nasalising prep. with dat. Forms: O.Ir. iar, ier; Mid.
Ir. iar, ar:
iar,
Wb. 4a27
.
Sg. 161b5
.
érsná súthaib,
Thes.
i 5.33
.
er,
Sg. 197b10
.
er cul Peter Apstel,
Thes. ii 289.18
.
ier,
Thes.
ii 240.20
,
24
(Ardm.).
Hib. Min. 420
(H).
CCath. 3475.
Leb. Gab.(i) 88.x
.
ZCP viii 108.9
.
Fl. Earls 166.16
.
iar,
Metr. Dinds. iii 170.27
.
AFM vi 2372.17
.
ar,
Maund. § 11.
Fl. Earls 178.9
.
With article: sg.
iarsin tairgiriu,
Wb. 19c3
.
iarsin chumung,
16c19
.
iarsind urd,
Fél. Prol. 279.
iarsind aeor,
SR 2134.
iarsint ṡligi,
ScM. § 1.13
.
íarsin muir,
Imr. Brain § 32.
īarsan abaind,
Ériu ii 22.20
. pl.
érsná súthaib,
Thes. i 5.33
.
iarsna reaib,
Laws iv 230.z
.
iarnaib ... bliadnaib,
176.5
.
iarsna saethraib,
ACL iii 10.14
.
With pron. suff.: s. 2
iarmut,
Ml. 70c15
. s. 3 m. and n.
íarum q.v. (used only adverbially). Later O. and Mid. Ir.
iarma,
TBC-I¹ 1455.
PH 7121
,
5654
.
íarma: (bliadna),
Todd Lect. iii 154 § 3.
iarmu,
IT i 120.30
.
iarmo,
PH 4673.
pl. 3
iarmaib,
SR 4776.
IT iii 70 § 23.
With poss.: s. 1
arnam crádh,
IGT Decl. ex. 223.
arn-am
choimmeas,
TSh. 328.
s. 3 m. and n.
iarna hiris,
Wb. 5c24
.
íarna míad,
Críth G. 83.
air na chruthughadh, Donlevy
58.27
. f.
iarna beím,
ScM. § R 18
. pl. 1
iarnar sóirad,
Wb. 14c7
.
íarnar n-imchosait,
LU 8080.
pl. 2
íar far toimtin-si,
Wb. 20a14
. pl. 3
iarna ndichennad,
LU 9018.
With rel. (no ex. in O. Ir. Glosses):
in sét iarsa tancatar,
PH 7036.
na da bethaid iarsa fhognann ...,
3546
.
Folld. by acc. instead of dat.:
iarsin mbaigse,
Fél. Ep.
315
v.l.
iarsin mbethaid sin,
PH 4669.
iarsna gnimu mora,
1399
.
I Of time.
(a) Folld. by subst., vn. or pron.
after: mad slaán in
ball iarna galar `after its sickness,'
Wb. 12b11
. massu cut
séitchi rocretis na scarad frit iar cretim `let her not part
from thee after believing,'
10a29
. iar ndígbail in tinfith
`after taking away the aspiration,'
Sg. 9a16
. dia treise íar
fócru on the third day after notice,
Críth G. 84.
iar compert din spirad naob,
Mon. Tall. 127.11
.
mairc damsa ría
cách, mairg íar cách,
BDD² 731.
íar ndénum in brothchán
do-bert a máthair dí,
66
.
dósom ┐ dia manchaib iar n-a
écc,
Lat. Lives 24.13
.
iar feis di la Eochaid,
IT i 121.26
.
iar tregtad a chridi na chlíab,
TBC-LL¹ 2036.
iarsin mbethaid-sin
... `post hanc uitam,'
PH 4669.
ar techtt do Séith o pharrdus
mar a roibi a athuir fúair ar faghbáil báis é `he found him
dead,'
Maund. § 11.
in tan ... at[c]onncatar na fogmoraigh
iar caithem a shoighet é,
Stair Erc. 594.
an lá air na mhárach
the following day,
Donlevy 486.6
. in pāpa ar n-īc a ttinnscra
the Pope having paid their dowry,
Fl. Earls 178.9
. `on
condition that':
tug a anam do iar n-anmain aigi na oglach
indraic co bas,
Stair Erc. 2554.
