (v.l. monadh, mono)
(among the things that are worst for the body),
Tec. Corm.
§ 21
, 1.6.
u.¤ nádúrtha
plain water
:
uisge nádúrtha do dhórtadh
air cheann (más féidir é) an té baisdthear,
Donlevy 230.9
.
u.¤ oiffrind
water for mass
:
asin tiprait asa tabarr usce
oiffrind dún,
BLism. 2162
.
u.¤ óil
drinking water
:
tect ar cend usci oóil ┐ innalta
(iondlait, St.) dochum na haba,
TBC-LL¹ 1555
.
u.¤ retha
running water
:
ibh ... uisge reatha as do thoibreachaibh féin,
Proverbs v 15
.
u.¤ rosa
rose water
:
gabtur ... uisci rosa,
Irish Texts v 40.9
.
Cf. d'uisci na roisi, id.,
68.3
.
u.¤ saillte
salt water
: gabtur uisci saillti = aqua salsa,
Irish Texts v 40.9
.
u.¤ tibrat
well water
:
uisci tibrat,
Irish Texts v 42.1
. u.¤
topuir, id.,
Rosa Angl. 84.18
.
In comparisons and proverbial sayings:
atcós do'n ríg
co ro-s-leg a fheoil ┐ a chnamu amal usce,
PH 1266
.
sileadh
deór rúadh ar ruisgne | mar uisge a beól úar eisci,
IGT,
Decl. ex. 1081
.
is uisgeadha doimhne bríathra bhéil an
duine,
Proverbs xviii 4
. an t-uisge tana as mhó fuaim `shallow
water makes most noise,'
Content. xxvii 5
. ba usce for tóin
créthir
water on the bottom of a sieve
(of a hopeless task),
MacCongl. 73.3
. ferta tra Patraic do innisin dúibsi, a ḟíru
Hérend, is usce do loch insin
is like bringing water to a lake
(a needless task),
LU 274
(
Todd Lect. vi 15
).
pn
In place-names:
go ffuil a uaigh i nUiscce chaoin,
AFM
i 146.15
. cath Comair trí nuiscce.
44 y
. See Onom.
Compds.: uisce-lestar a water-pot
: ar na uisci-lestraib
(gl. idris),
Lib. Hymn. i 38 n. 25
. With adj. pref.:
amal
tondgur n-iluisce,
SR 608
. See also under 1 fír and marb,
(compds.). Cf.
usguisge ón ainm úathaidh ┐ ón táoibhréim
ard iollraidh,
IGT, Introd. § 94
. uisgeadhuisge ón táoibhréim ard iollraidh, ib.