n
o, n., later m. n
p.
cend,
LU 9385
. ? a
p.
ch.¤
,
Sg. 54a11
.
n
a
p. usually cenna. On d
s. ciunn, cinn see
GOI
177
. For masc. infl. in pl. cf. a
p.
cenda,
TBC-I¹ 483
=
cinnu,
LU 4970
. n
p.
cind,
FA 22
LB. cind `chiefs',
Laws v 440.23
.
a
p.
cinnu,
LL 8132
. In later lang. both cionn (O. Ir. ciunn)
and ceann occur in d
s. (see Donl., Párl. na mB.), the former
mainly in fixed prepositional expressions (ós cionn
, etc.).
a
s.
cionn,
Beatha S. F. 2567
. g
s.
ceinn,
Párl. na mB. 535
,
n
p.
Keat. i 196.15
.
IGT Decl. § 65
.
Note also:
for ar ceinn,
Vita Br. 24
.
in ch.¤ cleasach . . .
Tesifóne,
MR 168.6
. iar ndenamh creiche chinne maghair
(n. loc.),
AFM iv 1356.6
.
I The human head, head of an animal
.
1
cend a uerbo graeco .i. gennome (γίνομαι) .i. nascor,
O'Mulc. 217
. donchind gl. capiti,
Gild. Lor. 102
.
du-uic in
foiltne i ndiad in chínn,
Ml. 84c24
.
mani roima fora c.¤ ní
mema forsna bullu,
89c11
.
beim a cinn fri cloich,
139c3
.
ammi corp do Crist et is c.¤ som duunni,
Wb. 5d2
.
airmitiu
féid in chinn,
7d14
.
cen chaille fora ciunn,
11c9
.
in boill dó
ass ón chiunn,
22a17
. adart foch.,
Sg. 198a10
.
dim chinn,
Blathm. 95 § 17
.
oc folcad chinn a athar,
Vita Br. 15
.
airecc cinn Iohannis,
Fél. Feb. 27
. contt cēill ciunn curp
in sense, reason, head and body
,
ZCP vi 258.10
.
rochromsat
a ccinnu,
ZCP xiv 234.5
.
imruidbed mo tenga as mo chind,
Ériu ii 102 § 9
.
madit a shuili inna cinn,
122 § 61
.
amhuil
chinn ina bhalluibh,
Luc. Fid. 3454
. Of a head of hair:
ceinn-fhionna (sic) do bhíodh ar fhearaibh Éireann re n-a
linn `white heads',
Keat. i 196.15
(see cenann).
2 In phrase with follg. gen. forming n. pr.: Coirpri Cind
cait
Cathead
,
Cóir Anm. 241
. C.¤ Fáelad
Wolfhead
, see
Corp. Gen. 541
-
2
.
Cend Ghegain,
IT iii 101 § 183
.
Finguine mac
Laeghaire Cenngégain,
Cog. 18
(see also s.v. cinnchucán).
Eochaidh cendmhairc
Horsehead
,
Miscell. Celt. Soc. 6.8
. da
ingin dec ailella cind nathrach
Snakehead
,
Rawl. 134b18
.
3 Of the head cut off in battle:
fris-cithsead far cenna díb,
BDD² 869
.
tri laíchcind . . . im chend do chétmeic,
LL 13149
(Sc.M2).
co fargaibhset xl c.¤ lais,
AFM i 498.2
. So in phr. ár
c.¤
= ár:
co fargaibset ár cend aicce,
LL 2536
.
cor' ben a
ngabala dib ┐ ár cend leo,
RC xvii 354.4
.
4 Attrib. g
s.: na heónu / cosna ceólu cinn-sin (sic leg.)
shrill notes,
Metr. Dinds. iv 214.68
. Cf.
gotha cinn . . . ag
báinealtoin,
Ir. Syll. Poetry 71 § 5
. See
Études Celt. iv
397
. iter chosa cinn ┐ cos[a] tóna
front legs
,
Thr. Ir. Gl. 26
.
nocha bán-bhéim acht cneadh chinn
head-wound, serious
wound
,
Miscell. Celt. Soc. 162.9
. ?
secht ccumala cinn,
Ériu
xiii 22.24
. gilla cinn eich gl. auriga,
Ir. Gl. 17
.
laicce chinn,
RSClára 4a
. go mbeith rith chinn ré fānaidh aco ar gach
n-aon eile would completely outdistance, would utterly rout(?),
Párl. na mB. 99
.
Vendryes,
Études Celt. iv 397
, cites
BDD² 886
and We. parallels in support of a meaning
mouth.
5 In various idiomatic phrases: ro héige in ben nert a
cind at the top of her voice,
SR 3215
. conā fāgad inad a chind
for bith that he might find no abiding-place,
TBC-I¹ 2214
. o
cionn co fonn from tip to toe,
Blathm. 152
. nom-loiscc eter
chend is choiss
completely
,
Ériu vii 223 § 34
. dia cennaib
┐ cosaib
utterly, entirely
,
LB 115b42
. bein cinn fri hald
`striking a head against a cliff' (of wasted labour),
RC xii 96
§ 127
. co ro benad a tech dia chind `unroofed his house',
RC xxiv 46 § 4
.
roloiscedh . . . a ndúin . . . ina cendaibh,
Ériu v 158.215
. a ndiaidh a gcinn
headlong
,
Donlevy xviii 25
.
an ceann fá dhruim
head first
(coffin lowered into grave),
Dán Dé xxix 7
. co mbiat cend ar díb cendaib (of a fierce
battle),
TTr.² 907
. ar ba `c.¤ i mbolg' . . . do ṡil Adhuimh
were in complete ignorance,
Ériu ii 98 § 1
=
ba-c.¤ a-coim,
RC xxiv 369.6
, cf.
Études Celt. vi 201
. cend i cotlud a
peaceful death(?),
Ériu ii 118 § 54
. ?
ní bheinn teann ar
chlíabh a cill / sní bhíadh mo cheann a cuigind,
IGT Decl.
ex. 1400
. c.¤ a ngabal `head in fork' (bad behaviour in a
horse),
Laws iii 180.18 Comm.
c.¤ i láp see láp. c.¤ i, fo muine
see 1 muine. ?
fír, ol Óengus, Fergas cend fo raithin,
Trip.² 1495
.
6 Of a single animal, etc.:
do mac Loigsiu pa mōr ngō /
ar in āincend an cēt mbō,
ACL iii 2.12
. Note also:
aon
bhuaidhreadh amháin . . . an dara ceann,
De Imit. 29.23
.
? robii cosnom im oenchend `there may be strife about one
head' (Faraday),
TBC-I¹ 1730
.
