adj
o, ā. See O'Rahilly,
EIHM 286 ff.
Pokorny,
Jn. Celt. Stud. i 129
-
130
. I
fiery, bright, glowing:
saigtea ana gl. sagitas . . . ardentes,
Ml. 24c3
.
cosind saigit
áin,
133a4
.
ar licc áin tentidi,
TBC-LL¹ 3384
. Appar. also in
compd. derc (= derg?)-á.¤
:
for licc dercain,
RC xi 444.25
.
amal sladar iasc mbrec for licc dergáin co sústaib iarind,
LU 8655
(
FB 48
). uaim ifirn áin fiery(?),
Ériu ii 229 § 6
.
grían á.¤
(or similar phrase) frequ. used of a person:
ān
grīan grīssach / goires brēoda B.,
Ält. Ir. Dicht. ii 15
. in
grían á.¤
(of Moling),
Fél. June 17
. lassar gréne áne (of St.
Patrick),
Mar. 17.
Cf.
Senac[h] á.¤ mar oebill,
Gorm. Feb. 11
.
Perh. also: buidne ana do ainglib shining(?),
LU 1993
(
FA
6
). áes án bright (or splendid) folk applied to otherworld
people and synonymous with áes síde:
aes á.¤ nó sithc[h]aire,
O'Dav. 1600
. do brigh go millthighe leisan aois áin (sic)
no leisna siodh-bhruighibh gach mac,
BNnÉ 164.4
. Cf.
poc aosáin `a fairy stroke',
RC iv 178
.
In more general sense as eulogistic adj.
brilliant, splendid,
glorious:
an .i. uasal,
O'Cl.
hān flaith for Temair,
Ériu xvi
147.15
.
dend Eoganacht áin sin,
Fél. Oct. 20
.
Ailill á.¤
,
TBC-LL¹ 483
.
a Emer á.¤ folt-buide,
LU 3946
(
SCC 44
).
it āna
ind ōic,
TBC-I¹ 165
.
ni rubaim níth n-erred n-á.¤
,
LU 6230
(TBC).
gillai óca ána airegda,
MU² 74
.
co trebur co
caomar cembedha ana airccecha,
O'D. 2201
(
Nero A vii,
140a
).
amais ana immglicca,
Alex. 3
. Of a place:
Emain
á.¤
,
LL 7515
.
Ailbhe Imligh áin,
Cog. 96.27
. Of water:
ri c[ria]thras usce n-an n-úar,
SR 41
.
for in n-ocian
n-ucht-lethan n-á.¤
,
Auraic. 5353
. Very frequ. as epithet
of Ireland:
ōs Ēirinn āin,
Bruchst. 56 § 125
.
Hérend áine,
Metr. Dinds. iv 150.8
, etc. Of feats, games:
co clessaib ana,
TBC-LL¹ 1851
.
na cleasa ána iolordha,
ITS xxiv 46.34
.
bá
há.¤ aircech aibind nobítis láith gaile . . . isin tig sin,
LU
10131
. Of speech
, etc. mad sulbair ┐ mad á.¤ in precept
`brilliant',
Wb. 8a5
.
ba suī, ba ān, ba airdirc,
Bruchst.
41 § 7
.
ogh-briathra ána,
MR 160.7
.
Appar. also
swift, speedy
(see O'Rahilly loc. cit. and p.
517
):
for a ndíb neachaibh ána udmalla,
AFM vi 1920.18
.
rogres a eochu ana athloma,
TTebe 2862
.
fer á.¤ athlamh,
TBC-LL¹ 5324
.
am tren, am an, am athlum,
IT i 141.19
.
confacatar na cet[h]a ana imtroma ┐ na casrac[h]a ana imluat[h]a,
CCath. 4953
.
tucadar cuir ana athluma d'aroile,
CF 491
. Hence in glossaries:
a.¤ .i. luath ut est airgiu ána
.i. it luatha do airrechtain,
O'Dav. 13
. a.¤ .i. ésgaid no luath,
O'Cl.
fir conoencosaibh ana (.i. luatha) (: lāna),
Leb. Gab.(i)
52.1
.
Compar. is áiniu dúibsi a n-asbiursa `it is nobler for you
what I say',
Wb. 5a10
.
dírimm bas choímiu ná bess áiniu,
TBFr. 47
. ?
is edh doberiud bruith isna hōgaib no-gontais
ann, comtar aniu iarnauārach,
RC xii 94 § 123
. co nād būi
i fēin Find [fer] bad áiniu ┐ bad escaidiu ō sain [im]mach
`swifter',
Four Songs 22.7
.
Superl.
is é rí as ánem ┐ as ordnidhem . . . tánic in domun
uile,
BDD² 1070
. In phrase in tan ba háinem (do) x when
x was at the height of his performance, at his best:
intan ba
hánem dó,
BDD 109
. in tan tra ba h-aínium doib beith
for sin luindi sin when their anger was at its fiercest,
BB
437b26
.
an tan ba háinemh dona Gallaibh foran abairt
atrubhramor,
Hugh Roe 36.11 (fo. 10a)
. an tan bá h-aínemh
dóibh isuidhe `when they were here making merry',
AFM v
1862.17
. Compar. used as superl.: in tráth rop ániu doib
oc ól when their feast was at its height,
LL 14637
.
intan ba
haniu flaith Cuirc hi Caisiul,
Anecd. iii 59.30
. in tan tra
b'aine in gleo sin when that noise was at its height,
Aen.
2830
.
in tan tra ba h-aine ic tafann na fiadmil,
727
.
in tan
ba haine do o[c] cathugadh fri lucht na long,
BB 419a8
.
Adv.
gabait ar a ól co h-á.¤
,
LL 207b15
.
go hā.¤
,
ZCP viii
115 § 28
.
nert Erenn ni gab co han,
Fen. 64.19
. ?
ro
gerradh . . . co roan .i. co ro-luath,
Leb. Gab.(i) 102 n.2
.
II As subst.
glory, splendour, etc. orgin. o, n. ni ain something
of splendour,
Auraic. 1585
. Aimirgen indse Gáedel / ar
n-ór, ar n-á.¤, ar n-óebel `our glory',
Ériu iv 136.18
. As o, m.
splendid person:
gach á.¤ is éigeas,
Keat. ii 1752
(
BB 43a 56
).
Compds. ?
¤-bó: caeca an bó a hO. `
fine cows
',
Leb. Cert. 64.1
.
¤-breó
bright flame
,
Fél. June 2
.
¤-chainnel
bright torch:
da
ánchaindil gascid Gaedel,
TBC-LL¹ 3771
(
LL 10730
) = anch.,
3769
(
10729
). ?
¤-chend:
doluid Eocho anchend ed,
LL
375a28
(no rhyme).
la hEochaid Ānchend,
ZCP xi 65 § 16
.
¤-ḟer: bītis āinfir (: fáilid) maille frim glorious men,
Ériu ii
95 § 4
.
¤-loise: dā ānloise `splendid flames' (of heroes),
TBC-I¹
3313
.
¤-rí
splendid king:
Maicc Cairpri, cāine ānrīg,
Ält. Ir. Dicht. ii 18 § 2
.
¤-spirut: án spirut nóeb nert nime `splendid
holy spirit',
Thes. ii 351.2
(Hy. vi). ? ¤tengthaid clear spokesman: antengtaid ardafeith 'it is a clear spokesman who tends it'
Peritia v 88 (k)
. ? feithem fri hantenguidh timgair gell comgrad 'attending to the clear spokesman who summons the pledge of those of equal rank'
CIH vi 2223.4
,
Peritia v 104
.