n
o, m. Otherwise: an fearann barra
(g
p. ?) the produce
farm
,
Maguires of F. 92.
(a) In general,
top, tip, end :
b.¤ .i.
críoch,
O'Cl.
b., críoch, corr,
Eg. Gl. 65.
pundand . . .
ben-de-ind .i. a b.¤ benar de,
Corm. Y 1065.
for b.¤ cech oen
chlúi,
IT i 191.17
.
for b.¤ na tuinne,
LL 14625.
for b.¤ slati,
PH 131.
for b.¤ an tsrotha,
BNnÉ 296 n. 4
.
ar b.¤ uachtarach
na lasrach,
TTebe 4142
. ruaíc tucadh do b.¤ in tṡluaigh the
front of the host,
AU iii 538.24
.
sdéad seang ar bharraibh a
bróg,
DDána 106.10
.
i mb.¤ an bhrogha,
71.16
. ?
im'
imdai . . . conna barreib forōrdae,
MacCongl. 119.2
. ar b.¤ na
cathrach `housetops',
Stair Erc. 1872.
bíbh (sic) a bárr so er
bechbrethaibh `let [me see] any one improve upon . . .',
O'Gr. Cat. 110.14.
fo b.¤ Chenil Luachain `upper end',
Ann. Conn.
1390.6
. b.¤ eanbruithi scum,
O'Gr. Cat. 252.31.
bárr bláthaigi
179.4
.
go coilltibh bhairr na tuaithe,
AFM vi 2230.2
. Cf. 1 úachtar (b).
(b) Special applications. Of trees, top, branching portion;
of plants, tip, flower-head: b.¤
gl. frons -dis,
Sg. 113b6
. in
bairr thalman gl. intiba,
169b1
. b.¤ edin treetop interlaced with
ivy,
Thes. ii 294.11
.
i mbarraibh cech primhfedhae,
Blathm.
256.
for barraib crand,
Laws iv 188.14 Comm.
athgabail
cerc . . . mad i mbarr, gat ima bun if they are in a treetop
let a withe be tied around its trunk,
ii 118.14 Comm.
in comad
ro sia a b.¤
(of a felled tree),
iii 226.11 Comm.
b. blaithe . . . foríti ina mbech,
Laws ii 120.x
(but see
Bechbretha 190
).
íar mb.¤
ḟedo,
Imr. Brain 42.
tri .xx crand / comraic nad chomraic a
mb.¤
their branches almost touch (?),
LU 3703
(
SCC 33
).
cromm
barr cráeb,
LL 12851.
b.¤ sobarche,
LU 10846.
do b.¤ in
feoir,
CF 73.10
.
no-thescatís barru na crand,
PH 4620.
b.¤ an
luis,
DDána 71.19
.
b.¤ dés,
IGT Decl. ex. 1089.
In phr. bun b.¤
=
lock, stock and barrel, completely: ro
tesc in ṅgabail . . . d'óenbéim bun b.¤
trunk and branch,
TBC-LL¹
746.
ic atód tenedh ┐ do cuired in omna . . . bun b.¤ fair,
IT
iii 195 § 33.
Cf.
bretha bairr bunaid,
Laws iv 166.x.
dilsigthir barr bunaid a ttorad in cethramad bliadain,
168.3
.
See 1 bun.
(c) Of the extremities of the body:
b.¤ na teangadh,
Cóir Anm. 279.
Cf.
TTebe 1863
. b.¤ a da slindén.
TBC-LL¹ p. 615 n.6
.
doghabh an rioghan ar b.¤ láimhe,
Ériu v 184.370
. Cf.
Dán Dé xv 32
. b.¤ na mér (collect. ?),
Studies 1924, 243 § 15
.
b.¤ na sróna,
IGT Decl. ex. 1389.
b.¤ fiadha an antler tip,
Celtica ii 32 § 3
. b.¤ búabaill, see s.v. búaball.
(d)
head of hair:
do b.¤ cass,
IT iii 16 § 41.
barr buide for-dut-tá 'the yellow head of hair which is upon you',
Echtrae Chonnlai 121 § 5
.
b.¤ (.i. gruag),
ZCP iii 378.18
(B. na f.).
as caomh ┐ as find an b.¤ fil for
L. . . . bidh é a ainm óniu amach, Findbarr,
BNnÉ 12 § 9
.
an b.¤ bachalldacht,
Ir. Review 1912, 471 § 1
.
(e)
helmet, tiara, diadem:
saraballa i.e. tyara uel b.¤
,
Thes. i
2.11
. b.¤
gl. tiaras,
Sg. 70a20
. b.¤
gl. pellium (i.e. pilleum),
95a6
. b.¤
gl. cassis,
67b6
.
casuss (leg. cassis) [.i.] b.¤
,
Laws i
32.20 Comm.
b.¤ bís am cenn in rígh gl.
eobarr,
Ériu ii 4 n.49
.
an ingin . . . ┐ b.¤ ōrda for a mullach,
ZCP iii 459.22
.
tathuigid in mb.¤ . . . .i. mionn n-oir bis for cionn ind rig,
RC x 218
§ 8
. See cathbarr.
