n
o, n. a
s.
isa n-a.¤
,
Ml. 138c3
. n
p.
adbara,
LL 218b31
(
TTr. 123
). adhbhar m.
IGT Decl. § 11
. See
Celtica i 337
.
I
(a)
matter, material: isa na.¤ nephdelbaigthe gl. informemque materiam,
Ml. 138c3
.
ri rothepi . . . / asin cheta.¤ admas /
talam . . .,
SR 30
. ba terc cach n-a.¤ dó he had little of any
substance,
LU 11008
. aprisce in adbhuir dian-ar-forcoimnacair `the fragility of the matter whereof we have been made',
Ériu ii 122 § 62
.
co cruthaigfea in comdiu . . . curpa dind
adbur toltanaigfes do cip é méit . . . in t-a.¤
,
LU 2595
.
a.¤
tened,
BColm. 54.20
.
d'iarraidh adhbhair cruite,
Keat. ii
2692
. a.¤ in ard-naim the ingredients of the saint i.e. his discent
or genealogy
SG 18.3
. Med. iomad adhbhair (adhbhar v.l.),
festering matter,
Trompa na bhF. 7436
.
(b)
materials etc., serving a special purpose, gear, equipment:
roderscaigestar a tech so eter adbur ┐ elathain,
LU
8046
(
FB 1
). mad fige a loscad etir garmain ┐ cech n-a.¤
olchena `the loom-beam and all other materials',
Ériu ii 206
§ 27
. a h-adbara ┐ a aídimmi (of a ship),
LL 218b31
(
TTr.
123
). nirthá do lín na h adbor cathugud trisna barbárdu sa
`he has neither number nor gear to fight',
220a25
(ib. 220).
is
athais mor daib muna derntai calma amlaid sin ┐ febus in
adbair fuil agaib,
Aen. 2465
.
(c) Of persons with follg. gen. in sense of makings (of),
one fit to be
(hardly to be distinguished from damna in similar
use, in spite of
O'Don. Gram. p. 445
):
a.¤ ríg,
Sc.M² § 14
.
int a.¤
rig is ferr do bi da coiced fein,
Ann. Conn. 1272.4
.
airchideóchain Tuama . . . ┐ a.¤ aird-espuic,
Hy Fiach. 114.12
(`? archdeacon with right of succession', Plummer MS notes).
a.¤
suad,
AU ii 508.4
. a.¤ gaiscedaig the makings of a warrior,
LL 8581
. is breath adhbhair Ioldánaigh / do bhí ar Eoin
E. was estimated as a young `Ildánach
',
Arch. Hib. i 90 § vi
.
Hence of a grade of poet: itir éceas ┐ adhbar i.e. both poets
and students (of poetry),
Oss. v 40.5
. adhbhar oideadh young
poets (makings of teachers),
DDána 46.3
. do chuir geall . . . /
fa dhán re hadhbhar eile challenged another student about a
poem,
90.16
. Note also: ni raibi do shluagh adbhur cathaigthe friu there was not any army fit to fight with them,
TTr.² 1438
.
Hence of successors (actual or potential) to particular
offices (kingship, abbacy, etc.) usually with eulogistic implications:
D. rí Midhi ┐ a.¤ ríg Erenn,
RC xviii 277.13
(Tig.).
a.¤ tigerna Breagh,
AFM ii 880.14
.
ádbar comarba
Phattraicc,
762.7
.
C. a.¤ ollaman na Brefne,
Ann. Conn. 1411
§ 22
.
gurvo hadhbhar nuachair d'Eirinn antí Conall,
ZCP xiv
223.12
. an t-adhbur imperi bis inadíaidh `
heir-apparent
',
Maund. 192
. adhbhur a chlemhna his intended son-in-law,
Ériu v 188.451
.
(d)
subject-matter (of discussion, literary work, etc.): do
chum do sgeóil do bhuain ré hádhbhar i.e. so that your
fable should have a bearing on the matter under discussion,
Desid. 3563
. in tan adchid in filid . . . in tadbur a subject
for his poem,
Laws i 44.3 Comm.
adhbhar ceoil ar gcomhlabhra `the sweet subject of our language',
Content. xxv 1
.
neithe nach beanann ré hadhbhar which are not to the point,
TSh. 9063
. a bhaoghlaigh / do chor-sa is adhbhar aonaigh
thy business is idle market talk,
DDána 4.9
.
dob é m'oide ar
adhbhoraibh,
TD 23.9
.
