[u, m.]. vn. of 1 do-lá. díol m.,
IGT Decl. § 95
.
I Legal act of discharging, taking the place of (?): mana-hatmaiter fri ní itir is a dá comgrád do dil de ┐ neach diambidh logh enech in cunnra, da dil don feichemuin; no cethri
comgrádh da dil dibh a ndis (i.e. if a surety is not acknowledged he must be discharged or replaced by two persons of
his own standing and one person whose `lóg enech' is equal to
the contract; or alternatively these two must be replaced by
four of their standing),
Bürgschaft 44
.
na fiadhain dligthecha
. . . acht mana bet a da comgrad do díol díbh,
O'D. 671
(
H 3.17 491b
). sena iar naititin . . . is a da comgrad do dil de
nar aititniged dó two persons of his own standing are required
to discharge him from the amount for which he was acknowledged
as surety (?),
O'Curry 316
-
17
(
H 3.18 174b
). gialla gabhala dia dil
dia mbe tuarasndal bansgal (i.e. as female testimony is not
sufficient in itself a `giall gabála' is required in addition),
Cáin Ad. § 53
(see
Bürgschaft 44 n. 3
). Hence:
do liud
fiadnaise . . . .i. do dil a fiadnaise,
Laws i 138.22 Comm.
Cf.
díol .i. diultadh (B. na f.),
ZCP v 485
. In phr. díl ┐ séna:
feich cin dil cin tsena fully acknowledged (substantiated)
debts (?),
Laws v 310.13
.
muna be for diul ┐ sena,
i 276.29
.
iii 326.12
. ? Cf.
is and fogéba do mnaí | cen d.¤ séna fo
ṡóergnaí,
Metr. Dinds. iii 354.78
.
II General senses.
(a)
requital, recompense, retribution;
atonement, reparation: in tan ata dil in cinaigh isin rob fein
`when the beast itself is value sufficient to pay for the damage',
Laws iv 88.12 Comm.
nochan fuil dil in cinaid aga do setaib,
i 110.18 Comm.
ca dil raghus ar in duine ina chinta? a
marbhadh ina cinta comraite,
O'D. 550
(
H 3.17 col. 437
).
cen d.¤ (.i. cen biathad) daimi rissi,
RC xx 158 § 8(ACC)
.i. cen dil oegidechta in scelaige, ib. dom-bér i nd.¤ do mac ind
ríg romarbus `I will give myself in forfeit',
xiii 462 § 67
.
a ndíol
a ndearrna mise d'ulc . . . marbh-sa me,
Death-tales of the Ulster heroes 40.x
.
carnn in chotaig sin la cách | cen nach ṅd.¤ cocaid co bráth |
eter chlainn laind Labain lóir | ┐ clanna I.
retaliation (?),
SR 3042
. go bráth bud é mo díol de | techt tar sgél in chloideimse
requital
,
SG 252.27
.
a banscál, bid maith do d.¤ | fogeba
nem cen anfīr,
YBL 314b16
.
triasin apstal doberair in d.¤-sa
foirn,
PH 2161
. cenmothat a oeigid ┐ cech oen dia mbói dil
uad amach to whom he was under an obligation (?),
LB
130b47
. seacht bpeacaidh dhleaghmuid do dhíol `we must
atone for',
Dán Dé xxxi 33
.
leanum Crist co carthanach, |
denum dil dar ndroch-ceirdibh,
Lib. Flav. i 33ra9
. ní díol
liom a los m' ḟola | ingreim fer mo chognoma I deem it not
a fitting recompense,
O'Gr. Cat. 463.7
.
i ndíol mo sgeóil,
TD
25.23
.
ní ṡirfid fós díol 'na ndearna | síol bhF. ar an bhfaghuilsin,
16.31
. go dtiobhradh díol ar gach dán `a reward
',
8.22
. na fuighbittís díol fiach ina ffaltanas badh ferr a better
satisfaction of their grudges,
AFM vi 2080.8
. dream ar nach
díol a ndearmad a fitting requital,
Content. xxix 22
.
saidhbhreas . . . an tsaoghail do dháil dó i ndíol Rachel .i. ghlóire
nimhe,
TSh. 9964
.
