n
o (OE segel,
GOI p. 574
) seól m.,
IGT Decl.
§ 75
. Poss. neut. in one or other sense (only in chevilles):
seol ngle,
Ériu xxi 155 § 38
;
seol mbil,
§ 40
;
seol ngorm,
§ 41
.
(a) a sail
: séol gl.
uelum
,
Sg. 14a15
. seol gl. carbasus,
70a13
. fernn siúil nó seól gl. artimone,
Thes. i 498.32
.
telcid
sís na séolu,
LU 6888
.
co facca na corr-gabla siúil,
CRR 11
.
bātor seōlta tōgaibthe sealat aca sealat oile ag imramh,
Fl. Earls 20.15
.
níor fhéadadar a seóil do leathnughadh,
Isaiah
xxxiii 23
.
do-chí laoidheang fa lán seóil | feadh radhairc ón
iath aineóil,
TD 20.30
.
lán an tsiuil ga léibheann long,
Aithd. D. 38.20
. fer siúil the lookout man
:
fear siuil do dhechsain ce
hairead uathaibh go tír,
BB 39a25
. Fig.
go dtógbhann an bás
. . . a sheólta suas go sár-aibéil,
TSh. 2389
. toigébhaid téda
do chroinn | seól aigeanta d'aos mearbhaill `the strings of thy
instrument will hoist the sail of courage for those that are bewildered',
Studies 1919, 611 § 3
.
tréigfead an réim do bhí
romham-sa, | léigfead síos go mín mo sheolta,
Hackett
xxvi 10
.
Of a piece of material, a covering
:
cid atá etir na clarlestraib
út . . . atá seolbrat and . . . frith in seol timmarcte etir na da
chlárchiste,
LU 182
. sīrechtach rosrethnaiged | a seōl ndobrōin
for Ere `der Schleier der Trauer',
Bruchst. i 47 § 105
. Of the veil in the Temple of Jerusalem:
seól mór ... do dénum to make a great veil,
Ev.Inf. (LFF) 189 § 40
. Of a bed-covering: at-chonnarc and imdae . . . s.¤
(seolbrat, v.l. See Gl.)
n-airgdidi impe,
BDD² 991
. an awning, tent
: ro boi . . . a
n-oinach sin . . . fo noi cétuib seol findanart `under nine hundred awnings of white sheets',
Ériu ii 100 § 4
. Of battle-gear:
s.¤ catha gu cléith orraibh | sgéith dhatha ar a ndromandaib,
IGT Decl. ex. 1132
.
(b) a bed, couch
:
séol .i. leabha,
O'Cl.
siul .i. imda, ut est
fech sin ar siul tuas,
O'Dav. 1426
. ar síul ar belaib fochlu .i.
ar crann siu[i]l ┐ i n-airidhiu a seat of honour,
841
. con facca
ní hinn ingin chuici ar crann siuil do as he was on the bed-stead,
RC iii 344.1
.
ní tharga Bresal . . . dá echtra co a sheol,
SG ii
471.42
. ? To this in phr. ben siúil (cf. 2 séolad, séolae): a
woman in childbed
:
iss i richt mná siúil | sedda Ulaid uli,
LU
8357
(
FB 24
). nert mna siúil ba h-ed no bíd la cech fer di
Ultaib (of the ces noínden),
LL 126a22
.
fir athgaiti nó mna
siuil,
IT iii 193.23
. ar mna asiul, ar m-bæ ansiul `our women
are pregnant, our kine barren',
Hib. Min. 66.15
.
(c) a weaving implement, a loom
: bacán siuil bainfighidh `the
spinster's distaff',
Mart. Don. 32.8
. ? To this:
ní gabha ┐ ní
ceard cóir, | . . . | ní figheach (fhighim, MS.) i seólaibh slinn,
Hackett li 7
.
(d)
course
:
luathred na conar conasecgaib ri seol ṅ-gáithe
uasu,
TBC-LL¹ 5057
. dos-bert s.¤ trom for a charpat he hastened
his chariot,
2640
. tabair s.¤ étrom forsin carpat drive quietly,
MU² 248
.
co tarrla in tṡleg ina seol neme a mullach a hochta
issin mnái,
Acall. 7710
.
acht narab seol gnius no gnimaiges
fuithib,
Laws iii 226.24 Comm
. is diairimh tra in seolsa ana
torcratar do laochaib . . . sund this progress? (i.e. the course of
Troilus),
TTr. 2220
(
LL 408a39
).
ro chansat ceól cen chorbra
| for a s.¤ co sír-ṡolma,
Metr. Dinds. iii 256.12
. ar in seol sin
dhoibh seal daimsir `they continued so for some time',
Rel. Celt.