(b) With various substantives denoting time: íar cind
aimsire léicid Cormac ... `after a time,'
BDD² 64.
tuidecht
i n-Érinn íar n-aimseraib cíanaib,
Imr. Brain § 32.
ticfa
már-gein íar mbethaib `after ages,'
§ 26
. gabsat Érinn iar
n-edaib (v.l. ndedaib)? `at intervals,'
Metr. Dinds. iii 170.27
.
dia ro goireadh O Neill iar ttrioll `who was afterwards
styled O'Neill,'
AFM vi 2372.17
.
(c) Combines with pronouns and some substantives to
form adverbs: íar sin, íar sain
then, thereupon, after that,
thereafter: dutét iarsin dia chennadich `then he comes to
his province,'
Thes. ii 240.13
. at-chíusa íar sin sainslabra
sainigthi remib then I see,
BDD² 462.
dogníthea airig
doib íar sin comdar reachtaidi uile,
101
. deisidh C. ina
suidhe iar sin
thereupon
,
ScM. § R 13
.
ní bu chían
íarsin coráncatar tír inna mban,
Imr. Brain § 62.
ro fallsighed
do cach ní no biad iarsin `all that would be thereafter,'
RC
xxiv 192.2
. íar sodain
after that, then:
scaraid B. friu iar
sodain,
LU 8155.
conid iar sodain ro gab ina glaic,
9070
.
lotor ass íarsodhain,
Hugh Roe 20.4
. íar suidiu
after this,
hereafter: ránic Patricc iersuidiu `after this came Patrick,'
Thes. ii 240.20
.
lotar íarum dochum nAlban ┐ ortadar a
n-orcain and, ┐ ath-ralsat íar suidhi dochum nÉrenn,
BDD² 428.
bá iar sudiu conacrad Ailill do Chonchobur,
LU 8744.
in cauradmir ... do fodail fón slóg uile innocht
┐ techt immi iar sudiu
hereafter
,
8214
.
lotar deisell arnauárach go D.... Lotar īar suidhiu do cill Monach,
ZCP viii
106.28
. íar sunn
hereupon: is íar sunn doinscanat gráda
inna flaithe it is after this that the noble classes begin,
Críth G. 315.
íar tain
afterwards, then
(may refer either to
past or fut. time): ciasu iartain rocet `though it was sung
afterwards,'
Ml. 2b6
. gair biuc iartain `shortly afterwards,'
Sg. 147a7
. ro soich in rí iartain dochum na
hingeni afterwards the king went,
IT i 120.15
.
má adcetha
Aircthech íar tain,
Imr. Brain § 12.
co ro thuismiset iar
tain so that afterwards they begot,
SR 2403.
dús inn imgabaind iar tain | Coinculaind mac Sualtaig `um zu sehen,
ob ich ... vermeiden könnte,'
TBC-LL¹ 488.
is and-side ro-m-adnaiced-sa fen iar-tain `where I myself was afterwards
laid,'
PH 1533.
ro-ádnacht tra a dá ingen, in da noem óig
iar cén máir iar-tain `his daughters, the two holy virgins,
were buried long after,'
2565
-
6
. ba dércach trócar ... ernaigtech in tí Longínus iar-tain
thereafter
,
684
. ro scail Ercuil
de iar d[t]ain `and then H. loosed him,'
Stair Erc. 359.
íar
céin
after some time: in chaingnímai aili is iarceín rofinnatar
`it is after a time that the other good deeds are discovered,'
Wb. 29a30
.
ro aintadaigsetar iar cein | sil Seth ocus clann
Caeïn,
SR 2401.
ri dorat Seth soer iarcein | d'Adaum
inn-inad n-Abeil,
2009
. da-nid da leith don duine ┐ ni
cluined co hiarcen `he would not hear it till long afterwards,'
Aen. 1936.
íarsind úair
after a while, presently:
is mo
chendsa ceta-imchoichertthar and íarsind úair iter feirtsib
carpat,
BDD² 732.