7 Various: ceann cait
owl
,
Párl. na mB. 1452
.
go dul
tar ceannaibh cuan,
Measgra D. 48.8
`
billow, breaker
',
Gloss.
8 In various idioms with prec. vb.: ni mo tarrthus cend
furre no forin gaeth `it was no more possible to get hold of her
than of the wind',
Aen. 649
. do-fócaib c.¤
appears
see do-fócaib
(D 269.36 ff.). ?
immicurtis iarum cenna sechaiseom darsi
ṅGairb sair ┐ siar eter Laigniu ┐ Ossairge,
LL 36728
. tug a
ch.¤ a n-inisle iomagallaimhe orra `entered into converse',
ITS
v 112.17
.
no indsaiged in Troianda . . . congebead cend in
Grecdai ┐ no indsaiged in Grecda . . . co ngebid cend in Tr.
┐ combdis cind ar cind,
BB 435b22
.
9 Of buildings roof:
ni rabi cenn for tempul Fidnacha in
tan-sin,
Ann. Conn. 1244.5
.
c.¤ co claradh oir for tor dibh,
Marco P. 117
. c.¤ Frangcach `a ribbed vault, a groined roof
'
(Meyer Contribb.),
AU iii 161.8
.
don chend luaidhe boí for
tempall an bhaile,
AFM vi 1956.16
. Note also: roclúdadh na
lestra fóa ccennuibh
covers, tops
,
Ériu xiii 24.22
.
II
End, end-point, termination.
10 In concrete applications: c.¤ cridi gl. uiscus, uisceris,
Sg. 111b5
. nóe cend nine tips(?),
LU 9835
.
achind dochnama,
IT iii 103.19
.
a-cinn a-cruibh,
RC xxiv 377.1
,
.3
.
cennæ na
ngái,
Liad. and Cuir. 12.9
. ceand muilind `the head of a mill',
Ériu xvii 70 § 12 gl. 3
(
Laws iv 214.29 Comm.
).
laim re
ceand in droichid,
Ériu xvii 72 § 13 gl. 10
.
comrad chindcherchailli,
TBC-LL¹ 3
. mó ná cliab co cendaib dés `
sheaves
',
Metr. Dinds. iv 138.81
.
do bhalad cinn én coinnle,
RC xxiv
383.33
.
dealg do chennaib óigsgech,
IGT Decl. ex. 1082
.
Metr.
aisde cind tṡinte,
IGT Metr. Faults §§ 48
,
49
.
co
casbairn chinn truim,
Decl.ex. 623
(see cenntromm).
11 Of territories: a tá isin chionnsa thes (of a hill),
SG
118.10
.
isin c.¤ ba nesa dó don tír,
AFM vi 2056.19
. i cind
Maige Dála at the end of Magh Dala,
Ériu i 132.74
. Of
journeys: a gceann uidhe their objective,
O'Hara 1241
.
ceann
bhar gcoimhleanga,
DDána 74.56
.
is iomdha slighe . . . / 's
a ceann go magh nimh a-nonn,
Dán Dé xxiii 4
.
12 Abstract applications: ceann m'aradhna ná léig lim
let me not hold mine own bridle,
IGT Decl. ex. 311
. sa chionn
cunntuis in the account,
Fl. Earls 90.13
. ní ricfa c.¤ scéoil
úainne tar tech not a whisper of it will get out of this house,
TTr.² 1796
. Of time: ar c.¤ fri c.¤ Enair `our end against the
head of January' (i.e. 31 Dec. and 1 Jan.),
Fél. Ep. 8
.
c.¤
do shaoghail,
BNnÉ 293 § 12
v.l. For sa cheann cháol etc.
see cáel. do cheann don dáil `what you shall get in this affair',
Content. xxvii 15
.
13 Of the end or completion of an affair, etc.: foruirmed c.¤
forsnaib cotarsnaib gl. aduersa nostra . . . constant inpleta,
Ml. 74c20
. ni tucthar c.¤ essib gl. genelogís interminatís,
Wb.
27d22
.
oc tabairt chind for airimmeirt sluaigh ┐ shochaidhi,
TTr.² 310
(
LL 400b10
). cend ┐ forcenn air sin that's enough
of that(?),
Acall. 5361
. ní bia cend for th'ermitin `there shall
be no limit to thy dignity',
Celtica iv 16.180
.
III Of persons, chief, head person, leader.
14 Legal:
nad cennaib coirib comallat,
ZCP xiv 379 § 43
`cond . . . den voll Geschäftsfähigen. Die andern haben
einen cond als c. `Haupt' über sich, der sie `unterstüzt',
für sie in ihren Sachen spricht, etc.
',
380
.
rí bunaid cach
cinn,
Críth G. 447
`caput, head of family, individual',
Vocab.
fortét cech c.¤ ba tressa(i) inní bes étressa,
474
.
c.¤ caich iar nduinib i fine besid sruithe,
ZCP xiv 369 § 31
(
Laws ii 278.21
). cend cartus a memar a chief who rejects
his tenant,
Laws v 164.19 Comm.
dlegaid cind cuindreach
`the chiefs are bound to rectify',
440.23
.
cach cind (sic MS) a
chonrach,
ACL iii 227.31
.
15 In non-legal contexts:
cend do ḟeraib Herenn Patraic,
Thes. ii 326.32
(Hy. iv gl.).
for bélaib a cind ┐ a tigernad,
Alex. 274
.
M. . . . fa chend ar clēirchib,
ZCP viii 120.5
. na
cinn clāena cin crābud `the wicked, impious chiefs',
Ériu iii
30 § 8
. a cheann féin `his Master',
PBocht 11.20
.
16 With follg. noun in gen. indicating category of persons:
c.¤ bocht almoner (?),
AU ii 32.4
.
c.¤ cáid caillech n-Érenn,
Fél. Feb. 1
.
cend degban is deorad,
SG 64.35
. c.¤ fedna see
fedan. c.¤ fine head of family or clan:
lochdach an Róisdeach
achd ón chionn fhine,
IGT Decl. 7.14
.
da ch.¤ fhine ina ionad,
AFM iv 1146.16
.
i ndioghail a ccind ḟine,
iii 404.z
. i ndegaid
in chinn manach the abbot,
Ériu iii 100 § 25c
.
c.¤ in réclessa,
Ríocht na Midhe viii 15
.
c.¤ sluag fer
Fáil,
Trip.² 1793
v.l. Cf. also:
is cend daim for dartoid [.i.]
mōrpersan for becphopul,
O'Mulc. 753
.