ós é an bás is díol ┐ is tuilleamh i n-íoc an
pheacaidh,
1539
. rainn díola dom dhán do Dhia verses
offered in requital (?),
A. Ó Dálaigh v 1
.
i ndíol a ndearna mise
do dhochar do Ch.,
Keat. ii 3201
.
i ndíol a ṡáruighthe,
iii
1403
.
do bheir Día rath beg saoghalta . . . dona drochdhaoinibh a ndiol na maithesa bige do righneadair,
Luc. Fid. 37.13
.
ionnas go ttugadh [Críost] diol cert do Dhia san aindligheadh
tugadar ar sinnser . . . dho,
Luc. Fid. 44.6
.
(b)
satisfaction, sufficiency; act of satisfying (a debt), paying;
act of entertaining (poets, mendicants, etc.):
cách aca nd.¤ riam
a mbrugh | idir hécis is ollumh,
Anecd. i 29 § 32
(v.l.).
oc dīl
occorso do chēli Dē,
Ériu i 46.2
.
mos-luadat . . . do d.¤ a
n-itad co Boinn,
Dinds. 16
.
gan d.¤ a ṡainti,
MR 250.18
. ag
diol a bhfiach `paying their dues',
KMMisc. 50
.
coire . . . | 'na
mbeith diol seacht gcéad d'fulacht,
Duan. F. i 62 § 20
.
smuaintighid nach bidh a ndiol aimsiri acu,
3 C 19, 70vb21
.
nach roib agamsa don duine d.¤ fíach re tabairt tar cenn a
anma,
3 B 22, 33b15
. legar fiuchadh doibh . . . no gomad diol
bherbhthi in ptisan `sufficiently boiled',
3 C 19, 139a30
.
do
bhéaruinn duid do dhíol saidhbhris,
A. Ó Dálaigh xlix 12
.
ag caithem a ndila dona toirtibh,
BCC § 355d
. tareis na
mboct do dil `after the poor had been satisfied',
§ 78
. cidh
sámh leis an sódh . . . is doiligh leis bheith agá dhíol paying
for it,
TSh. 3606
.
ní raibhi acht begán fiach orra féin ré ná
ndíol,
Mac Aingil 447.10
. teach do dhenom . . . do N. . . . do
díol dámh Éreann `for the entertainment of the learned men',
AFM iv 706.y
. an breithemhnas aithridhe . . . do ghabháil
chuige go toltanach ┐ a rún do beith aige a dhíol an tan
fhedfas to fulfil,
Ó Héodhusa 212.2
.
a d.¤ coimhéta,
ZCP vi
296.17
.
(c)
treatment, handling:
ge fūarais ūaind | onōir dalta . . .
rab olc | ar ndīl ort arnat oilemain,
ACL iii 235 § 30
.
ag
fechain an díla do-bera se ar an féin gach lai,
CF 429
.
gár
bheag croidhe an Ríogh do roinn | 's gach díol oile [dar]
fhuloing,
Dán Dé xx 26
.
an díol do-bheirid na crumha ar an
gcolainn,
TSh. 3884
.
as bocht mo dhiol agad,
Luc. Fid. 288.1
.
Note also: a cor ar d.¤ maith `put to a good use' (of riches),
PH 7751
.
(d)
equal; complement; fitting object, warrant, guarantee;
what is fitting or worthy
(folld. by gen. or DO, rarely I N-):
connach fail . . . dó dúal na do d.¤ ri gail na ra gaisced there is
none to equal thee,
TBC-LL¹ 3792
. ní mó ná díol mo ghaisgidh-se
im' aonar atá ionntaibh they are not more than my single-handed valour can cope with,
CRR 72.6
. gan a dhiol d'fhilidh
induind a poet worthy of him,
ZCP ii 351.z
. co dtuc leis iat
(sc. logs of timber) fóna ndíol taobán `with their complement of
rafters',
SG 292.25
.
