n
o, m. vn. of in-lá. Orig. indel.
(a) an arrangement, agreement, adjustment, contract: indeall
no achtugud `adjustment or stipulating,'
O'Dav. 1113.
dligthur a fastad, amuil inn-lathur inniull ... `wie es eingegangen wird' (of contracts which were illegal or inadvisable
but are later acknowledged by the fine),
ZCP xiv 374 § 36.
cach cor, cach i.¤
`jeder Vertrag, jedes `Eingehen' (Abmachung),'
376 § 39
. cach indell .i. lanumnuis every contract
i.e. of marriage,
Laws ii 290.z Comm.
is dilis iarum, dia-n-[e]acraither inniull `wenn es mit einem Verfahren hineingebracht wird,'
ZCP xiv 379 § 43.
rucus coscrad comair iarna
indiul `die schon eingegangene Vereinigung zum Pflügen
kann aufgelöst werden' (one of the Gúbretha Caratniad),
xv 308 § 3
. cin ni tardaidter a logh, ar indeall a ndilse
`although their value has not been given on the arrangement
for their alienation,'
Laws v 426.3
.
(b)
arrangement, preparation, lay out, gear, equipment
(for sleeping, for a journey, of a house, etc.) : ranic a tech
mbic cumang ndub ndorchai sech ni raibe tene nó indel no
derghau[d] ann `neither fire nor furniture nor bed,'
RC xii
70 § 39.
ata murindell lim ┐ focichertar deit-siu ┐ rot-bia
in curach equipment for a sea voyage ?,
IT ii1 178.136
(O'Curry, MSS. Mat. tr. `sea-charm'). an t-inneall imtheachta
`travelling array,'
Atlantis iv 206.30
.
ase inneal do chuiredar ortha coslomnocht ┐ an leinte a ngobhal gach aon aca,
Rel. Celt. ii 200.12
.
do amhairc in tor ... ┐ do in[n]is innioll
in tuir uile,
Feis Tighe Chonáin 1029.
ni hurusa a rīm indiull (? leg.
indeb, Ed.)
na cathrach sin,
Marco P. § 70.
an leabaidh
nó an t-inneall suain sleeping arrangement,
TSh. 4168.
inneall ┐ iostas an áruis ... sin,
6654
. téid easbog T. ... go
n-inneall easbuig ┐ go bhfuirinn do chléir 'na fhochair
`
retinue
,'
9755
.
indell do chur ar to prepare:
nach foláir dhuit inneall
do chor ort féin, ré haistear aireach do dhéanamh go neamh,
TSh. 6945.
cionnus chuirfeam inneall orainn féin ré hucht
na nguasacht réamhráitte,
6887
. i n-indell
set, ready
: sleg i nn-indell lasin lóech 'the warrior had a spear ready'
Loinges mac nDuíl Dermait 55 § 15
.
ar indell as, i n-indell as
fitted to, projecting from: íarna
tescad dona claidbínib ┐ dona gáib robatar for innell asa
lúrigh feisin ┐ a lúirechaib a echraide `that were fitted out
of his own hauberk ...,'
TTr.² 1166.
is aire atberthai serrea
(sic) de .i. ona serraib iarrnaidi bitis a n-indill as (of the
carpat serrda),
IT ii2 10 n. 2
.
Especially of battle array, marshalling or equipment:
co
mberadh gach lorg fri araile dib ina mbuaili bodba ┐ ina cro
cat[h]a ┐ ina n-innell āigh (sic leg.),
CCath. 4980.
coirgis gáe
┐ slegha na sluag ar indill āigh (sic leg.),
RC xxiii 422 § 38.
d'fisrugad bar n-innill `to ascertain your battle array,'
MR
176.22
.
óglách dob iongnadh inneall,
TD 20 § 20.
cuirid an
dá shluagh inneall catha orra féin,
Keat. ii 5598.
do chótar
cenél cconaill as a nindeall lá a dhéine ┐ lá a dhioghaire ro
chingset `with such violence and vehemence that they went
out of array,'
AFM v 1358.1
.
munbadh dluithe ┐ daingne
a n-innill ┐ a n-ordaighthe,
1646.19
.
