n
o, m. Appar. also ā, f. g
s.
loise,
ZCP ii 556.21
, d
s.
lois,
RC xvii 383.12
(Tig.) (=
los,
CS 274.16
;
loss,
AFM ii 842.21
),
n
p.
losa,
O'Curry 827
(
H 3.18, 37a
).
I
(a)
end, butt, foot, point (of a staff, stick, etc.):
focherded
a bunsach ríam conda gebed ar loss resíu dorótsad a bun for
lár,
LU 4869
.
co lois na Bachla Issa,
RC xvii 383.12
(Tig.).
do sgeinn tobar uisge a ndiaig loise na bachaille,
ZCP ii 556.21
(= cos, see
19
).
gurab tré bhonn Aonghusa
do chuir Pádraig l.¤ a bhaichle,
Keat. iii 361
(=
rinn,
363
).
buille do l.¤ a throsdain with the butt-end of his staff,
ZCP
x 10.10
.
sciath . . . co n-a loss imthróm iarnaide,
LL 189b2
.
croch . . . a mbel na piasta, ┐ a cros rena carpat uachtarach
┐ a ll.¤ rena carpat ichtarach,
Laud 610, fo. 8a
(Plummer
MS. notes). tucadur leó he co l.¤ na croichi (pes crucis),
Smaointe B. Chr. 3999.
(b)
stem of a drinking-horn(?):
go n-a naoi gcornaibh do
(leg. co?) losaibh óir,
Ériu i 95.3
. Of altar vessels: ceithri
corn (g
pl.) . . .
robris imorro ┐ tall a n-innmusa ┐ a lasa[d]
(leg. losa) dibh,
AU ii 226.9
=
lossa,
AFM iii 110.4
.
(c)
tail of an animal; tip of the tail(?): l.¤ .i. erball, O'Cl.
iss ithi lochad co a llos. Slucid iarum erboll na llochad,
RC xiii 446 § 30
.
luchóg go n-a l.¤ do shlogadh,
Keat. ii
2521
.
nuimir mor do deilgnibh iarnaidhe ar a losaibh,
Aisl. Tond. 104.15
. By extension, of a cloak:
bruitt dubglassa fá loss i forcipul impu,
TBC-LL¹ 4359.
(d) By transf.
gain, increase, result
:
dober . . . luth ┐ nert
céit in gach fer acuibh . . . ┐ dober loss ┐ solad daibh arnach
bid urcra,
RC xiv 36 § 28.
?
crābud in buirb co n-indmus,
l.¤ diūit nit goire a grīs,
ZCP vii 311 § 16.
(e) In particular,
produce or young of cattle
, usually in
contexts where the cattle, through having been stolen or
temporarily forfeited, have been in the possession of others
not their owners, and during this period have calved:
l.¤ .i.
fas,
Lec. Gl. 326 (M 139)
.
l.¤ .i. na laigh,
O'D. 1122
(
H 2.15A,
56
). ní fo-roxla taide no cnet . . . as-renar cona fuillem co
ndiablad aithgine, mad marbdile; mad beodile co n-as ┐ l.¤ ┐
fuilled ┐ fuillem `Jungen',
Stud. in E. Ir. Law 38 § 18
. as ┐
l.¤ ┐ geart `Junge (die Kälber)'.
ZCP xv 240 § 3
. icuidh aithgin
a chota gan l.¤, gan as, gan inorbairt he pays the exact amount
of his share without the natural increase,
Laws iv 256.15
Comm
. (of one who had absconded without payment of
his share of a debt but his `fine' had paid it for him. On his
return he must pay simply the original amount of his
liability). techta fuillema gill dobeir ben bo-aireigh ┐ occaireich la Feine; ni taibret . . . acht lusaib a cethra `they give
but in the produce of their cattle' (something omitted before
lusaib?),
v 386.26
.
madh geall do berur fri fiachuibh
┐ bidh l.¤ for in fiach, dia mbe fonuidm in luis is a ícc,
i 280.13
,
14 Comm
.
muna be fonuidm . . . ní híctur acht colunn
náma; ┐ taisiuc in gill, cid geall luis,
17 Comm
.
co fuillem
.i. mblechta, no losa .i. innuth,
O'Curry 827
(
H 3.18, 379
) (see
indad). cona buar bera acht leth loss, . . . .i. . . . leith in
neich ro losustar acut . . . ,
O'Curry
440
(
H 3.18
237a
).
scaile[d] a set arin
los,
Laws v 438.12 Comm
. (? = `alienating the principal for
interest on it', Plummer MS. Notes).