II
(a)
cause, ground, reason:
ciadcobrinn moidim do dénum
ni bói a.¤ híc,
Wb. 17d17
.
a.¤ fáilte,
20a9
.
adbur na cnete,
IT i 123.7
. a.¤ móide cause of anger,
Dán Dé xxv. 15
.
ionnbhúr
n-adhbhar uathbháis ┐ miosguis ag Dia,
Trompa na bhF.
457
.
adhbhar cumhadh,
TD 14.4
. a adhbhar d'iomchar na
croiche / i gcoinne an bháis do bhí ag drud the reason for
carrying his cross,
DDána 30.12
.
adhbair asa ndleghait soin,
ZCP viii 116 § 16
.
is é is a.¤ dóibh chuige sin,
Corp. Astron. 2.9
.
is é adhbhur ma tánac chucaib-si, do innisin scéal an domain
díb,
RC xxiv 371.3
.
mór n-adhbhar fárbh aontuighthe,
TD
20.53
. cuma leis ternó nó gan terno a cath acht co cuired a
clú adhbar dá adhbaraibh provide he should be famous for
some reason(?),
Expugn. Hib. § 15
. corop i n-adbur na
haighi sin rogaba bás that he may die because of that fawn,
Todd Nenn. 182.12
. tuig . . . fa adhbar áiridhe . . . gurab
edh as áil linn `that for a certain reason we desire',
CS 2.1
.
ar
an adhbhar go ttoirmeasccann an fercc . . . carthanacht
etorra féin,
Ériu xv 28 § 2
.
ar an adhbhar in aimsir S.
Clára . . . ní raibhe áonchlabhsdra aca,
96 § 3
. ar adhbharaibh
aile `for other reasons',
AFM ii 918 note
c. méid m'orchra ar
an adhbhar-sa for this reason,
Miscell. Celt. Soc. 380.6
.
(b) Of the cause of a quarrel, battle, etc.:
cath . . . fa a.¤
coir,
RC xxiii 404.15
.
sila ┐ adbair in catha,
CCath. 3852
.
is d'adbaraibh catha Chula Dremne sin,
RC xvii 143.4
.
is a.¤
ṅdegdebtha,
LL 12109
. Hence absolutely in sense of
casus
belli:
adbur no bidbanus,
O'D. 1376
(E 3.5, 26a).
can adbur
can bidbanus,
Laws v 142.18 Comm.
olc in ta.¤ dia mbói sin
LL 20624
.
fobith . . . a nadbair ┐ a nesaenta re aroile,
AFM
iv 1010.22
. tosach an adhbhair eiséin `he is the cause of the
dispute'
TD 3.26
.
(c) Of the ground, pretext for a claim, charge
:
bít oc dénum
adbair do argain na n-óglach,
PH 7528
. dall-adbur no
ferai form `you bring an unfounded charge against me,
RC
xiv 243.44
.
caide in t-abur assa fuighmis hé?,
Acall. 5215
.
fágbhaim an t-adhbhar faoi féin / ní beag nod dfhior mar
eiséin affair(?),
Ir. Review 1913, 625 § 20
.
ní ḟuil ní d'adhbhar
aige,
TD 8.32
. nár lim gan a.¤ éigin without some pretext (of
someone returning uninvited),
O'Gr. Cat. 352.19
. sé 'na
ṡeanadhbhar ó ṡin an ancient cause ever since,
TD 7.33
.
anaic
sinn ar ár n-damnadh / glanaidh sinn ó ar sean-adhbhar,
Miscell. Celt. Soc. 382.4
.
In phrase lucht adbair people who bring charges, complaints(?); people with a grievance(?):
mhaithmhechas na
naindligheadh do thabhairt do lucht adhbhair,
Ó Héodhusa 230 z
.
lucht adhbhair tar éis a ndiomdha,
TD 29.19
.
bíse it armaibh re hucht gcean / a lucht adhbhair go n-airgthear,
19.15
.