(c)
circumstances, condition, manner, guise: fada do las
ar lár m'anman | inneall t'aighthe as ionmhuin linn (to the
Holy Cross),
DDána 41 § 48.
is nua nemnech na slegha
sin mas iad i.¤ bar n-arm uile `if the weapons of all of you
resemble them,'
Ériu viii 22.24
. ar sin ní fheadar th'inneall after that I know not what your circumstances will be,
DDána 50 § 21.
da dtugtha a hinneall dot aoidh if you
were to take notice of its condition,
54 § 16.
ionnus gur
sháimh leis an gceithearnach an t-inneall ar a raibhe féin
`the state of things,'
TSh. 3721.
dar leis an uisseōicc mōna
| ... as sí féin ar imell raith | as ferr innell don ēnlaith,
ZCP viii 219 § 11.
créd fá ndealbhthar ... na haingil ac
inneall n-ógánaigh go sgiathánaibh,
Ó Héodhusa 145.3.
inghean ro b'iongnadh inneall,
Dánta Gr. 28.10
. bídh
i ngalar neach is slán | ... bídh i n-innill neach is trú `good
trim,'
Dánfhocail § 242.
(d)
contrivance, device: innell infolgidi aga for [a cind-som] `a concealed apparatus,'
CCath. 2655.
gan i.¤ uilc
ecin and `contrivance for evil' (of the wooden horse),
Aen.
435.
glese .i. glesa .i. indle no arma,
Todd Nenn. 230 n.
dobersa ... indnell furig ecin arna slogaib `I shall employ
some device to delay the hosts,'
TTebe 1739
. fuair Aimpiaraus
a oighidh triana indeoil Apaill `Amphiaraus met his fate
through Apollo's devices,'
3650
. fo-cheird Cú Chulainn indell 'Cú Chulainn employed a trick'
Loinges mac nDuíl Dermait 55 § 15
. atá murindell lim ┐ fo-cichertar deit-siu 'I have an ocean device and you will use it'
56 § 21
.
Hence snare; metaph. plot, treachery:
tria indle ocus
chelga Conchobair,
IT i 73.15
. isna hintledaib (.i. isna
hindlib) `in the snares,'
ACL iii 16.6
.
ialla ēn ... a gaisdib ┐
līnaib ┐ indellaib,
BB 499b14
.
do shíneadar líon ré taobh
na slígheadh, do chuireadar innle am choinne,
Psalms cxl 5.
do milleadh ... le hinneallaibh cealg is cruaidh-chlis,
ERuadh
514
. ? To this:
creidim sa Sbiorad naomh neamhdha |
do-ní inneall don iúl chlaon,
DDána 15 § 14.
By extension,
a question: innell int imcomurc ┐ tinnell int eirniud `indell
the question and tinnell the solution,'
Auraic. 1247.
(e) act of adjusting, fixing, harnessing, yoking: masa
duine aile ro chuiristar in duine d'i.¤ a airnil `to set his trap,'
Laws iii 456.7 Comm.
tidnacul cluaisi diaraili .i. do ae
do innell i cul i coméd dia cele ac a roibi in gle fis to
arrange your law-case,
O'Curry 764
(<
H 3.18, p. 360
).
lucht
innill na sás,
PH 7738.
an chúis do cuireadh 'na leith | ...
do bhí i n-aincheas a hinnill he doubted whether he could
settle it,
DDána 63 § 14.
it connairc Laogh ag i.¤ an gae
builg,
TBC-LL¹ 3909.
na heich do gabáil ┐ in carpat do chórugud
┐ a ilchlesa d'innill,
Comp. CC 92.3
.
iad féin d'ollmhughadh ┐ d'inneall ... ré hucht ionnsaighthe,
TSh. 2652.
do-ní inchinn Mheisceadhra d'inneall 'na chranntabhaill
ré C. do mharbhadh,
Keat. ii 3128.
do-ní an domhan dá rinn
d'inneall i n-aghaidh dhíolmhaineach Chríost,
TSh. 7061.
an dream mheasas a fhios do bheith aca an mbí an t-othar
marbh, do-níd cleite d'inneall ar chomhair a bheóil ┐ a
shrón,
1894
. ? To this: inneal .i. friothaileamh, O'Cl. ? na
foreilgi (nad forelgi, v.l.) indel gl.