17 With follg. gen. of abstr.: c.¤ athchomairc see athchomarc. ar gceann bāidhei-ne an bhean our chief love (of
Mary),
Dán Dé ii 29
. cend cathaigthe as chalma ro bai do
Leith Mogha
battle-leader
,
RC xviii 11.24
.
a Chind, coisc na
crích (a chind coisc ?),
Ériu vii 221 § 22
. nach ben forsa-mbe
c.¤ comuirle (i.e. husband, Thurn.),
ZCP xiv 375 § 38
. cend
crabaid ermoir Erenn paragon of piety,
RC xxvi 362.2
.
gan chend cundraid na comairle rempo,
LL 12344
(TBC).
uair robesin cend gaili . . . sluaig,
Cog. 194. 29
.
c.¤ ecna . . .
iartair domain,
CS 320.9
.
c.¤ cech erais,
Fél. Apr. 23
. in
bandea ingen Terrae cend scaílti scél in betha chief disseminator of news,
LL 31001
(TTr.). a chend sochair slúaig Ulad
chief benefactor,
MU² 58
. In follg. perh.
headquarters, centre
:
uail (= bhail) itā ceand in cogaidh,
ZCP viii 115.18
.
baili
i mbai cend ídlachta ┐ druídechta na Héirenn,
Trip.² 431
.
flaitheas Dé is ceann chomhsanta dhúinne,
Eochairsg. 98.25
(
end, goal
?).
IV Used in a wide variety of adverbial and prepositional
phrases.
18 cinn at the end of (see 33, 40, 52) (ciunn, cinn, dative
without preposition,
GOI 537
): cinn rehe gl.
secundum hoc tempus,
Wb. 4c11
. cinn blíadnae at the end of
a year,
Fél. Sept. 17
.
cind .ix. mís,
LU 1662
.
cind in tres
laí,
7977
(BDD). cind cethri ndíni `at the end of four genera-
tions',
Arch. Hib. ii 48 § 1
.
cind mile bliadan,
Ériu ii 132 § 109
.
19 In phr. cinn chomair: nó huachiunn chomair gl. e rigione
`or, from before',
Ml. 119a9
(`von dem Anfang der Richtung',
Ped.
KZ xxxv 435
).
fri re mis cind comar,
AU ii 88.x
.
Usually of place (see 28, 31): cinn chomair gl. contra (solem),
BCr. 33c17
. for in phurt cind chomair dó `opposite to him',
RC xiv 406.1
(
LL 12675
).
cind comair frissin ṁbeist n-amnais,
LL 398b18
=
cinnchomair,
TTr.² 148
. i cinncomair friu
opposite them,
CCath. 5561
.
ro badhusa cind comraic riusom,
Acall. 6795
. Cf.
i comair chind airtherthuascertaig,
LL 3865
= hi comardus cind, etc.,
RC xv 283 § 29
.
Usually with prec. prep. In the follg. sections the arrangement is according to the preceding preposition, with which
an adverbial in addition to a prepositional phrase is frequently formed. In a number of cases meanings under various prepositions coincide.
With A.
20 In sense of ós ciunn (60): asa chind guarding him,
Metr. Dinds. iv 358.94
.
ata M. . . . asa mo chind-sa oc fúr m'anma,
PH 806
. batar a cind na cathrach who were over the city,
2488
. In diff. sense: as a cheann féin `of his own Head' (of
his own accord),
Donlevy 330.16
. The follg. are obscure (leg.
ar for as in one or more of the exx. ?): cen ascur sáitha asa
chiunn `without remission of tribulation from His presence(?)'
(in store for him ?),
Wb. 25d16
. conid ari rogabad al-lam a
pardus dochum gortæ ┐ bochtæ . . . ┐ bais ┐ hifirn asa cind
`thenceforth',
Ériu vii 164 § 8
. ? gidh bé do cuir asa chionn
`it matters not whom he drove from his head' (Notes),
Duan. F. i 32.20
. Perh. in literal sense:
in t-ēolus-[s]a rádi rimm,
/ ferr duit nā cloisti as do chínn,
ZCP xiii 3 § 2
.
With AR (see also 42).
21 ar chenn with vbs. of motion
towards, in the direction
of, to meet
(see 39, 45): ceni esǽrsitis in choirp ara c.¤
`to meet
them',
Ml. 15c8
. condaáerset do failti ar ch.¤ a rríg to welcome
their King,
46a12
. ara cénn gl. occurrentes,
60d5
. do-luid in
biail arithissi ar ch.¤ inna samthige came back to the handle,
Tur. 131
.
techt ar ch.¤ Crist,
Wb. 25d25
.
co toracht Emain
Macha ar cend Conchobair,
LU 8073
(
FB 4
).
ní-s-cuirfind
techta ar dho chend-sa,
PH 450
. canat biet in alltair / ar
ch.¤ clocáin don phroindtig at the sound of the refectory bell,
Ériu iii 102 § 28
.
gearr go dtiocfa teachtaire / . . . / ar do
cheann,
DDána 56.1
. docuaidh . . . arcinn na conuire a
ticcidh aran sliabh `went to the road',
ZCP vi 56.8
. Cf. airg ┐
áird-leasdair . . . do chomdhlúthúghadh ar cheann na céd
aimsire do thairrngir D. . . . dhóib `against',
ML 6.25
.
22 Of going to meet in battle:
ara chend dait a Fergus,
LU 6698
.
rotbīa F. . . . ar ndul ar c[h]end ind ḟir ucut,
TBC-I¹ 1247
(LU).
23 In sense of going or coming
for, to fetch
someth.: is ar
ch.¤ focheda dodechommar `to meet suffering',
Wb. 25a12
.
tecat ar ch.¤ in chon co sochruid to fetch the hound,
Sc.M² 4
.
dula uaimm ar do chend-su to fetch you,
PH 446
.
teacht ar
ceand cind duine isinn ārmuig,
RC xxiv 58 § 18
. in lind ara
tánac c.¤
the water for which thou camest,
Ériu iv 106.7
. ?
ochd
bhféinnidhe as ḟearr a n-ágh / ar ceann t'éindighi d'fúarán,
IGT Decl. ex. 1333
.
socraiti do dol . . . ar cend artraige
dochum Domnaill,
Ann. Conn. 1248.5
. Note also: do lleblaing int écne ara chend (ref. to ordnasc f.),
TBFr. 208
,
cf. Meyer Contribb.,
Fraech p. 35
.
24 In meanings of tar c.¤
(66-70) (confusion of prepp.):
cuirtha cumtaige ara cend `buildings were overthrown',
KMMisc. 152.62
.
ar cinn a chesta ┐ a caingne,
Anecd. i
42.9
. tagra . . . do thagras ar cheann Mumhan on behalf of,
Content. xviii 12
.