caogaid laoch . . . cona ndíol do mhnáib,
268.10
. ben díola degduine `fit for a gentleman',
142.4
(attrib.
gs.). díol fuatha flaithes Eirenn `a mark for hatred',
469.13
.
dil cach fedna 'na fearaib `his men worthy of any host',
Hy Fiach. 212.1
. diol a bainne do soithidhibh vessels enough for
her milk,
BNnÉ 10 n. 16
. fil bur ndiol do ab sunn `a fitting
abbot',
7 § 21
. tri ced bó . . . cona ndioll capall `with a proportionate number of horses',
ALC ii 366.3
. a chuirp . . . | tú
fa ríor nochar mhúin meise | dúinn gion gur díol treise thú
though thou wert no guarantee of strength to me (?)
Dán Dé xix 9
.
na mná dhíobh ba díol tola | ní hiad anosa is annsa,
Dánta Gr. 6 § 3
. díol san cheathrarsoin `the match of those four',
TD 32.6
. ní díol síothchána síol gConaill no warrant for
pacification,
16.4
. gé tharla a díol uirre d'uaislibh (sc. uille an
ríogh) `its due of nobles',
11.26
. lór le fear má fuair do bhriathar, | beag 'na dheaghaidh do dhíol port `what place thou
choose (?)',
29.18
(whatever you may say?).
as sinn ios mó dho
dhíol trúaighe dona huile dháoinibh,
1 Corinth. xv 19
. is maith
an díol smachtuighthe é a proper subject for correction,
TSh.
3478
. fá Dhia do dhéanamh a dhíola féin dá chréatúir `what
pleases Him' (Gloss.),
8595
.
ní feas do neoch an díol grádha nó
fuatha é féin,
1155
(nemo scit an odio an amore dignus sit).
a dhíol d'oidhre `an heir worthy of him',
AFM v 1568.y
.
ni diol
fochmhuide Dia,
Luc. Fid. 278
. geall díola do chléir a warrant
for rewarding poets,
Ó Bruad. ii 128.21
. ris aní se . . . do
chríochnughadh mar is díol as is fitting,
TSh. 32
(for dual?).
(e)
lot, fate: luadfet ed rígi cach ríg—is d.¤ firi na fer fíal the
true fate,
LL 32a48
. truag in garg-dīl rognīd and | for ingin
ardríg hErend (of a princess burnt to death),
LL 192b28
.
on
lo ro tilgedh ar in muir iad ni fes a ndil o thoin alle,
KMMisc.
318.27
.
Murchertach . . . | re ceithri mbliadhan fichet; | a cleitech
cāidh, a dīl de (sic leg.) | ro bāidh fín, ro loisc tene,
MacCarthy
410.y
.
do chuadar a ndrochdilaibh,
410.2
.
olc d.¤ i torchair
mac Duind,
Metr. Dinds. iii 150.9
.
ferr do d.¤ innáit sin uile .i.
missi do tharrachtain duit,
Acall. 4597
.
nír ḟeadadar a dhiol
na a dhiach,
Hy Fiach. 38.16
.
gan chodladh . . . | gan
chobhair . . . | as doraidh mo dhíol,
BS § 19
.
dil in Aeda
sin . . . indesat duib,
Fen. 72.3
. ?
biaidh tú it aoinmhnaoi
agamsa. —Ní hagam féin atá mo dhíol, ar ise, acht agam oide,
Keat. ii 4727
.
(f)
end, destruction:
d.¤
a uerbo deleo ┐ deleo mortifico
,
O'Mulc. 345
.
díol .i. críoch,
O'Cl.
dia mbera breith fír for
sein | ni bia d.¤ for th'airmitein,
SR 3320
=
erchra,
LB 116a2
.
bithaittreb péne . . . cen nach ṅd.¤ etir (of Hell),
LL 281a19
(=
crich,
LU 1405
). truag in garg-dil rogníd and | for ingin ard-rig hErend 'woe for the violent fate that was then contrived for the High King of Erin's daughter'
Metr. Dinds. iv 328.39
,
Peritia xvi 228
.
See díla.