n
f. In O.Ir. glosses accuis (Lat. occasio, see
GOI § 302
).
Pedersen Vgl. Gr. (i 476)
distinguishes a word accais <
*adcais (We. achas), but the various meanings can be explained as easily from a single form accais < Lat. occasio.
g
s.
accuis,
Alex. 297
.
accais,
O'Dav. 399
.
acaissi,
Fl. Earls
132.25
. n
p.
acsi,
Corm. Y 1082
v.l. (achuis, text,
Anecd. iv
96.23
). Also as n-stem a
s.
aicsin,
Ml. 38c4
. n
p.
inna aicsin
,
51d15
. d
p.
dinaib aicsenaib
,
62a22
. See aicsenach.
(a)
cause, reason:
acuis .i. a causa
,
Corm. Y 10
(cf.
O'Mulc.
11
). ?
bri gach ṅ-a.¤
,
Corm. 8
=
cach n-ogus,
Corm. Y 149
.
issí ade accuis `this is the cause',
Ml. 104c1
. ní si accuis
insin arinrogab Duaid `that is not the reason for which David
sang it',
35a8
.
nach accuis trissanétatsat som inna anu hisin,
57a3
.
sainaccuis do Duaid sech cách,
36c11
.
cen fochunn ┐
cen accuis,
46b14
,
126d17
. ar main bed accuiss na precepte
sin `for if it were not because of that teaching',
Wb. 9b19
.
in di accuis,
Sg. 200a13
.
it hē achuis (acsi, v.l.) ar a nglanaiter,
Corm. Y 1082
=
aicsin,
Corm. Bodl. 38
.
sain didiu accuis
as rohainmniged cach āe,
Corm. Y 1079
. nisber nach a.¤
aile acht dul tar bur cenn-si there is no other reason for it(?),
Anecd. i. 43.18
.
acais toirge na nDéise,
Ériu iii 135.2
.
In prep. phrases: ar accuis pectho `because of sin',
Ml.
60b19
.
ar accuis tesairgne do mnai ríg Érend,
LU 10770
=
ar cuis,
Ériu xii 170.5
(TE). ?fu acis gl. sub obtentu,
Thes.
i 498.29
. hua accuiss sulbairichthe `because of politeness',
Sg. 45b3
. trena a.¤
(i.e. because of Findabair),
LL 11323
(TBC).
In Laws cause, occasion of injury to others, hence offence,
crime(?). Cf.
it he ceithri anmand cinath conlat ar diuit:
tucait, ag, acais, etgid,
O'Mulc. 456
. dilis do ceilib . . .
seoit . . . acht fris-rognat a flaithe . . . na dernat acais a mbais
`wenn sie . . . ihren Tod nicht verursacht haben' (i.e. have committed no crime leading to their lord's death),
ZCP xiv 362
§ 22
, see
p. 363
. caide fochonn, caide agh, caide acais . . .
acúis don gnímh son do gní nech for torbha do budein ┐
imaric aimles nach aile de cin elguin ┐ ní duine féin is fer
láimhe di `acuis' is that deed which one does for one's own
advantage and from which disadvantage ensues to another
person though he has committed no crime and is not the perpetrator thereof(?),
O'D. 577
(H.3. 17, 444). See 3 ág.
gan
ágh, gan a.¤, gan urcoid . . . a n-adrad h'arm,
MR 294.15
.
(b)
hatred, enmity, rancour etc.:
acais dhlighidh,
Ériu xiii
25.6
glossed
.i. aor no mallacht . . . no a.¤ .i. immidh,
O'Dav.
40, 399
(cf.
ZCP xiv 7
).
aincis (acais, v.l.) is miscaith namá
/ dhá ṡenainm na mallachta,
Metr. Gl. 14 § 29
.
fí fo builc .i.
a.¤ fo thuind,
RC xx 252.1
(ACC).
ferb .i. bolg .i. acuis fo
tuinn,
O'D. 27
(H 3.17, col. 25).
na bi ar acais na miscais do
gní acht do rellad na firinne,
O'Curry 2599
(
Eg. 88 fo. 51 (52)a
).
is tromsceo a.¤ ┐ duabais ┐ neime for cech n-aen,
Alex. 297
.
ro aorfadaois o acois ┐ o breachtradh an dána virulence(?),
ZCP x 278.3
.
doní geōin ┐ acu[i]s ┐ díghbhāil,
Feis Tighe Chonáin 464
.
narbham uan go n-acais fhaoil (i.e. a wolf in sheep's clothing),
Aithd. D. 73.16
. lomnán d'imneadh is d'achais (sic),
O'Hara
3262
.
gapuis . . . ben oile . . . doigh ētta, imthnūith ┐ acaissi
di,
Fl. Earls 132.25
.
Of disease, illness
(cf.
is aon n-aicsina fo dera gallra ┐
aincesa,
Laws v 352.19
): rom-soerae, á Ísu / ar a.¤ cech
thedmae from every disease,
Fél. Ep. 518
.
rot gob acais .i.
mor galara,
YBL 137a17
. indtan rob āiniom ndō, rotgab acais
mōr (of disease of Emperor Constantine),
ZCP iii 227.2
.
galar gan a.¤ gan anbḟorlann,
ALC ii 400.15
.
In concrete sense poison, venom: delg co n-acais ina chois
co nderna tart ar feith inti `festering',
BColm. 42.18
.