II In prepositional phrases and compounded with oen has
the meaning
end, purpose, consequence
(perh. also in: cáit
assa tecait? . . . nó co lus tíagait `to what end?',
Acall. 6285
):
oen-lus (see also ar oen-lus, below)
intention, set purpose
:
guach cach brathum, aen-lus ┐ taige (= táide) `intentional
or with concealment',
Laws v 458.5
.
it comarda a n-eiric
aen-lus ┐ taige,
10
.
ar óen-lus
intentionally, deliberately
:
nach ar ealguin . . .
na ar aonlus,
O'Curry 1770
(
23 Q 6, 37a
).
im cāinte . . . ┐ gona
. . . cid ar aon lus dognethur ni digbunn a laneineclunn ium
nech,
Laws i 58.14 Comm
.
benaimsi in cluiccīn sae / . . . ar
ōenlus / co nā hesboi Doelgus daith,
Cáin Ad. 18
. as mor
na coirthe do chomaentaigh sibh do denam ar oen l.¤
gl.
mor bar ccionta comraite,
Leb. Gab.(i) 32 n.7
. mad ar oenlus
asbera nech in goi `deliberately',
Ériu vii 158.7
.
banbeim
ar aenlus, . . . sarughudh ar aenlus,
Laws iv 364.4, 6 Comm
.
?
Amloṅgaid ān Ōengus / attreb tōeba Temro, dosnort
aridn-ōenlus (? leg. arind o.),
Ält. Ir. Dicht. i 17 § 4
(`by
his sole strength',
Hail Brigit p. 7
). Also d'óenlus:
ba fora
iarair d'aonloss do dheochattar,
Hugh Roe² 10.13
.
a l.¤
, ar l.¤
, di l.¤
, i l.¤ l. (a) in consequence of, as a result of, on
account of:
a l.¤ a carut,
Laws ii 280.16
(see
ZCP xiv 369 § 31
).
l.¤ .i. son, as bhar l.¤ .i. as bhar son, O'Cl. a láimh gach [aoin]
aigérus asa l.¤
who shall sue on their account,
O'D. 547
(
H 3.17, 436
).
ba cara doib Gorthigern a l.¤ a mna,
LU 232.
ro gab eacla . . . Find assar l.¤-ne on our account,
Acall.
6506
.
a ll.¤ crochi Crist didiu nach ecail lind gorta,
LB
233b48
.
ro mallachtastair Noe Cam a ll.¤ a nderna,
BB 5a2
.
saiget do chur i Maoilechlainn . . . ┐ a écc as a l.¤
in consequence,
AFM iv 800.11
. ar l.¤ corbaidh mhna Cuind `because of
the depravity',
Ériu iii 154.29
. ar l.¤ aimlesa `on account of a
false charge',
Ann. Conn. 1254.7
.
tú ós ar gcinn-ne, a chros
Eoghain, / m'inmhe ar a l.¤ laighdeobhaidh,
DDána 65.4
.
Similarly, ar losaib: ar losaibh dhoirre Domhnaill `because
of D.'s anger',
Studies 1924, 242 § 8
, cf. ar losain [leg. losaibh ?]
an trír do thuit / an tír fa chosaibh Cormuic for the sake of
(the sons of Uisnech).
Aithd. D. 6.31
.
truagh a Mhuire ar
lén da l.¤
,
L. Cl. A. B. 142.99
. cf.
138.95
.
do thromluigh ceas lonn dā l.¤
,
Hackett liv 24
.
a marbad i llos na
n-eladhan sin do beith acco,
Acall. 6094
.