ii 202.13
.
cidh nach léigidh linn ar seol | munab éidir inn
d'aithcheodh,
Content. viii 4
. amail canait ceól dia n-Athair |
for seól bethad (of waves),
ZCP v 496 § 2
. dola ar aenseol:
imtusa Ruaidri o'tcuala na crecha ┐ na hechta-sin do denam
do Mac Diarmata ┐ a dola ar aenseol rena dalta of his allying
himself with his foster-son,
Ann. Conn. 1315.12
. Freq. in
chevilles:
ni seol seim ni suairc soraid,
SR 8086
.
for seol sercc,
583
.
ba seol fæthe,
TBC-LL¹ 2374
.
seol bind,
LL 7b24
.
ba seol
suba,
Anecd. i 57 § 57
. Fig.
ni gael sidha an seol do-niad,
Irish Texts iv 113.1
.
mor seol nach degheol don droing | is
eol do Cheneol Conuill,
ii 15.41
.
(e) hence manner, way:
o nar fetsat ni di forsin seol-sin,
Ann. Conn. 1235.17
. ó nachar édadh teacht uirre trésin seol
sin by that device,
O'Gr. Cat. 8.y
. bliadan lain do ┐ si oca
aithidig fon seol sin in that way,
RC iii 344.8
.
seol .i. bes no
soailgis, ut est fo seol na haimsire i mbiat .i. fo cain no fo
urradus,
O'Dav. 1432
. ? Of behaviour:
ba hingna[d] s.¤ na
hingine,
Acall. 6366
.
means, expedient
: ro bo maith in seol
aimlesa allmaraigh in t-árdrígh `a good instrument to a
foreigner's prejudice',
Caithr. Thoirdh. 93.31
.
(f) metaph. Of music a strain
(O'Brien,
Ériu xi 169
,
Études Celt. iii 362
suggests that there may be a separate word here,
perh. a vn. of 1 seinnid modelled on céol but see
Jn. Celt. Stud. ii 244
):
ni céol side s.¤ fodgain,
LU 3802
(
SCC 37
).
sephain seol salmda os bla | ba ceol n-amra
n-adamra,
SR 6063
. canam a ceól rocansat | na sruithi, seōl
rosonsat (`the course (?) which they have sounded forth'),
Ériu ii
63 § 2
.
co cloisind guth na n-én n-ingnad, | seól co subai,
ZCP
v 496 § 3
.
seol roscadach gach ráithe | in ceol sostadach síthe,
SG 347.16
.
Compds.
(a) with subst.:
¤brat
sail-cloth, a sail
:
as neimleiscce no tinoilfitis naeireada seolbrata a long,
CCath. 3737
.
¤bréit
sail-canvas, a sail
:
do chuireadar a seól-bhréidi . . .
anáird,
Atlantis iv 168.7
.
¤chelg: ro suidhiughit . . . ina
srethettarnaidh seoilchelge they were arrayed in order in a
treacherous ambush,
Hugh Roe 226.5 (fo. 60a)
.
¤chrand
mast
:
sithidir seólcrand prímlui[n]gi móri,
LU 6474
(TBC).
isé dochoid sin séolcrand do descain na hErend,
LL 12b12
.
co tocbaitis na seolcraind,
Cog. 156.x
.
¤gnímaige
activity,
dexterity
:
re seol-ghnimhaighe a saer,
MR 102.19
.
¤réim
course
:
niór sguireadar don tseól-réim sin,
Atlantis iv 168.13
.
¤shuidiugad: ag seolsuidhiughadh an ordanais placing the
ordnance (for shooting),
Hugh Roe 294.13 (fo. 77b)
.
¤uchtach
? ic asgnamh re seol-uchtachaib,
MR 112.12
.
(b) with adjj.:
¤brecc: sruth na Sinna séol-brice of the
speckled sails,
Metr. Dinds. iii 274.60
.
¤chomarthach: do
slegaib . . . seol-chomarthacha pennanted,
MR 224.2
.
¤chrannach: an griangha . . . srianach saigheadach seolchrannach
having ships (of a person),
Ó Bruad. iii82. x
.
¤dírech: ro
haimsedh eissidhe go seóildireach d'urchor do pheilér `he was
shot with a straight aim',
AFM v 1802.3
.
¤gasta: fir Eirionn
go seolghasta `in swift course',
Duan. F. i 90.2
.
¤neimnech:
ro léicc saithedha seoilneimhnecha saighdiúiridhe dá saighidh
`fierce and energetic bands of soldiers',
AFM vi 2224.2
.