íar n-úair
in turn:
déca cach ingnad
ar n-úair,
LU 3605.
do cach budin ar [n-]úair,
2025
.
ni for amlesaib in tṡlúaig | ber-sa cach fordul ar n-úair,
TBC-LL¹ 487.
go smuainim iar n-uair Muire ar tonnaibh
an taobhochta `then let me think of Mary ...,'
Studies
1932, 433 § 5
.
(d)
(i) íar + vn. + gen. has the sense of a past participle
pass. or, in ref. to future time, of a fut. perf. participle pass.
The agent is introduced by do: hícc sochuide tre precept
iarnar sóirad `after our deliverance,'
Wb. 14c7
. iar nemfadbail fire daoine `when the tests of men have not been procured,'
Laws iv 294.7 Comm.
iarna breith `having been
born,'
Fél. Ep. 119.
iar tarmthecht dún `after we had
transgressed,'
SR 1559.
in ndaraig móir ... iarna beím dó
asa fremaib,
Sc.M² R §18.
iar ngabail righe d'Eochaid,
IT i 118.8
. ni boí occosom do chumachta a mbith beó
iarna ndichennad when once they should be beheaded,
LU
9018.
íarnar n-imchosait do Bricrind after B. shall have
set us at loggerheads,
8080
.
in c[h]uid nār marbad dīb do
bātar ar n-a crēchtnugad,
ML² 386.
ar ndol dó isteagh
san gceardchain `after he had gone in,'
TSh. 313.
delb
Iustiníanuis impir ... ar na órud `
gilded
,'
Maund. § 8.
ionmhuin troigh a-tá ar n-a goin that has been wounded,
DDána 26 § 24.
atá arna tionól sonna `here is gathered,'
Studies 1919, 438 § 3
. in fínemhain iarna freacar `when
cultivated,'
Stair Erc. 496.
(ii) íar + vn. + gen. dependent on vn. has also the force
of a past participle pass.: iar marbhadh a righ `their king
having been slain,'
Stair Erc. 738.
ar caithem na mís sin
doibh `after they had passed that month,'
1038
. iar forba in
morgnima so do E. `after H. had completed,'
373
.
(iii) When the vn. is beith, íar mbeith means
being:
iar nembeith cethra nocho `when he has not cattle,'
Laws
iv 264.22
. iar mbeith ag teitheadh do A. `while A. was
fleeing,'
TSh. 999.
air mbeith dhamh go tromdha, tuirseach I being ...,
Donlevy 288.9
. ar mbeith F. uasa
cinn `since Ph. was above him,'
Stair Erc. 342.
II Of place.
(a)
across, along
used both of movement across and of
position along (e.g. along the edge of ...): traigh a leithead tis
iar n-ichtar along the bottom,
Laws iv 112.4
. airtem a leithet
a crui iar n-airthur `a fist with the thumb extended being the
breadth of its fork in front,' (i.e. across the front),
ii 238.15
.
a crich iar fut, iar lethet in its length and breadth,
SR 2640.
do deochaid Moisi ... for teched ... | iar tírib, iar slichtib
srath,
3735
. conḟacca Euá... | iarsind aeor do noebnim | tri
heoin gela through the air,
2134
. oc techt īar fraīchrud
Mide síar across the heath,
ScM. § 20.5
.
oc ascnom íar
Slige Chúaland,
BDD² 288.
scéith ... co círbachlaib co
n-esnadaib crédumai iarna tóebaib along the sides of them.
TBFr. 40.
foracabsat a lungai isin inbiur ┐ dodechotar
iar tír,
Lat. Lives 5.1
.
conacci a dochum in fer isin charput
íarsin muir,
Imr. Brain § 32.
dolluid Eogan ... iarsind
ḟaidche,
IT i 76.3
. dolinged míl mbec iarsin lind dochum
a bél across the liquid?,
LU 10598.
saighet tenedh do
thuidhecht iar fut Laighen across Leinster,
AU i 476.7
.
colg dét iarna chossliasait chlí along his left thigh,
TBC-LL¹
5287.
clar airgit ... co n-aireccur ōir...fair...iar n-imechtair
`along the outside,'
CCath. 5232.