(f)
crop, produce: See Wagner,
Ériu xx 180. buide beus b.¤ Feimin `Feimen's crop',
Lament 13
.
gort geal nach bí fá bh.¤
,
Aithd. D. 62.5
.
b.¤ dreasa
durrthoigh,
IGT Decl. ex. 1210.
ní fhuair b.¤ ón deachmhaidh dhíbh `he found no fruit on a tenth of them' (of vines),
PBocht 7.16
.
b.¤ cnó . . . / ar choll,
O'R. Poems 161.
ar
bharraibh aipche ┐ anaipche an tíre,
AFM vi 2186.x
.
a
mbairr ┐ a nguirt do mhilleadh,
iv 856.2
. ?
bretha bairr ┐
maigne,
Laws iv 188.8
(`judgments concerning tree-top and
field'). beich thetechta (sic leg. cf.
180.16
) gaibte b.¤ nemid
swarms that settle on the crop of a n. (?),
184.z
.i. gabait i mb.¤
craind uasalneimidh,
186.30 Comm.
Fig.
ar [an] gcrábhadh
do bhiadh b.¤
,
DDána 3.5.
(g) Gramm. enclitic (demonstr. or emph. pron.): fearsoin,
fearsin, lochdach gach b.¤ dhíobh, óir ní cóir b.¤ gan shunnradh
(i.e. the demonstrative suffix may not be used without the
article),
IGT Introd. 7.26
.
ag oireamhuin don fhocal bhíos
roimhe bhíos an b.¤ madh cáol no leathan é, mar atá an
fearúd . . ., mac an fhiriúd,
32 § 149.
réd neamhshubsdainteach an b.¤
, ibid. ní cháoluigheann focal le b.¤ ar bioth achd le
b. innsgne an emphasizing pronoun
,
§ 150
. ón Tadhgsa . . .
an b.¤ iomchras an sunnradhsin it is the enclitic that takes that
defining element,
§ 15.
(h) Fig.
top, climax, end; crown, supremacy, preeminence,
transcendence: benait . . . / b.¤ find for slúag enair bring to a
triumphant end,
Fél. Jan. 31.
Andreas . . . / dobeir b.¤ . . . /
Nouimbir for slúagu,
Nov. 30.
na trí bairr for Érind .i. b.¤
dés ┐ b.¤ scoth ┐ b.¤ measa `the best of corn crops (?)' (Gloss.),
BDD² 609
f. ishe thall a mb.¤ / do choic coicedaib hEirenn
deprived of their supremacy,
Rawl. 163b3
.
ar bháidh is ar
bh. ceiníl,
MS. Mat. 565.40
. a mb.¤ . . . / tarla ag Róis ó
ráonsgolaibh `R. was given the palm',
O'R. Poems 221.
gan
b. ionnta acht ar áirmheas `have no other point of superiority',
Content. vi 50.
ní bhiadh b.¤ againn san ccéim-se ar na
beathadhachoibh allta
superiority
,
Desid. 1550.
bárr óm
dhuinese ag duine ní thárla none ever bore off the palm from,
Hackett xl 115
. le b.¤ luais `by surpassing speed',
Ir. Review
1913, 625 § 21
.
le bárr neirt,
Miscell. Celt. Soc. 352.12
. ba b.¤
aithméla a crowning cause of regret,
Caithr. Thoirdh. 27.35
.
le b.¤ gaoise `excessive wisdom',
Content. xvi 98.
With beirid, do-beir: is tusa féin bheir b.¤ seirbe orra uile
who exceeds them in discordance,
SG 287.22
.
go rugadar bárr
ainbhfeasa ar gach droing d'eiricibh,
Eochairsg. 1.17
. nach
béarthaoi a b.¤ ar theagh that she might not be surpassed in
the matter of (her) house,
Content. xxviii 48.
go bhfuil ní
éigin sna daoinibh eili tré mbeirid ar mb.¤
,
Desid. 2055.
nocha ttainicc roimpe dia cineadh aoinbhen rug b.¤ a maithessa,
AFM iii 580.12
. b.¤ Néill do thabhairt d'Fhéidhlim
`putting F. above N.',
Content. vi 246.
(i) Of an individual, one who is preeminent, chief, leader :
in [b. buadhach] Benéan,
Leb. Cert. 112.12
.
Patraic b.¤ Breg,
LL
15538.
Brighid Bhreagh [as] bh.¤ na n-ógh
,
DDána 42.46
.
b.¤ na n-uile `the Lord of the world',
Aithd. D. 75.6
.
aon bh.¤
áigh cloinne D.,
AFM vi 2240.1
. ní fríth . . ./ a bh.¤ do chéile
comhluinn his superior,
Content. xiv 25.