25 ar chiunn of time in the future, afterwards, later
:
frisnaccai archiunn gl. ad aliquam rem,
Ml. 53b23
. artha
ciúnn són gl. in posteram,
132a3
(see note). ar chinn gl.
adhuc,
Wb. 2a9
. archiunn . . . diéis gl. siue ante seu retro,
BCr. 31b4
-
5
. ar oman imtormaich ina pecad ar chiund
future sins,
Ériu xix 58 § 6
. in maith iar cind future good,
LU 9889
(for ar ch.¤
?). rogabsat flaith ar chiund from then on,
ZCP viii 313.21
.
doairchaintis . . . anno bíth ar chind dóib,
Trip.² 327
. ? mod airchiund di lubair a disposition ready
for work(?),
Rawl. B 512, 40c
(Plummer MS. notes).
26 ar chiunn as quasi-adj. of points of time
next, following,
ensuing
(in later lang. somet. with (i)ar in this use):
san
aidhchi ar chínd,
BB 39b6
.
co belltaine ar cind,
BColm.
92.2
.
an bliadhain ar ccionn,
Leb. Gab.(i) 56.4
.
isin laithe ar
ccind,
146.2
. In later lang. also as prep. with poss. in this
sense:
go medhōn oidhche buī ar a gcionn,
Fl. Earls 8.20
. go
Bealltaine ar a gcionn till the following May,
Keat. ii 3137
.
See
38
.
27 ar chiunn in textual reff.
below, in what follows; later,
following
: forsin canoin ar chiunn `on the following Scripture
passage',
Ml. 54c34
. trachtad . . . forsa nouit ar chiunn `on
nouit that follows',
64a7
. in testimin ar chiunn `the following
text',
104b3
.
titul in dligid ar chinn,
Wb. 10a12
.
ata ní ar
chiunn,
Sg. 39b10
.
28 ar chiunn in front of, before
(see 19):
córus dúne ríg
. . . ar chi[u]nn a thúaithe,
Críth G. 566
`vis-à-vis',
Vocab. bui siom oc huamim ara cind `before her',
Mon. Tall.
149.18
.
co nacca ara chind in fer,
TBC-I¹ 448
. Cf.
muir ara
cendaib, in nem huasa ṁbennaib,
3006
. amail nobeith beo
ar a chind as if he were alive in front of him,
ACL iii 5.5
.
29 ar chiunn
awaiting, ready for, in anticipation of (someone
or someth. arriving): biid ersoilcthi ar chiunn for ríg gl.
eliuamini, portae aeternales,
Ml. 46a7
.
ni farnic-sede nach
maid ara chiun isin domun,
Wb. 2a21
. ar ar ciunn-[n]i
`against our coming',
25a33
. anais ar cionn antsluaigh `waited
for',
Blathm. 102 § 41
. co fuaratar a cele isind apdaine ara
cind `on their arrival',
Mon. Tall. 162.30
. aínínbuidh na fuair
acht triur ar a chinn thall isin fíne (of a man who has joined
or rejoined the tribe from outside),
Laws iv 294.26 Comm.
ar cinn ṡamraid at the arrival of summer,
ZCP vii 310 § 8
.
dá rabh a Rí na glóire / . . . / do mhaor ar chionn na coinnmhe
/ liom if Thy steward receive the company,
Dán Dé xiv 11
.
ar cinn chamhárach before daybreak,
IGT Decl. ex. 1195
.
ar cinn in lae,
Fier. 135
. With petrified masc. poss.: arna
beith ar a chind `in her way',
RC xi 452.2
, cf. Meyer Contribb.
30 ar chiunn of time in store for
(see 51): a fil ar mo chiunn
gl. ad destinatum,
Wb. 24a15
. cén bes fine ar a cinn as long
as he has descendants,
Laws iv 240.19 Comm.
a n-airchend
fil ar ar cinn the destiny which awaits us,
Ériu i 68.12
. fuair
Poimp bas ┐ fuair cidh Cesair ara cind afterwards,
CCath.
8308
.
31 ci(u)nn ar chi(u)nn
face to face, at grips
(see 19, 54):
atraig cach fer di alailiu . . . co m-bátar cind ar chind is
taig,
IT i 67
(LMU).
fíal tened ┐ fíal d'aigriud . . . cind ar cind,
LU 2067
(
FA 14
, cf.
RC xxvi 148 § 27
).
inn-uair dobímmis
cind ar chind,
RC vii 302.1
.
as and baoi Laogh ┐ a brathoir
ciond ar ciond,
ZCP x 295.27
.
cind ar cind fri Dunchad,
Ériu v 242.153
.
With co.
32 co c.¤
to the end, to completion
(see 43): berthi leiss co
c.¤
gl. perficiet,
Wb. 23a19
.
ní dernad in cnocc co c.¤
,
Metr. Dinds. iii 44.79
. is co cend in cuidbiud the mockery has come
to a head,
Ériu i 118 § 10
. Cheville:
céim co cend,
Metr. Dinds. iv 26.9
.
33 co c.¤
with nouns indicating periods of time till the end
of, for the duration of (see 18, 40, 52):
co c.¤ blīadne,
Thes.
ii 319
(
Hy. ii 56
).
co c.¤ cairdi,
Críth G. 366
.
co cend
trédenuis,
PH 1859
.
go ceann cóig n-aimsear,
DDána 6.9
.
go ceatra ceand[a] raithi `for four quarter-years',
Magauran
804
. Note also:
in fer co cind a chéli,
MU² 991
`against',
Gloss.
With DI and/or DO.
34 di chennaib of poetical composition appar. extemporaneously (see however Thurn. cited below and compare
aisnēis do c[h]ennaib a chnāmae,
Corm. Y 756
, which may
point to a ritualistic procedure of some kind):
canad do
chennaibh,
Ériu xiii 17.5
.
ailges do ceanduibh,
O'D.
2208
(Nero A vii, 144a).
dligedh do feghar saor daor do
chennaibh,
Ériu xiii 25.30
=
fedhair .i. dorenar, ut est dliged
dofedhar sóer, dóer dochennaib .i. continuo
,
O'Dav. 828
.
do . . . suid filed for-can di c[h]ennaib `von (seinen Knochen-)
Enden',
ZCP xvi 175 § 4
(
Laws i 40
,
co ndenand rand can
smuainedh,
42 Comm.
). is dochennaib . . . ro trial Dallán
a duain do denum `extempore',
RC xx 122.z
(ACC). Also
in phr. díchetal di chennaib, see díchetal. cetal do chendaib
(a metre),
IT iii 61 § 123
. See
Ériu xlviii 45
.
35 intan tét a laithe di chiunn `passes away',
Ml. 21c3
.