íar n-oraib na long `along
the edges of the ships,'
TTr.² 893.
robarta tond tūargabar
īar tóib betha blāi,
Ériu vii 2.25
. bleogan ... do lēcad
īarsan abaind `adown the river,'
ii 22.20
.
a troigthi ar
n-ichtur ┐ a n-aigthi ar n-uachtur,
TTebe 3069
. d' faixin
in chaislēin ier n-inmhedhón on the inside,
Fl. Earls 108.x
.
166.16
.
(b)
beyond, on the farther side of: lodar ... siar co rangadar
Teach nDuinn iar nErinn beyond Ireland,
Anecd. i 18.6
.
co rochtus iarum inis nGlúairi iar nIrrus Domnand,
Ériu
iv 140.15
.
i Síd Nenta iar n-usciu,
Metr. Dinds. ii 8.92
.
iar múr amuig,
i 4.35
.
íar cúl
behind: a mbís iarna chúul dind séit `what part
of the way lies behind him,'
Wb. 24a17
.
laech as deach fil
íar cúl scéith i tír Hérend,
BDD² 690.
co cúala a ceól íarna
chúl `behind him,'
Imr. Brain § 2.
ro cumrigthe a lláma
iarna cúl behind her back,
IT i 76.11
. ind raibi athcomarc
lat iar do chúl ria tudechd húc
`didst thou ask permission
of those whom thou didst leave before coming hither?',
Mon. Tall. 135.28
. cumma no ṡliged iarna chulaib ┐ ara belaib
`behind him and in front of him',
Ériu iv 30.6
. an droch-nós
do bhí 'na dhúthaigh do chor ar gcúl `to put aside,'
TSh.
359.
III Abstract meanings.
according to, in respect of, by reason of: iár fír `
truly
,'
Wb. 16a7
. amal dondbeir do cách iarna hiris `according
to his faith,'
5c24
. ar n-athir iar colinn gl. secundum carnem,
2b23
.
iar ndoinacht,
Ml. 17d3
. sech ba huaisliu intí forchongair iar n-aicniud `though he that orders were naturally the
superior,'
Sg. 161b5
.
co mbí bés a thige and íarna míad,
Críth G. 83.
nad imdich dethbiri iar ndia ocus
duine `which necessity does not save according to God
and man,'
Laws ii 2.7
.
iar th'intliucht, iar do glanchéil,
SR 1582.
noda sloindet íarum iarna slontib fíraib,
TBFr. 66.
.ix. ngrad nime íarna cémennaib ┐ íarna
n-urd,
LU 1977.
iar forcetul in apstail,
PH 4179.
ar sēna
féin imm ar ndeilb cid iar fírinni bem though we be in the
right,
Mer. Uil. 9.
bid iar cōir a ōegedecht,
ACL iii 313 § 11.
do for[ṡ]lontib Ulad īar coitchenn
in general
,
ZCP viii 331.10
.
gérbho soicenelach hé iar ccolainn ro bai soichenelcha iar
menmain,
RC xxv 390 § 3.
do Fearaib Bolg iat iar ngenelach `by race,'
Ériu ii 182.1
.
Of authority, source, etc.: iar n-arsidib `according to the
ancients,'
Sg. 57b1
. mad iar ceill Cirine `if after the opinion
of Jerome,'
Hib. Min. 291.
iar foirinn aili `according to
others,'
BColm. 56.28
.
iar n-Augustin,
PH 6436.
IV= íarum:
do haithleaghadh iar i dtriathfhuil Éirionnach,
Ó Bruad. ii 144.18
. aithneas iar nár chéim crithre
`then she learned ...,'
120.5
. Cf. iar .i. na dhiadh, O'Cl.
V Prefixed to nouns and adjectives, íar nasalises and has
the meaning
after
, e.g. íarconn, íarngaes, íarmblas. A few examples show lenition, e.g. íarshliss.
For íarsindí see under 4 í.