'na l.¤-sain 'na
loighe atá,
DDána 79.12
. go gcailltear a l.¤ an bháis an
onóir shaoghalta leis na daoinibh bhíos mórdha ré linn a
mbeatha (? simply after),
TSh. 916.
(b) by means of, by dint of, by virtue of:
a ll.¤ a lín is a
craind / Beoan iascairi Comgaill / dosrat,
LU 3071
.
ceṅglaidsi
in fersain a llus nirt,
LL 2545
.
ro briss a ll.¤ chlaidib chróin
/ for síl n-airdairc ṅHerimóin / cath Éle,
2000
.
nocor' gabh
Iúil Césair . . . a l.¤ a lámha,
CCath. 68
. gur tairrnccedar . . .
an chruit as a lambuibh a los éiccin by main force,
Ériu iv 61
§ 52
.
tairccsin mheallta muinntire Brenainn don diabhal hi
llos ítan,
BNnÉ 63 § 90
.
dochuaid as ar l.¤ a lama,
Ann. Conn.
1230.7
.
ni claidhfidis fir in talman . . . ar l.¤ nirt na nidhecais é,
ZCP vi 44.29
. ar lus na lethláim (sic) using one hand only(?),
TBC-LL¹ 2123
(see
Études Celt. iv 317
).
dia mbēraind hi lloss
retha hí don ḟēin uile,
ZCP xii 375.12
.
bith a deimin accutt
nach i lus ghaile inā gaiscid rachu isin inad naobh sin,
Grail
3745
. ? dorala Arcomenus . . . a lloss claidib fri Hechtoir
`came to blows with',
TTr.² 960.
(c) Of dragging by: a ngabail a l.¤ a mullaig eiste, . . . a
tarrung a l.¤ a putrull mun dighsit cena (of an abbot expelling
monks),
Laws v 208.26
-
27 Comm
.
coro thairṅgiset . . .
chucu in ṁboin sin loch a llus a herbuill,
LL 21197
. a
tócbail a ll.¤ a fuilt `by the hair of her head',
PH 1394
.
rotharraing Concubar Ilbreach a l.¤ a chinn chuigi,
Caithr. CC
45.15
.
(d)
about, concerning
:
ro doilbit sceoil bregi imda . . . a llus
Cesair,
CCath. 750.
cf.
Hugh Roe² 236.21
. scēl lem a llus
na mbennacht / fa ḟūair Muiri mōrchendacht concerning(?),
ACL iii 244 § 3
.
cidh drochcelmaine atcluinim asa loss,
CCath. 4051
.
a ll.¤ tuarastail,
RC xviii 271.30
(Tig.).
sith
do denam . . . risna hespocaib . . . ar lus feraind Patrisius
hi Connachtaib,
Ann. Conn. 1241.12
(`on account of').
(e) in charge of, concerned with (cf. i mbun):
mac in chírmaire
a llus chír,
LL 18797
.
da m-bammar ac Scathaig / a llus
gascid gnathaig,
TBC-LL¹ 3466
.
in t-aél a llus in bíd / iss ed as
chubaid ra hardríg,
LL 300ay
.
fiarfaighis de in bó lonn
leis beith a ll.¤ proinne na manach,
BNnÉ 28 § 31
.
(f)
about to: in tan adconnairc Lusus a athair do thoitim,
┐ Aenias a l.¤ a chind do buain de `about to shear off',
Aen.
2631
.
truagh fós, gan faicsin t'fhiodhbhadh / liom, ar l.¤
mo cheiliobhradh,
Celtica iv 116 § 8
.
Compds. (i) With adj.
¤ard: ?
scoirpioin In[d]ecda ba l. side
luagh a n-iarcomlai foraib,
BB 494b36
=
scorpíon Indecda
dorala for a iarcómla a mboi ina sesum,
Alex. 705
.
¤chael:
mil . . . / liath luath loscael,
IT iii 43 § 56
(
¤chlaen, v.l.
14 § 30
).
¤glan: cethri cuirnd losglana im loinn fair-shanked,
Fen. 370.16
. ?
¤ḟinn
white-tailed, white-tipped(?):
cet ndart
flann, cet ndairti loisinn,
O'Curry 784
(
H 3.18, 367a
).