n
ā, f. Later also m. O. Ir. áram. áireamh (g
s. and n
p. -imh,
-mhe) m.
IGT Decl. § 101
. áirimh, f. (g
s. and n
p. -mhe),
§
150
. Vn. of ad-rími.
(a) act of counting, reckoning, estimating;
number, numeral:
tri thogairm nanmae dæ ┐ arim a degmaine,
Ml. 102d17
. ārem gl. et in calculo, Mittelalterliche volkssprachige Glossen 18
.
bidh i a n-arim [fír]chert / do gaethaib da
gaeth deec,
SR 51
.
baí ica n-áirim tria fisidecht,
LU 2852
.
Forgall . . . ansu árim a ilcumachta impossible to count,
10265
. teimel imorbuis Adaim / dodonarcheil ar araim
`hath prevented us from being counted',
Ériu xii 180.z
(TE2).
ocht míli déc a n-arim míli eighteen thousand reckoning by
thousands,
LL 219b5
(
TTr. 173
). sé rígh ḟichead d'áireamh
flath `in the reckoning of princes',
TD 7.46
. is ed ro harmed ann
xx. mili ar arem ainfir `twenty thousand to a man',
Ann. Conn. 1256.5
.
go ráinicc trí chétt cenn in airemh dibh,
AFM iii 588.11
.
áireamh a fhearta / lia ná áireamh sneachta
sin,
A. Ó Dálaigh xxxvi 10
. airim craeibhi ar conuibh Finn
i.e. Finn's hounds are as numerous as branches,
Acall. 192
.
snaidhm díamhair ar tháobh na táibhle / sáor ag íarraidh
áirmhe as,
IGT Decl. ex. 1385
. dofarcat cech nárim `who
surpass every number',
Fél. July 15
. co ndechaidh tar airem
a nesbadha their losses were innumerable,
RC xviii 173.2
(Tig.).
ni fuil airim ara med do clēirchib . . .,
30.33
.
ro
femed a airium and ar marbad do gallaib,
Cog. 38.1
.
number,
numeral: huare is haram foirbthe ind aram séde `because the
number six is a perfect number',
Thes. ii 31.25
. numerus .i.
is á n-aram `it is their number',
Ml. 18d3
.
isí chetne aram
sainigedar fri hunáir,
Sg. 41b9
. na nota áram gl. numerorum
figurae,
6b21
. frisin n-araim ṅgrecdi gl. ad Graecum numerum,
Thes. ii 34.28
. fotha airim (airmi v.l.) = fundamentum
numeri,
Auraic. 690
=
fotha airme,
3319
. lochdach iomurbháidh a ttús chomhfhocuil . . . no áireamh i.e. a numeral is not
to be used as first element in a compound,
IGT Introd.
24.23
.
(b) certain collective quantity, amount, sum: in n-arim gl.
summam,
Ml. 36a27
. amal bid i n-araim gl. in summa,
88c12
. In Laws used in the technical sense of the proper
number of stock which a claimant may place on land to
which he lays claim, Plummer MS. notes:
biri airem lat .i.
da ech i llaim,
O'Curry 850
(
H 3.18, p. 386a
).
dobeir do airim isa
tir,
O'Curry 851
(ib.). berid forcraid nairme hi tir, ib. dilse nairme
i.e. forfeiture of the cattle in an illegal entry,
O'D. 746
(H.
3.17, col. 541). dia mbera airaín (sic leg.) for airím teachta
do dainib ┐ eachaib if he brings any persons or horses
in excess of the legal number (it is all forfeited),
Laws iv
26.3 Comm.
is leth dilsi nairme i sodhuin,
26 Comm.
fiac
techtai[g]the . . . ┐ dilsi nairme,
iii 148.6 Comm.
cenmotha
airme ata mo,
ii 110.14
.
