io, n. later f. Vn. of do-ren. See
Críth G. p. 84
and the
detailed treatment
Ir. Recht 14 ff
. (introd.),
22 ff.
(texts).
(a)
honour-price:
cóic ṡéoit in[n]a díriu di neoch as gress dó
dia eneclainn,
Críth G. 161
.
dire la aithgin,
Laws iii
320.20
.
iter d.¤ ┐ aithgin,
iv 120.21
.
asren ar cach naithgin
cona diriu amail bid gad rogatad,
ii 324.3
.
athaigh feadha . . .
bo a ndire cach ae . . . ┐ ní thuc a naithgin ar aird,
iv 146.25
,
148.8 Comm.
is d.¤ ar aithgin,
148.10
.
[taman] cra[i]nd dia
mbentar a barr . . . Ni dlig [d.¤] acht athgin,
O'Mulc. 865
.
ni dlegaither doib dire .i. in ti . . . noca dligenn se eneclann .i.
noca dliginn dire eneclainni do,
i 54.25 Comm.
athgabail
trise . . . i ndire do treibi,
166.23
.
.i. eneclann duit i ngait as
do threib,
170.6
. d.¤
gl.
eneclann,
iv 200 Comm.
it cetheora
eirca . . . aithgin ┐ dire, tairgille ┐ enecland,
i 258.26
. na con
dlegar diri na eneclann ina sleith who are estopped from claiming d. or e. for forcible abduction,
v 272.2
.
cipe imress mela . . .
fort ní fhuil díri no eneclann duit-siu ind,
TBC-LL¹ 47
.
im dire do
daise arba .i. it cruaich arba .i. diabladh in arba ┐ eneclann ar
treisi,
Laws i 170.27 Comm.
ór derg d.¤ eneclainne in c[h]einiuil
sin uile,
LL 312a7
. See also
Laws i 54.25
.
co na lan diri .i. log
nenech aiscthir no icthair,
ii 390.4 Comm.
The d.¤
was fixed
by rank and status of person to whom paid:
d.¤ .i. dí aire (no
digalre .i. dierrithe do nemtib ar a nuaisligetaid),
Corm. p. 15
.
a nEirind cia dire as uaisle fil inde? Dire espuic oighe cona
lanfoltaib,
Laws iv 362.20 Comm.
aithech arathreba . . . iiii
séoit a d.¤ di[a] aír a tenant resident — four `seds' are his d.¤ for
being satirized,
Críth G. 135
. secht seoit diri airech desa,
Laws v 30.16
. is and roairled d.¤ caich fo miad (of Senchus
Már),
i 40.13
. ni fuillend diri dar sodain the d.¤ paid (by a
tenant) does not mount beyond that (i.e. the honour price of the
chief),
ii 324.5
. se baa d.¤ in asdarceist six cows are the d.¤ of the
exorcist,
ZCP ix 171.18
. asren d.¤ a grád dond eclais sāraiget[h]ar (of a man in holy orders who violates his celibacy),
Ériu i 218 § 4
.
A proportion of the díre-fine exacted seems to have fallen
as `dues' to king or chieftain (or church?):
in tan geibius in
rig ina mama so, is and doranar d.¤ rig,
Laws iv 50.24
. Cf.
also
iii 458
. Sometimes paid in specific metal:
or d.¤ in ciniu[i]l
sin,
LL 380a43
.
airget bruinti d.¤ in ciniuil sin,
45
.
findruine
d.¤ in cheneóil sin ina n-eneclaind,
312b34
.
(b)
penalty, mulct: cach taide cach egean cach foxal . . . cona
diri is (to be restored) with its d. fine,
Laws ii 388.19
. andsum
d.¤ treibdire the d.¤
for (injury to or robbery in) a house is the
most difficult (to assess),
iii 458.12
.
asrenar secht n-unga ina
dīri, Cáin Domn. § 27
(
Ériu ii 206
). a ndire na himirce in
payment for the carrying off of the cattle,
Anecd. ii 65
.
fiarfaigis
. . . cia d.¤ doberar inn ainmedh ┐ inn āir cen c[h]inta,
ZCP vii
300.20
.
conid edh tres d.¤ imramach insin dochuisin la Féni,
O'Dav. 1118
.
nocha n-eirnither d.¤ ina coluinn,
Laws v
236.17 Comm.
ness ainm don beim .i. don c[h]rēcht, ut est . . .
a dirib cuirp duine rohairdiged (rohordaiged, v.l.) ness,
Corm. Y 975
. losa feada . . . cura a ndire cach ae `a sheep is
the d.¤
-fine for each',
Laws iv 148.2
.
dire ndarach,
148.19
Comm.
leth diri craeb in cuilind is é lan diri bunbeime in
eigind,
148.10 Comm.
athaigh feadha . . . bo a ndire cach ae,
146.25
.
a chathair do innriud cen d.¤ cen mathigudh nách neich
dib sin fris,
TTr.² 229
.
las dorchair cen diri dib | sechtmoga
mili daririb,
Lec. 79a3
.
trí mná ná dlegat díri,
Triads 185
.
fa ma dalbach dī nā tobngar dīre n-ainech,
ACL iii 294.7
.
d.¤ .i. éraic no eneaclann,
O'Cl.
d.¤ .i. Oearaic,
P. O'C.
payment:
in brethem do mesemnugad in dire is coir in cach duil (of
poets),
O'Curry 2216
(
Eg. 88, 15 (16)d
). dobert Nuadaid in lam
nairgid do na dire in payment for it (i.e. for his services),
Lec.
558a21
. Note also: ūair nād bī lāndīre na eclaisi Dé acht dú i
mbi oés grāid full fines (?), full dues (?),
Ériu i 220 § 16
.
(c) one's due or right
(in this sense perhaps felt as an
abstract of 1 dír, q.v.):
dognid sith eter in uli thuath .i. co
n-indised a nd.¤ ┐ a ndliged doib,
PH 824
. o thugais tímchiolladh flatha for Eir(r)inn gach aon a gceann a dh.¤ ┐ a dhúthchasa (of a judge),
ML 102.14
.
dire crabaid Erend Fabur,
BB 65b20
. dire ceithirliubair soiscéla ocht mbliadna the time
due to them in transcribing them,
O'Gr. Cat. 80.11
.