(lit. into the plain,
GOI
§ 130
). Also
mach,
Celtica iv 100
. adv. loc. and temp.
I
(a) Loc. out, outwards:
lotar
maic Uisnig i.¤
,
IT i 73.6
.
manbad a lúas tísa ammach,
LU 3771.
maidit immach dano assind liss,
Sc.M² § 18.
tócabair immach,
TBFr. 265.
bérthair dam ┐ tindi dí
ammach,
BDD² 570.
ra érig Laeg remi immach,
MU² 222.
atraig Laban ... | 'mach ar cenn meic a shethar
,
SR 2950.
ocus doridnacht do immach | claideb Golai gér golach,
6191
.
an immaig ┐ cogarar duit imach,
Lat. Lives 6.2
.
beiridh in fechem toicheda a gell ina láim amach re ré
n-anta,
Laws i 208.27
.
lingthi immach do-beir do ammaig
imm ┐ arbor,
LL 286b30
.
a hindarba a Tír Tairngire amach,
Ériu iii 152.2
.
teit si a haenur ambach,
RC vi 174.z
.
do
tilg amach fon muir iatt,
Stair Erc. 2578.
dobean a soighed-bholc amach `she plucked away his quiver,'
TTebe 3759
.
roimpatar-sum ammach dochum in rig,
750
.
adc[h]onairc
oilén uada imach,
CCellaig 260.
With vb. of motion, or analogous vb., not expressed :
ara choímtheacht a taig immach to accompany him in going
out of the house,
Críth G. 585.
mad do [t]argaidhsimh
fein a lan amach `if he himself has offered to pay the full
amount out,'
Laws iv 256.16
.
nír faei i tig as mbi eggna
suillsi tenead immach,
BDD² 175.
a di láim tri derca
ṡedluch a llenith immach,
IT i 119.24
.
mar lān mara a-mach
's a-muig,
ACL iii 240 § 36.
lesc le fer a mallbō amach | isin
tsamlō geal grianach,
244 § 5.
trí caogad curadh ... amach
┐ asteach `(going) out and (coming) in,'
RC xxix 118 § 17.
rogeall in ben an gai amach `the woman promised (to send
out the spear),'
v 203 § 26
.
co letrad feóil ┐ lethar o'n chnáim
immach,
PH 7213.
feadh amhairc ón mhúr amach,
TD
8 § 9.
Afar, abroad: Cluain Cesáin ro clos amach `as Cluain
Chesáin it was heard of afar,'
SG 105.1
. bantrocht nach
bec mess immach `womankind not small in esteem abroad,'
Metr. Dinds. iii 14.175
.
do-beir ... immach
dispenses:
in taenmacc rig ... is mō
fuair ┐ tuc amach,
ZCP viii 111.13
.
? fo-ceird i.¤
loses ? :
rotchúalasa ... ind ingen rod[a]láa
immach oco íarmóracht,
TBFr. 332
(but cf.
roda lláus immudu,
ib. 168
).
léicid i.¤
releases, lets loose:
in bantrocht da lecud immach
do ṡaigid in meic,
TBC-LL¹ 1357.
lec Barabás dún amach ┐
crochthar Ísu,
PH 2814.
do leicc se Prim ... ro bui a ndaeirsi
ac Ercuil amach,
Stair Erc. 750.
leigid bur cruidh ┐ bur
cethra amach,
1946
.
téit tar ... i.¤
goes beyond, transgresses:
mar dochuaidh
Luxcifer tar recht amach,
RC xxiv 372.9
.
(b) Temp. esp. in phrase ó ṡin immach
from that time
forwards, henceforth:
ba cara do Patraic he o sein immach,
Thes. ii 307.8
(Hy. II pref.
).
tesbuidh a leth eineclund fri
cach itir on tres fecht amach,
Laws i 56.8
.
co nach íbad
fín o uair na fledi-se immach,
PH 5236.
a tuarascbáil do
thabhairt ó sin immach,
MU² 786.
ōn aimsir sin amach,
Fl. Earls 176.25
.
ō aimsir mac Mīled mach,
Corp. Gen. 100 (Rawl. 128 b 24)
. Used absolutely : dílsi dó cnocc Búi
amach | ó Búa ingin Rúadrach its more proper style is
henceforth Cnocc Bui from Bua,
Metr. Dinds. iii 40.11
.
Of passing or spending time, out, away: with vb. :
ar
gcaitheamh na bliadhna amach,
Keat. iii 1913.
Vb. not
expressed :
nói ṁ-bliadhna d'a smacht immach | coromarb
Fachtna Fathach,
Todd Lect. iii 194.12
.
vii ṁbliadna fa
míad immach | ba rí Níall fianna Frassach,
LL 130a22
.
II Fig.
(a) Esp. in phrase ó ṡin immach
besides, exclusive
of, as well, moreover: a comcetfaidib flatha .i. Laegairi
ocus Corc ocus Daire .i. fer n-Erenn o sin amach `of the men
of Ireland besides them,'
Laws i 208.13 Comm.
dogabhattar caora dona caorchaibh ... ┐ mar docenglatar hi, do
lensat na caoirigh o sin amach ceterae oves,
BNnÉ 56 § 63.
co ffuil sochar mor accam gacha domhnaigh ... ┐ annsa
feiltibh Muire uile ┐ gach uile lá ele o sin amach crochtar ┐
piantar me every other day excepting those,
67 § 102.
dob
anshocair ard a bhrúaich ┐ doba becc cruinn an t-oilén féin
ó sin amach,
68 § 108.
más ┐ nutmic ┐ cach uile spísrad
ó ṡin amach,
Maund. § 159.
Cáilte is Oisín amach | maraen
téigdís gach n-aenach Caoilte and Oissin excepted,
SG 100.24
.
coná baoí enní isin tír o ghlas geata ... amach nach baoí for a
chumas,
AFM vi 2006.4
. go bhfuil an uile, uatha féin amach,
ar seachrán `except themselves,'
Desid. 4055.
ó bhailtibh
móra amach `the big towns excepted,'
Keat. i 60.20
.
(b) With vbs. of speaking,
openly, straight out: adubairt
hIrúath amach `Herod spoke out,'
Ériu iv 178.19
. an[n]sein
rocuingid amach `then it was asked openly,'
180 § 35
.
(c) As emphasising adv. : éirigh is mill in mnāi amach
`arise and utterly ruin the woman,'
Ériu iv 178 § 25.
ata
drem nach sithach dib | ... | is mo da milled amach | inas
cis na Fomorach `who do more for its utter ruin,'
Ériu viii
4.17
.
díth na bfian fa mór amach,
SG 92.2
. cath do chaoíneadar mna amach `a battle mourned to the full (?),'
Duan. F. ii xlvii § 6
. fuair deilb col-lí molta immach `she took
on a radiant form beyond praise,'
Metr. Dinds. iv 140.111
.
is é sin cēt cath amach | Iudadh agus Cristaigech the very
first conflict,
ZCP viii 115 § 18.