36 di and/or do chiunn in return for, for the sake of, instead
of, on condition of, because of, for
, etc. (see 68):
do chinn a
mbíd,
SR 3406
. do c[h]inn loghaidh `in return for remission
of tribute',
Ériu xvii 22 § 16
. dúais do chionn chomáoine
a quid pro quo
,
KMMisc. 346.28
.
sgēl do chinn chummaéine,
Anecd. i 36.3
. dia chind an tsréin in return for the bridle,
BColm. 38 § 40
. nech . . . do cathugud di chend Crist for,
PH 789
.
do tairgeadh bó aile dí da cind,
Imr. Brain 58.30
.
berair-siu mac díachinn in its place,
Cóir Anm. 133
. do
chinn mo claidhem fen instead of my own sword,
Fier. 60
.
ragtais dia chind i comrac on his behalf,
Metr. Dinds. iii
446.88
. do chionn a seachna `on condition of' (notes),
Dán Dé x 12
. ró-mhór fuaramar d'a chionn too much we have got
from it,
Ériu i 96 § 52
.
do chionn ubhaill,
DDána 26.6
. do
chionn an tshaoghail do thréigean through abandoning,
Beatha S. F. 748
. dá chionn on that account,
TSh. 1942
.
do cind ced cennaighechta do denum in order to get leave,
ZCP vi 90.15
. ar ngellad a marbtha d'Ulliam Burc do chind
luaigi in consideration of,
Ann. Conn. 1310.5
.
37 Of soliciting or having intercourse with a woman
in spite of or unknown to her husband, etc. (see 70):
comrac
frim dot chind-so,
Fing. R. 114
`in disregard of', Vocab.
ben-side Ch. . . . co rustoirrchestar E. do chind a cēile,
Corp. Gen. 139.x
. a breth di-a chind (another man's wife),
PH
833
.
luid . . . F. . . . do thochmarc a mnā do chind Oilella,
Fianaig. 6.16
. docomraiced-som fria mnaib aili dia cind si
in disregard of her,
ZCP i 104.10
.
38 Various:
cia ruslā dia c[h]ind . . . T. . . . is he rosla(n)
dar a chend,
ZCP xiii 7.24
. conom thí de chind chúarda
till it is my turn(?),
LU 6699
(
TBC-I¹ 2158
). ar chuir dá ceann
all he added to it(?) (cf. 48),
DDána 91.14
. ó Inid go Cáisg
dá gcionn till the following Easter (see 26),
Aithd. D. 75.18
.
?
nior cuir dha chionn do bhí ag Fionn,
Duan. F. i 32.20
.
With FO.
39 fo ch.¤
towards, against, for
(see 21, 45): teacht fam cheann
`(to) attack me',
Content. xviii 1
. éirghid fo cend mo c[h]reiche
they go for my booty,
ZCP viii 226.22
. Note also: gabh fád
cheann mo chonmharccsa `take upon thee my quarrel(?)',
Studies 1924, 243 § 12
.
40 Of time
within, during
(see 18, 33, 52): fo ch.¤ aimsire
giorra at the end of a short time,
Ériu v 188.456
.
fo c.¤ begain
aimsiri,
Stair Erc. 258
.
fo chionn dā lō go n-oidhche,
Fl. Earls 10.16
.
41 fo ch.¤
(less freq. chiunn)
about, concerning, with regard
to, for the sake of, etc.
(see 59): ?
craed aderum focheann,
YBL 149a4
. fuaire a chách a-taoi fám chionn towards me,
Dánta Gr. 86.8
. fa a gcionn because of them,
DDána 25a1
.
déna . . . fá ch.¤ oirbire t'filedh `to thy poet's objurgation make
concession',
O'Gr. Cat. 402.20
. mar go bhfuair duadh ┐
doghruing fá a ceann `on her account',
Keat. ii 2342
. ?
alaind
a dath / fa ceand na cuach,
IGT Metr. Faults§ 68
.
With FOR.
42 for c.¤
, ciunn. Usually = ar ch.¤
, chiunn (21 ff.):
an do
lotar for cend conaire,
Vita Br. 40
`as they were proceeding
on their way',
Ir. Hist. Stud. i 132
. dochuaid fóncaillid
forcend chonnaid for firewood,
RC ii 396 § 33
.
ro-fhóidestar
P. . . . gilla turusa for cend Ísu,
PH 2602
.
for bar cind,
LU 8388
(
FB 26
). doluid D. for cuinn (leg. ciunn)
a sethar
do ḟailte frie,
Rawl. 134b1
.
co tarrla in muir ina clár comréidh
. . . for cinn in catha,
CCath. 1927
. for a g-ceann awaiting
them,
ML 44.22
. gusin dia dardaoin buī dō for cionn `until
the Thursday following',
Fl. Earls 258.4
. Perh. for orig. tar
c.¤
(68 ff.) in: du gabail rigi for ch.¤ á athar `in his father's
stead',
Ml. 44d29
.
cach adaltrach do-t[h]et for ceand cetmuintire,
Stud. in E. Ir. Law 49
(`in spite of', note p. 50)
(
Laws ii 384.1
).
do accallaim Grigair for cend uird ┐ riagla,
LU 3095
(fo ch.¤
?).
With I.
43 beirid, do-beir i cinn
finishes, completes
(see 32):
doberar
opair i cind and sain,
LL 32264
(
TTr. 1452
).
maine berthar i
cinn,
400b18
. ?
focal nāchar thuill a gciond (: rinn),
ZCP
viii 223.x
.
44 do-tuit etc. ina ch.¤
falls down, topples
(see 67):
a toitim
ina chend dorisi,
TTebe 1669
.
ag tuitim ina ccenduibh do
bhedis colamhuin . . . na cathrach,
Ériu iv 56.18
.
45 i c.¤
in contexts implying motion (us. with prec.
vb.)
to, in the direction of, towards, against
(see 21, 39): na
torcair nemh inna ccent `on them',
Blathm. 68
.
lotir remib
hi cend in Brogo,
LU 10575
.
co torracht C. i c.¤ in droichit
cucu,
CCath. 1283
.
ben sund i cend for máthar,
Metr. Dinds. iii 6.55
. dorat . . . / Conall i cend Chonculaind
matched C. against C.,
Metr. Dinds. iii 446.96
.
ro cuired
cach i ceann araili dona Romanchaib,
CCath. 3159
. an uair
chuirid i n-a chionn when they oppose him,
DDána 96.33
.
connsuine . . . do rachadh na cheann, mur atá so: slat ┐
dearg, slaitearg sin which would be assimilated to it,
IGT Introd. 10.2
. do tuit an torc a cend a choss fell forward,
BCC 324.30
.
46 i c.¤
with prec. vb. of motion and follg. Vn. etc. in g
s.
implying beginning or undertaking of an action:
o dochotar
. . . i c.¤ taispenta ind immuin do G.,
Lib. Hymn. 63.40
.
do chuadar i cend a retha took to their heels,
MR 318.4
.
notheiged-som ┐ a gilla a cend bleogain na bo,
Ériu v 34.22
.
ná ragaind i ceand catha ina agaid,
FDG² 465
. dochuaid i
cend in sceoil (d'innisin, v.l.) `she went ahead with the tale',
TTebe 1833
.
