n
io, n., later m.
copper, also bronze, brass; renders
Lat. æs, æreus
Wb. 12b7
,
SR 5765
, see exx. below:
uma
ab humo, ar is de ūir donīther,
Corm. Y 1298
.
uim
(v.l. uimm) .i. uma,
1273
.
O'Dav. 1609
. O'Cl. umha, m.,
IGT, Decl. § 2
. n
s. humae fogrigedar .i. crabud cen desercc
(gl. aes sonans),
Wb. 12b27
(corresp. to:
umha ag déanamh
foghair,
TSh. 9412
;
mar phrás,
1 Corinth. xiii 1
). cid as
búaine for bith? ... fér, umae, ibar `copper,'
Tec. Corm.
§ 20
.
ad-mestar humae asa daingnib denib dluthaib,
ZCP xi 94 § 40
.
ferr uma cech aicdi aird | cia théit muga
ni geib meirg,
Ériu ix 48.26
(=
LL 147b
z).
uma n-án
n-aircidhe (v.l. nargide),
Anecd. ii 58 § 20
. umha ar a
cumanuibh `brass (rings) upon their hurling-sticks,'
Laws
ii 146.18 Comm.
(here dist. from `créduma' though both
are rendered `brass' in transl.).
triun do ansolam i triun
airgit, .i. uma indiu,
iii 150.16
(cf.
anfolam i triun airgit .i.
uma indiu,
23 P 3, 25b
). umu do rath (.i. umu do thabairt
isin rath),
Laws v 220.12
(26).
Chalcecaumenon .i. in t-uma
loisgthe
,
ACL i 332.41
=
[a]es ustum .i. umha loisgthe
`burnt brass,'
RC ix 232
.
mar théid an t-umha is an t-ór
| téid an t-aoibhneas 's an t-anshógh,
Ir. Monthly 1922,
295 § 12
(
DDána p. 160
).
an brég nar ḟalaigh a humha
| créd fa dtabhair lugha lé,
IGT, Decl. ex. 47
. a
s. umaide
.i. imrit in uma `who work in brass,'
Laws v 94.22 Comm.
(=
in t-uma,
90.25 Comm.
).
etir fin ┐ uma ┐ etach ┐ iarn,
Ann. Conn. 1258 § 6
. a mbí idir ór is umha `copper,'
TD 7.21
.
mar umha dá sgrios le sgiain, | mall rian a iongan
ar chruit chaoin,
Measgra D. 6.29
. g
s.
admestar hírinn
asa ilménib: méin óir, méin airgit, mein umai, méin lúadi,
méin iairn,
ZCP xi 85 § 39
.
argetlach do méin uma no
iarainn,
Laws iv 278.15
. Cf.
[airgetlach] .i. loc i mbi ...
mein in airgit, no in uma, no in iaraind,
i 170.17
(=
mén
iarn no humma no creda ...,
O'Curry 797
(<
H 3.18, 370
).
coire uma,
LL 296a27
. tathai cairi humai i tallai torcc
(of the `bóaire'),
iv 310 z
(=
Críth G. 197
). rucad coiri
humai do P. (=aeneus),
Trip. 230.5
(=
umaidi,
Trip.²
2721
).
cetna gnim gnisset marchloc | dabach humai
istudloc,
SR 4198
(=
umaide,
LB 120b6
).
dabach huma
... fri hindlatt,
Rawl. 79a35
(
2 Chron. iv
).
tothlaigestar
dig a llestar humi,
LU 10597
. a hiallacrann humai glain
| otha a glúine co talmain (of Goliath),
SR 5765
(: ocreas
aereas,
1 Reg. xvii 6
).
secht stíalla umai ón damdabaich
co cléithe issin tig,
TBFr. § 7
. sé senistri déc ..., ┐ comlae
humae ar cech n-aí, ib. cuiṅg umai darsa forlés, ib. cetheora
ochtga humai for imdai A. ┐ M., ib.
eó uma isin brutt,
TBC-LL¹ 5286
.
coicruth co mbuale umae,
Fianaig. 14.25
(see
ib.
p. 2
).
dubsciath co mbuailid humae,
TBC-I¹ 3211
(=
co
caladbuailid findruini,
TBC-LL¹ 5271
). d
s. tob di humu
`a
trumpet of bronze,'
Ml. 2b16
.
di umu
,
Laws v 410.19 Comm.
dá ídal deacc ... chumtachta ó uma,
Trip.² 1006
(=aerei
fabricati
Lat. Lives 52
). a bruinne ┐ a leasracha d'umha
(=ex aere,
Dan. ii 32
),
TSh. 57
.
Cf. im claide alla ... for umad `for piercing a cliff for
copper ore,'
Laws i 184.13
.
airm i n-arrasar a n-uma don cletiniu
the bronze blade
(?),
LU 5811
=
fochuridar a úma don chlettin forsin sruth,
TBC-LL¹ 2073
.
fidh-cheangal do dhéanamh ar chuithe ... an chroidhe
... ionnus nach géabhadh teannáil na toile bhíos ag aol-losgadh na hanma ... ag buain ... umha ghuirm na hurchóide dhi-múchadh chuice=`verdigris'
TSh. 1859
.
As material of harp-strings:
cruit ... ar thrí téad, | ...
téad d'iarann, teud d'umha ān, | an ceadna d'arccod iomlán,
Manners and Customs iii 223 n.
binnither toirm tét n-umi |
sephnait aingil inmuini | fogur gotha in gáethmaill glain,
Ériu iv 96 § 15
.
luin dubha Ghlinne na nGealt | binne
iná in t-umha a n-éisdeacht,
IGT, Decl. ex. 1496
.
ó táid
gotha an umha fann, | cuir-se téad charr in do chruit,
Measgra D. 7. 131
.
ar n-éag inghine hÍ Cheallaigh | is
Taidhg ... | ní háil bas do bhuain umha (v.l. dumha) | do
chuaidh as an ealudha,
Ir. Monthly 1921, 161 § 28
(=
DDána
p. 246
). nó go searg le snáth umha | a ḟearg ní háth iondula
DDána 100.30
.
Compds.: umachaire
a copper caldron
,
Críth G. 364
. uma-dāilem[?],
Corm. Y 569
. uma-lestar (or -lestrae, collect.)
a brazen vessel
:
cach umhalestar (v.l. um a lestra) cen
mudh,
O'Dav. 681
.
huma-lestrai,
Críth G. 405
. In n.l.:
Humarrith ainm ind atha sin
copper-ford
(?),
LU 5812
(where
-rith=W. rhyd `ford,' Meyer,
RC xvi 89
). LL here has
Uman-ṡruth,
St umha sruth,
TBC-LL¹ p. 275
. Cf. umharradh
.i. umha ṡruth .i. sruth an umha, O'Cl.