(j)
more (than, AR); excess, overplus, addition: iarr féin
b. air sin more than that,
O'D. 714
(H. 3.17, 522) (scribal
note). Cf.
cuir b.¤ air seo,
O'Gr. Cat. 111.31
. b.¤ ar sheachtmhoghat
bliadhan more than 70 years,
MS. Mat. 568.6
.
fiche
bliadhain is bárr re chois,
Miscell. Celt. Soc. 342.21
. bárr
daoine `excess of numbers',
ITS i 154.12
. b.¤ uaidh ar a heolchuire it increased her grief,
DDána 20.41
. an b.¤ freagra
fuarobhair the additional answer,
Content. viii 11.
gá fios an
bhfuil b.¤ aimsire agad? more time,
Mac Aingil 927
.
gach ní do
mheasfadh do dhul a mb.¤ glóire . . . dhō,
Parrth. Anma
3646.
mile se cheud ┐ b.¤ tar ceithre bliadhna deg more than
1,614 years,
Luc. Fid. 5494.
Attrib. g
s. na connsuine
bhairr sin those additional consonants (in rhyming group),
IGT Introd. § 27.
se céd décc is bliadhain bhairr,
AFM vi
2236.8
.
buannadha buna ┐ bairr,
v 1686. 3
.
do b.¤
(i) in
addition:
mo mallacht ┐ mallacht Dia do bárr,
O'Gr. Cat. 123.2.
ní théid soil . . . do bh.¤ a ccomhardadh ar
bioth an additional `s',
IGT Introd. § 24.
fuilngeann an
connsuine bog connsuine chrúaidhe ┐ theanna ┐ édtroma mar
áon ris do bh.¤ san chomhardadh a mbí,
§ 25.
cuirim an
connsuin[i]si do bh.¤
,
§ 28.
díomas do bh.¤ cean im chionn
as well as
(other) sins,
DDána 44.7
.
(ii) In RSClára,
for the
purpose of: do bh.¤ dherbhtha ┐ ghlaine na Sethar ( = `for
the more surety and purity of the Sisters'),
RSClára 93a
. do bh.¤ daing-
nighthe do rinnes proifesion air sin ( = `for more security'),
40a
.
With follg. AR as well as :
do bh.¤ ar gach ní dá ndubhramair,
TSh. 3266.
do bh.¤ ar bhuain na habhla,
DDána 6.8
.
?
ce ni lomardais tre b.¤ mo da no dim chinn,
Blathm.
94 § 17
(`
in addition
'), but see
Ev.Inf. (GTh) 465 n. 28
.
For phr. feras b.¤
see feras.
Compds.
(a) With nouns and vnn. ná measadh sí gur
barrabhaois . . . ár gcúis exceeding folly,
Ó Bruad. iii 226.9
.
fá bháirr-chíos gé bhíodar excessive tax,
Keat. Poems 926.
guth ar barr-crith trembling,
BNnÉ 152 xx 4
. barr-ḟéile
(: fand-éirge) exceeding generosity,
Metr. Dinds. iii 110.12
.
do balcbuain barrghabháil `a mighty reaping',
Blathm. 372.
airinig creduma impe co mbarridaib argit `top-rings',
Ériu iv 30 § 21
(cf.
stiallaib,
LU 10124
).
an bairrísli do bhí
a coill,
IGT Decl. ex. 172.
ní fál gan bharrshlait síol S.
`top-rail',
O'Hara 1051.
a dam ar mbéin barrthuisligh
tripped (?),
IGT Decl. ex. 419.
(b) With adjj. do buar Banba barraidble mighty, towering
B.,
LL 27558.
di ṡlúag Berba barr-bricce `dappled',
Metr. Dinds. iii 172.72
. re chéibh mbarrchlaoin waving,
DDána 105.23
. fo
cosma ilius na clethi . . . isi bund-remar barr-cael tapering,
Laws v 28.7 Comm.
tiara uerticale .i. barrchrumbac (barchrumbac, MS.)
Thes. i 1.7
. an tAos-óg aibhriosg, bháirreudtrom thoughtless,
Donlevy xviii 24.
Connachtaigh na gcorn
mbairrfhiar with curving edge,
DDána 105.27
.
ar maccan
brigach barrfind,
Thes. ii 291 § 6.
ri betha barrglais,
SR 1033.
dod chéibh bharrúrthais `soft fresh hair',
Aithd. D. 41.21
.
don Banba barrbilig,
Ériu iv 104 § 49
(blattbilig, v.l.). eilte
. . . barrachluasacha point-eared,
ITS i 16.27
.
With verb.
¤lasaid: bántor noco mbarrlass `blazes to the
summit',
Studies 1920, 418.10
.