T. . . . do dol a c.¤ oilithri,
Ann. Conn. 1307.18
.
lotar . . . i cend séta,
TBC-LL¹ 451
. Note also:
ra érig in fili ┐ do
chúaid i n-a cend ┐ issed ro ráid,
LL 39018
(
SG 385.34
`went
to work'; `came to them', Stokes,
RC xiii 107
).
47 i c.¤, ciunn in addition to (see 63): foghellta ┐ bleth do
dul ina ceand `shall be added',
Laws iv 130.27 Comm.
Matha
a cind Crist ro scrib a shoscéla together with,
LB 153a64
. ag
flaith Li do chím 'na cheann / ní do gach tír 'na thimcheall
also,
Ériu v 64.15
.
a cc.¤ gach sgéil eile dar innis doibh,
Rel. Celt. ii 196.32
.
a c.¤ a roibhi aigi,
ZCP vi 51.10
. na c.¤ sin in
addition,
Maund. 15
. hi cc.¤ a chéle together,
Hugh Roe² 40.13
.
48 cuirid i c.¤
adds to (see 38):
cindus do-chuirfed tuilled
i n-a chend,
PH 7730
.
cuir 'na ceand,
O'Gr. Cat. 311.9
.
teine do cur a ceann teineadh making bad worse,
23 P 10 ³,
15a30
. Note also: ni fuair Fergus ríam ni do cuirfe a cend
Modha do marbadh do Dubthach `anything to compare with
the slaughter of M. by D.',
Celt. Rev. ii 116.x
.
49 i c.¤
in preference to:
am cheann do chomóradh 'was given preferential treatment over me',
Ériu lxiv 162 § 1.7
.
S. . . . do chor i tticcernus . . . hi ccend Ch.,
AFM iii 360.16
.
taisech do denam doib do mac M. . . . ina c.¤
,
Ann. Conn. 1262.9
.
50 i ciunn at the head of for purpose of leading:
m'anam-sa
a Dhé mar budh dall / sé 's an chalann-sa 'n-a cionn,
Dán Dé xxiii 13
. bi 'n-a cinn = ducas eum,
Smaointe B. Chr. 1050
.
51 i ciunn in store for, destined
(see 30):
a-tá lá cúirte 'n-ar
gcionn,
DDána 23.29
. a uilc i gcionn gach chiontaigh
his wrongdoings await every sinner (for punishment),
Dán Dé vii 15
.
i gc.¤ gach baíth a baegul,
MR 286.21
.
go bhfuil
an bás . . . i gcionn gach aoin,
TSh. 99
.
52 i ciunn of time at the end of
(see 18, 33, 40): a cínd da
bliadna onaímsir-si two years ago,
RC x 186.1
.
hi cind
tredenais,
ACL iii 309.10
. a cc.¤ a fhichet bliadhna da aois
in the twentieth year of his age,
Rel. Celt. ii 196.7
.
a ccionn
trí lá,
Desid. 6345
.
53 Various: i mbun na gabla ro boí hi ciund tened over
against,
LU 9194
(
FB 92
).
a cheann i cind tened,
ZCP i
464.33
. gach aon a gceann a dhíre ┐ a dhúthchasa féin in
possession of,
ML 102.14
. mac S. a cind arrad at the head of
nobles,
Ériu v 244.194
.
in cís d'ícc a cind chruid,
LB 133b56
`in respect of',
Todd Lect. vi 40.6
.
c.¤ i c.¤
(ceann a cceann is an exception to the rule that the
same word may not be used more than once in a line,
Bard. Synt. Tr. 24.36
). ?
ceann a ceann, .c. o an doilgheas,
55.24
.
Also
cionn a ccionn (: fionn),
25.1
.
54 c.¤ i c.¤
= ci(u)nn ar chi(u)nn (31):
misi do cur c.¤ i cc.¤ / as
Cuchulainn,
TBC-LL¹ 3151
.
cuirid c.¤ hi c.¤
,
Fianaig. 60.27
.
is
and sin . . . do rancadar Leth Cuind ┐ Laigin ceand i cend,
RC xxiv 50 § 10
.
go g-cómhraiceam ceann a g-ceann,
ML
82.25
.
55 c.¤ i c.¤
together; simultaneously
: Conchabor, Aedh cend
a cend `head to head' (of kings buried together),
Ériu ii
166.47
.
cia leitir sin c.¤ a c.¤ / dognīad lethfod is lethtenn,
ZCP xii 295.8
.
nocor thathaigh ceann i c.¤ / na cuic cuicidh
na hEirenn,
xi 43 § 31
.
cred dorad tu c.¤ a c.¤ / a comhaitreab
na catcend?,
KMMisc. 315.16
.
trí Cormaic theas ceann i
gceann / im an seang,
DDána 91.33
. do dortsed fair cend
i cend (of attackers),
Ann. Conn. 1405.15
.
56 c.¤ i c.¤
successively
(see Aithd. D. Vocab.):
gan a ccloistecht cend i ccend / gabhāla airdrīogh [n]Ērenn,
ZCP viii
218.30
.
fiss gach catha c.¤ a ceand,
Anecd. i 29 § 35
. rob ionchuir é, ceann a cceann / is inghean airdrīgh Éireand point
by point,
KMMisc. 356.7
.
With IMM.
57 is fachain dá gcar um cheann to make them change
their attitude(?),
DDána 67.4
. (taken by Ed. as i and mo).
58 imm ch.¤
about, around
:
tarrassaid inn irgal im chend
Connacht,
LL 12308
(TBC). doiri crannrabhan mad cheann
round thee,
Magauran 436
. ní ráidhte um cheann gcomhóla
during a drinking-bout,
O'Hara 146
. radharc um cheann a
calaidh `the sight of its shores' (Gloss.),
Measgra D. 52.35
.
59 imm ch.¤
about, concerning, with regard to (see 41):
rola B. . . . / ilach im cheand Feargaile (perh. in semi-literal
sense),
RC xxiv 54 § 14
. imcheand cach formaid bai etarru
`for all the ill-feeling',
Ériu ii 178.16
.
an-scél . . . im-c.¤ deilbe
. . . in-domain,
RC xxiv 369.5
.
t'fhearg . . . um cheann do
chloinne,
DDána 10.22
. um cheann craos-óil in the matter
of,
TSh. 7446
.
With ós (see 20).