(c)
reckoning, computation (of time):
1602 do réir airmhe na
Saccsan ┐ do reir rímhe na Romhan as 1603,
AFM vi 2322.y
.
re n-aiream suas co saerNín,
BB 14a5
(
MacCarthy 316.z
).
do réir áirimh na nEabhraidheach,
Keat. ii 124
.
ind áireamh
na naes,
Leb. Gab.(i) 2.13
.
(d)
grammatical number:
áram inchosaig dede ar is áram
ilair . . . acht asringba óen,
Sg. 71a2
. dobriathar áirme
`numeral adverb',
71b14
.
ar is coitchen ade cacha áirme,
198a14
.
dechor nuird in arim fil indib ┐ it anmmann uirdd fo
ṡodain,
41b7
.
ní aiccidit di aram air cia beit dobriathra
persandi robiat sidi cen áraim,
71b8
.
ni techtat arim,
161a2
.
doḟoirdet áraim,
203b11
. do chenelaib ┐ áirmib ecsamlib
`to different genders and numbers',
211a14
.
etir di árim,
72a2
.
trissin n-airim nilair,
Ml. 48c19
.
(e) act of enumerating, recounting:
ni tairesad a thuruim,
no a asneis, no a arium no a innisi [an] ro odimset Gaedil,
Cog. 50.18
.
Machabeus . . . / cen árem ni foelab,
Gorm. March 31
.
áireamh ┐ iomrádh a n-éacht ┐ a n-áitheas do
dhéanamh,
TSh. 5578
. beag dhe ré n-áireamh na aghaidh
little can be said against him,
Content. xxv 10
.
cóir a n-anmanna dh'airemh,
IGT Decl. ex. 1136
. gi bé do dáileadh
damhsa / gan é d'áireamh oramsa that you did not count
against me,
TD 14.9
. ní chlos éin-bhean aca sin . . . ós breacmhoigh Éireann d'áireamh no woman amongst them is heard
of as having ruled over Ireland,
Content. xxx 21
.
(f)
estimation, repute, account:
docuala h'airem ┐ h'ardnos,
ZCP vi 25.21
. fuair ar eachtra áireamh ríogh `wins kingly
glory on foray',
Magauran 1683
.
aon dhuine ba mó . . .
aireamh,
AFM iv 680.5
.
ant aentaisech dob ferr icht ┐ airem
┐ enech,
Ann. Conn. 1281.3
.
[ní dearnadh] . . . ó ló [th'éaga]
. . . / míorbhail nar chuir áireamh ort,
DDána 59.32
.
(g) act of reckoning with, among
(LA, I N-): is la brethir a
n-áram gl. quare non sunt separanda a uerbo,
Sg. 26b17
.
nephdenom rainne di foleith acht a aram la ainm,
188a22
.
mad t'árim immorro bail i m-biat dagláich,
TBC-LL¹ 1851
.
'sgan
mindeabhaidh ann d'áireamh,
TD 4.18
. In phrases: téit i
n-a.¤
: tet i n-airium aitgina do cuic seoit na hoidhche sin
the five seds of that night are reckoned as part of his restitution,
Laws ii 16.28 Comm.
ni teit i nairem cinad do cuilain do
breith having brought forth whelps is not taken into account in
its trespasses,
iii 416.1
. do-beir i n-a.¤
takes into account:
nim-mór as tabart[h]a i n-árim na tacair,
LL 229b44
(
TTr.
932
).
ni tardat i n-airium cenela n-examla,
BB 3a7
. ní
thibérsa tusa i n-áirem `I will hold thee of no account',
PH
1804
.
(h)
regarding, reckoning as (AR): ba háiremh ar easbuidh
dUltaibh a iondsoigid fothaibh his attack as good as meant
defeat (lit. loss) to the men of U.,
ZCP xiv 232.1
. meic ríogh
san fhochla fhéinneadh / fíon gléigheal ortha d'áireamh
they were reckoned as,
IGT Decl. ex. 139
. clann M. . . . gé
fhuairsed urri áirem though they have been reckoned
amongst them (lit. her) (?),
Hy Fiach. 214.2
.