(ile renna) neime,
IT
iii 35 § 16.
In reference to horses, act of harnessing, yoking:
cungnum
oc indill each,
Laws v 490.1
.
na heich do gabáil ┐ in carpat
do indeall,
Comp. CC 91.8
.
in carpat serda ... in coemnacar a innell,
TBC-LL¹ 2522.
Hence a bond, tie, fastening ? :
innel .i. ceangal,
Stowe Gl. 442.
indeall .i. ceangal,
Lec. Gl. 118.
inneal .i. ceangal,
no cuimreach `a bond,' O'Cl.
demon damair indel .i. rodamair a indlead di.¤ no indled .i. cengul no cuimrech,
Fél.²
Feb. 16 n.
demon damair indel (: imbel) `a devil that
suffered yoking,' (glossed: indel .i. ro damair a intlediu).
Vel indel .i. a chengul `he endured his snares,'
Fél. 74.35
.
inneal restraint, O'R. ? To this:
indel .i. all n-ind, ut
est in capite equorum
,
O'Mulc. 741.
assai coni indeoil
(? leg. co n-indeol) do credumo impuib `shoes with clasps
...,'
Manners and Customs iii 157.
Plummer, MS. notes, suggests
con immiul.
(f)
exercise (of skill, etc.), means:
abairt .i. innell,
O'Curry
969
(<
H 3.18, p. 416
).
icais an gillai tre inndeld a eladon,
RC xii 68 § 34.
den indel cétnae, ib. focheird Cuchulaind
indell ina hagaid na sleigi, imsai in t[s]leig fris makes a move ?,
IT ii1 177.100
.
(g) act of contriving ? :
dobidg amac[h] iar n-indiuld
an misceoil,
RC xiii 222.41
=
iar n-indill ...,
MS. Mat. 473.34
.
(h) Gen. used attributively,
prepared, well-equipped,
capable, reliable ? : bīdh go hairech innill urnaightheach
`let him be careful prepared and prayerful,'
Fl. Earls 156.20
.
do chonnairc ... síoth-mharcach innill eich dhuibh,
A. Ó Dálaigh xlix 7.
ar siúr innill aobhdhai-ne `my faithful
comely sister' (of the Blessed Virgin),
xxxi 10
.
do ghabh
do ghleódh a hanaim | tré mhagh dtadhaill eól indill,
IGT
Decl. ex. 1733
(but v.l.
inill
).
(i) Used absolutely in adv. sense: do-sn-iced uili dogrés
i.¤ sin (? leg. in indell sin)
in that manner
,
LL 126a19
.
ar indell, i n-i.¤
as, in the manner:
táinig a hEamhain
innsigh | slóigh eile ar an innillsin,
Aithd. D. 16 § 29.
gurob
aran inneall sin do chaith an caomh-naomh a betha,
BNnÉ
236.3
.
gluaississ issin innioll chētna gusin pālāss,
Fl. Earls
174.5
.
Compds.
¤chró in the phrase indell-chró bodba
marshalled
fence of battle ? : atconncadar [a] naimdi ina n-innellcrobodhba (sic leg. with C)
[d]o gach leith umpu,
CCath. 2753.
Applied fig. to Cú Chulainn: in caur ┐ in cathmílid ┐ in
t-indellchró (sic leg., Corr.)
bodba fer talman Cu Chulaind
mac Sualtaim,
LU 6409.
¤chróda
of cruel appearance ? :
samalta ré foscad fidbaidi firairdi anellchroda comdorcha,
TTebe 4862
.
¤dírech
quite straight, exact: batar gerrgela
indildírgi na dé lurgain her two shins were ... rule-straight,
BDD² 30.
tuc urchor indilldírech ar in muic,
Fianaig.
66.10
.
"tabhur mh'agaidh risin cnoc" ar M.R.; ocus
tugadh on co hinilldireac,
RC xliii 76 § 77.
in ba hindilldirghi dibrucud dona feraib he whose cast was the truest,
Acall.
7394.
gur ro haimsedh go hindill díreach eisidhe do phluicmheall peleir ina oxaill,
Hugh Roe 144.1
.
¤gloin: meic
Feradhaig indeall-gloin `of the bright equipment,'
BNnÉ
281.12
.