60 ós chiunn (on as cionn beside ós chionn see
Desid. p.
xxxv
). In more or less literal sense: in tituil robói huas ciunn
Crist isin chroich over Christ's head,
Ml. 74b1
.
ōs chinn sanct-Brigte,
Thes. ii 329.2
(
Hy. v 15
). Over, above:
baí . . . ben . . . oc airiuc dont ṡluág os a cind,
LL 259b15
.
Cuncha cnoc os
cind Life,
ZCP xi 41 § 1
.
nochtais . . . in claidheab os cind
na hingeine,
RC vi 175.30
. ós chionn mo leabhráin studying,
Content. ii 14
.
ōs a ch.¤
,
Fl. Earls 66.15
.
61 With prec. vb. of motion: tānic . . . ōs ceann N. made
for,
Celtica i 116.118
. téighim ós chionn a chosnaimh I undertake to defend it,
Content. xxi 12
.
62 in control of, in charge of:
os chionn Bhanbha,
Content.
xxx 26
.
sdiobhard ós ceann mhórāin maoine,
Mac Aingil
568
.
ōs cionn in cholāiste,
Fl. Earls 68.25
.
63 over and above, in addition to (see 47):
ós c.¤ fhichit each,
AFM iv 1134.28
. faoi nó ós a chionn `or thereabouts',
Corp. Astron. 4.12
. ōs a ch.¤ sin `besides',
Fl. Earls 90.15
.
64 Note also: bun ós cionn `upside down',
Psalms cxlvi 9
.
más bun os cionn atá sé `if he haue any auersion',
RSClára
155a
. For fuller treatment see 1 bun.
65 With ré: ria cind tri trath in three days,
RC xvii 386.2
.
With TAR (see also 24, 42).
66 fo-ceird etc. tar c.¤
(somet. with possess. before c.¤
)
overthrows, upsets, turns upside down
: in cor tar c.¤
gl. euersio,
Ml. 36d23
. gl. euertando,
72b12
.
tochur tar c.¤
,
Críth G.
233
.
ro lá in slúag . . . tara cend,
LU 9760
.
fochichret in
Trói dar cend,
TTr.² 389
.
ro-chuir cend dar cend . . . miassa
na monotóri,
PH 4392
. is e ro-lá dar cend ar forcetul-ne
subverted,
1686
. See fo-ceird. Cf.
dos-curedar tara cend 'she collapses',
CMMucr. 50 § 43
.
67 With do-tuit (see 44):
co torchratar . . . dara c.¤ hi suan,
ZCP iii 6 § 20
.
68 tar c.¤
on behalf of, for the sake of, in return for, in lieu
of, because of, for, etc.
(see 36): dufiastar tara c.¤-som `punishment will be inflicted for them',
Ml. 27c4
. deich tarm ch.¤
`take vengeance for me',
72d11
. no oircthe . . . tar c.¤ a p[ecthae]
ind aile `for its sins',
Tur. 110c
. taiccéra cách dará chen
fessin gl. pro sé,
Wb. 6b28
. oc irbáig dar far c.¤-si gl. de uobis,
16d8
. ? mo ort do gabál darm ch.¤
`that my rank should be
taken for me',
23b18
. a setig . . . do pennait tar a cend
fadesin ┐ dara cendsom on her own behalf and his,
Mon. Tall.
163.18
. dar cend na cāna in return for,
Cáin Ad. 25
.
ciata
glinni con-daigi dar cend frithaisceda?,
MU² 65
.
do foglaim
na Tāna rucc in sái rōmānach a hArdmacha dar cend in
cuilmin,
ACL iii 5.31
.
na feicheamna dara tecait cend,
Laws iv 60.18 Comm.
tarc.¤ gabhála aigi ┐ tacra tar a ch.¤
pleading in his behalf,
CCath. 535
.
díol tar ceann a chomaoineadh,
Content. ix 25
.
tar ceann do chloinne,
Dán Dé
xxviii 29
.
69 in spite of, in violation of; notwithstanding
:
ba holc lais
dith Fergail darceand a shida,
RC xxiv 64 § 25
.
tar c.¤
Conoill,
Duan. F. i 84.8
. tar a cheann sin
nevertheless
,
Desid. 3220
.
70 Of begetting offspring by a woman in spite of or
unknown to her husband (see 37):
trī meic Medba fri Fergus
dar c.¤ nAilella,
Corp. Gen. 279.1933
.
mac ruc don Dagda . . . /
dar cend ḟir na síde,
Metr. Dinds. iii 30.75
.
is e doroine in
toirrcis sin fria dar c.¤ Cathbaid,
RC vi 175.51
.
71 As conj. tar c.¤ go
notwithstanding the fact that, although
:
tar ceann go n-abair an Chóir Anmann gur . . . ní mheasaim
gurab . . . ,
Keat. ii 2344
.
tar cheann go n-anann tú feadh
do bheathadh san olc,
Mac Aingil 1040
. tar ceann gur shaoil
. . . notwithstanding the fact that,
TSh. 541
. tar cheann go
bhfuil mórán etc. even though there are . . . ,
Párl. na mB. 461
.
Compds. (general composition-form in early lang. cenn-.
Later also cinn- and ceinn- before palatals).
With nouns.
72 In dvandva-compds. (see
Wortk. 130
): bidh suī lēigind
co cendanim head and soul,
ACL iii 231.22
. cend-chossach
head and feet (of cooked animal),
Ériu iv 124 § 2
.
73 With c.¤
qualifying second member:
cu nach fácbadh
claidem ar cennadairt,
Acall. 1632
=
SG 129. 29
`pillow'
(
-adart,
BLism. 212 rb13)
. Fig.
cennadart fona fertaib inso,
Thes. ii 332.27
(
Hy. v 23 gl
.). Of a person:
O'M. a cceann
adhart,
Top. Poems 58.18
. oenball dia curp nó da cendagaid
`countenance',
CCath. 4700
. gráin catha ar mo cheannaghaidh (sic leg.),
Content. xxiii 15
.
tria cendairde no tria
cendísli doníther in taidbhriudh anuasan,
O'D. 908
(H.
3.17, 649) =
O'Curry 2164
(
Eg. 88, 4(5)d
) (see
O'Gr. Cat. 139
).
cennait muilind `the head (site) of a mill',
Ériu xvii 76.10
.
cennáit `head residence',
AFM v 2082.2
. ? Cf.
an chríoch nó
an cionnaidh is dúthaigh dhó,
TSh. 1775
(chianáit, v.l.,
Gloss.). ar Chrīst ar cennabaid chief lord,
ZCP viii 214.6
.
do ghabh clogat . . . fa n-a cheann-bhaithios `head',
MR
xiv 21
.
¤barr see cen(n)barr.
¤bécc see cennbécc.
