n
ā, f. (later also o, m., see
IGT, Decl. § 96
)
pride, arrogance, vainglory : uaill .i. diomas no mead meanman `pride, pomp, parade, vainglory'
P. O'C.
:
ūall .i.
ō āille asberar,
Corm. Y 1280
. úaill .i. diomas, O'Cl. úaill
f.,
IGT., Decl. § 14
.
úall
m. (ón úall innud ...)
§ 96
.
In Glosses renders elatio, arrogantia : n
s.
ind huall
,
Ml. 28a1
,
51a11
.
ind huile huall
,
43c17
.
cech
uall
,
57a11
.
ba maith són act ní bed uall and,
Wb. 10b27
.
nachinrogba
úall
,
15d40
.
oidrogbad huall ... tria molad doibsom,
Ml.
39d22
.
connachgabad huall de,
69a17
.
rosgab hual dí imbiud
a soinmiche,
57c13
. tan it sáithech notgeib úall
[sic leg.]
ZCP vii 268 § 5
.
cid as dech do laec ? ... gnim ard ┐
uaill isil ol in ingen,
ZCP xiii 272 § 20
. is col i ndálaib
in domain úall cen trebad `pride without husbandry,'
Tec. Corm. § 11
.
an uall dom char san chéimse | truagh ┐
nar an mh'uaillse (: uaisle),
P.Bocht 12 § 16
.
bá marb
Rúad ... | huall betha badb cach catha,
LL 21a32
.
ferg,
┐ brón, ┐ uaill,
PH 8388
.
an uaill aigeanta do fhás roimhe
sin ann,
TSh. 686
.
uáill na ndaoine,
Isaiah ii 11
.
na bí
[bíodh, 1681
]
úaill ort ... ma bhiónn uáill ort,
Romans
xi 18
.
ná déantar leat éagnach ná uaill níos mó,
Keat. Poems 299
. a
s.
ni tabir uáil ... fornn,
Wb. 16a1
.
in tan dorolaig Dia do in n-uaill dorigni,
Ml. 50d15
.
frisinnuall (leg. -uaill ?) (gl. adversum inflationem mentis),
68c1
. With do-gní :
maircc doní uaill as óige,
Ériu
viii 90. 228
.
a ghille, | do-ní uaill as do ghile,
Dánta Gr. 106.6
.
mana derna eisde úaill | ga meisde búaidh
ndealbha ar dhúil,
IGT, Decl. ex. 1029
.
na ndenad (i.e.
the king) uaill na diumus,
PH 4255
.
nách diongnadh ...
uáill [aisde féin] ina ḟiádhnaise,
1 Corinth. i 29
. do-gní ú.¤
for acts proudly towards :
na dernat uaill na uabur fors-na
bochtaib,
PH 7877
. téit i n-ú.¤ for:
gibé do rachadh i
n-uaill ar na sagartaibh, ┐ ná tiubhradh ómós doibh,
Eochairsg. 75.19
. ag dul i n-úaill
becoming proud :
atáid cúain
an chon otraigh | ag dol a n-úaill (v.l. nuall) n-imarcaidh,
IGT, Decl. ex. 1724
. g
s. inna huaille
(gl. iactantiae),
Ml.
33b17
.
trūail .i. dīr ūailli í,
Corm. Y 1240
.
notal .i. not
ūaille .i. comartha ūaille hé,
979
.
co n-appad éc n-ualle
fort,
LU 4156
(=
Metr. Dinds. ii 12.40
).
mór in gním
n-úalle do rind,
4151
(`the proud feat of the spear,'
Metr. Dinds. ii 12
).
Mátchím curaid Cualṅge | co n-adabraib
ualle,
TBC-LL¹ 3358
.
cend side gascidh ┐ úaille ┐ díumais ...
in betha,
TTr.² 96
. áine uaille, ar chuncid molta o dóinib,
amal dogniat na brecaire (in a list of fasts which deserve
no reward),
PH 8368
.
ní hadhbhar uaille dhamh-sa,
A. Ó Dálaigh xxviii 7
. Cf. a h-ádhbharaibh uaille `from
motives of ambition,'
ML 118.3
.
sgath m'uaille níor fhulair
dhamh | do leigean síos ré séanadh,
Dán Dé xxii 6
(
YBL
401a
). fíon nach eochair uaille aniugh `source of elation,'
Gleanings from Irish manuscripts 30 § 7
. d
s. huand uaill rodgab són (gl. ab exaltatione),
Ml. 49a3
. ho huail
(gl. gloria),
43a13
. d'uaill a
healadhain `from pride of learning,'
Content. ix 24
.
a
bhfuil d'uaill sa[n] ḟiuchadh,
viii 8
.
B. mac P. doluid
co fuaill (ar uaill v.l.) ┐ imtholtain o [a] athair a hErind,
Dinds. 145
.
Fig. in the sense of the best, the flower, the pride :
do-chúadar re cois an íarla | a híath Ereann ... | úall is engnam
gasradh nGrég,
IGT, Decl. ex. 1075
.
ná tréig orra úall
do sgor | léig do longa a cúan chluthar,
ex. 1740
.
Compds. :
¤briathar
a haughty word :
uaill-briathra
Ulad d'ísliugad,
MR 144.12
.
¤chath
a proud host :
do
badh díol teineadh don uall-chath Eamhna-sain,
Ir. Monthly
1920, 651 § 16
.
¤menmnach
proud-minded :
gur bho
hiomárd uaibhreach, ¤mheanmnach, freagartha ... na
dtonn,
ML 44 y
.
¤mer
proud and lively :
ag seasamh
go huaillmhear,
Keat. Poems 1451
. uaillmian,
highmindedness, ambition :
an díomsach, 'na mbí uaillmhian ré forlamhas flaithis ... d'fhagháil,
TSh. 7518
. ar bhfiabhrais-ne
an uaill-mhian febris nostra ambitio est
7887
.
¤mianach
ambitious :
an tan chuireas roimhe go huaillmhianach
céim do rochtain,
Keat. ii 3168
.