¤bert see
ceinnbeirt. cennbhile oir na n-ardriog (a prince),
LL 394.8
.
bheith dheit ad chinnbhile ós coill,
O'Gr. Cat. 381.22
.
súdh ceannbhracha `malt liquor',
O'Hara 4076
.
in Cennc[h]at[h]ach ina laimh .i. a bachall,
Lism. L. 3103
.
¤chléithe
= cenn:
scothais a chenn clēithi de,
ZCP viii 117 § 12
.
ní chuirthear ceannchnaipe óir ar phaidrín mhaide,
Mac Aingil 1041
`Pater Noster bead(?)', Gloss. lom[r]aid a
cendchongraim din mnái headdress,
Hib. Min. 77.9
. ceann
cosnamach comegin C. `violent groans',
MR 260.6
(leg.
¤osnadach ?). for cenn-cumhdach a choroine `
head-covering
',
Misc. Hag. Hib. 43 § 62
.
capitolauium .i. cenddīunach,
Corm. Y 296
.
cend-drong filed fó fírda,
Metr. Dinds. i 36.93
.
inceindetan gl. gigram,
Gild. Lor. 82
. donchendfiacail gl.
capitali,
134
.
¤ḟochrus see cennḟochrus. cenngalor (in marg.
dolor capitis),
Wb. 17b25
.
Vita Br. 28
.
dia ro h-icad don
cheann-galar,
YBL 174b23
. ?
ni tormaig ni fora notrus . . .
a cendgelt,
Ériu xii 40 § 51
; 'tonsure'
ZCP xlii 48
.
caeca echlosc orda co cendimlaib
airgid,
IT ii2 191.14
(cennpairtib, v.l.) `end knobs'? Plummer
MS notes.
¤ísle see cendairde.
¤lá see cennlá.
¤liter capital letter.
Usually metaph. of persons and things: cinn-litre ceall
`the capitals of the churches',
Content. xv 30
, cf.
xviii 73
.
dún iona cáir cinnlitre,
Ériu v 60.4
. ceinnlitir siodha ┐
coccaidh `arbiter',
AFM iv 976.3
. snímcha cendmaisse `head-
dress',
Tec. Corm. xvi 84
. cendmaisse laime
glove,
Acall.
5971
v.l.
¤míl name of an ornament:
coíca acrann . . . co
cendmílaib,
TBFr. 31
.
fuath . . . [na] cendmila tucsat a
coscar catha,
Aen. 1563
. Of persons:
Ísa Críst . . . in cennmíl
cumdachta,
ZCP viii 204.34
.
ní ba cendmíl muinntiri /
nech nach fulaing a hécnach,
iv 468 § 17
.
a fírchlethe a
chendmullaig,
LU 6475
. brat tlachtgorm corcarrda hi
cennfait impe (i.e. thrown over her head?) (cennḟait, MS),
TBC-I¹ 2791
. cendpaite imma cenna `fillets',
RC ix 484 n.5
.
cinnréallna `stars of first magnitude',
Ó Bruad. iii 14.7
.
cend-róit `highway',
CRR 28
. (Auricula Muris)
ceinn-sgethrach do ghenam dhe, ┐ glanaidh an inchinn o na salcar,
23 K 42, 367.5
(see sceithrech).
fá cheannsmacht,
Oss. iv
274.24
. `
paitric' cennsrián,
Metr. Gl. 19
`headstall',
Plummer MS notes. dotuit ar a cenntruime topheaviness,
O'Dav. 200
.
cenntruime .i. gin collad,
O'Curry 2598
(
Eg. 88,
50(51)d
). cend-urra a slánaigthe `Captain',
Heb. ii 10
.
With adjectives.
74
C. chendalaind,
ZCP xi 41 § 5
.
cendard cassetnach,
IT iii 246.80
.
dá ech . . . cendbeca,
LU 9257
. na dá chendbricc 'the two piebald-headed ones'
TBC-LL² 1086
.
cnā ceand-buidhi,
ZCP v 22 § 16
.
tre cnoccuibh corra cenncæla,
ZCP
vi 290.22
. ic imbirt fidchilli .i. na Cendchaeme (as subst.),
LL 8350
(TBC). ingena cendálli cendchassa curly-headed,
31382
(TTr.).
do innsaighi cnuic cennchuirr,
ZCP vi 60.12
.
cendchrom torsech,
LL 12064
(TBC).
¤étig freq. as n. pr.,
see Corp. Gen. etc.
trian a scéith chendfhada comdhualaig,
ZCP xiii 211.11
.
ar coiciud cendḟind Connacht,
LL 3224
.
See cenann.
cheillínill / ceandfolaim,
IT iii 92 § 139
.
an fer
cendgarb,
i 273.29
(
FB 40
Eg.).
cairrge ceann-gharbha,
ML 34.4
.
cranngal cheinngér,
IGT Decl. ex. 905
.
Eoghan
an airm cheannghlais,
DDána 99.40
.
ar taisbenad a craisigi
cenn-guirme catha,
MR 196.5
.
¤grúcánach see grúcánach.
a muinter . . . cendísel Corccaige `hang-head',
MacCongl. 29.22
.
arocul becc . . . cendisel low-pitched,
Todd Lect. vi 42.2
(
LB 134a35
).
laech caem cendlethan,
LL 11824
(TBC).
cofacca . . . in deilb . . . cennléith,
Ériu iv 102.12
.
ocbud . . .
chendmas,
Anecd. i 60.88
.
a dhá chraoisigh ceann-reamhra,
ML 112.21
. ar ná ba cennscoilte `lest you get your head broken',
Tec. Corm. 38.26
.
Cuirrín Cheannsholuis,
ML 32.18
.
dia
sephaind céis cenntoll céol,
ZCP iii 7.2
.
¤tromm see cenntromm.
Rarely with verbs:
75 ceannlasfaidh a cró coirrshleagh (of warriors),
Aithd. D.
16.28
. gu cennlúbdais na clocha na caolsoighdi the stones
turned the points of the arrows,
Caithr. Thoirdh. 113.6
.
Freq. as second element in compds.
76 See
GOI 219
(nochtchenn, ardchenn). Freq.
in this use in form -genn, see
GOI 87
, O'Rahilly,
Ériu xiii 140
. See cloicenn, cromcenn, corrcenn, 1 dícenn, táilgenn,
tollcend (1 toll). Note further:
crothid conchend catha
ceirp,
LU 3629
(
SCC 31
, see note in SC2). teiti tair fo thalmain
trell / i nEgiptacthaib láncend (the Nile),
LL 16325
.
m.
Fiachach Uanchind,
Corp. Gen. 88.7
.
Baccan mac Brain
meic Eircc hUbulchind,
Rawl. 126b43
.
77 Very freq. in nn. loc., see
Hog. Onom.