(in pl. as -i- stem) adj. and subst.
adj
I o-ā
high, lofty ;
metaph. noble, honourable :
ūassal .i. ūassa fil,
Corm. Y
1276
.
uasal
.i. oirrdric,
Lec. Gl. 23
.
altus .i. uasal a laidin
sin,
235
. is ind athig huasil .i. moir (gl. sublime) `in a
high wind,'
Ml. 57c12
.
huasil
(gl. summa),
56a10
.
huasail
(gl. summates),
Sg. 200b2
. frisna duli huaisli `to the high
elements,'
Ml. 55d8
. Of persons :
Germán martir úasal
,
Fél. Feb. 4
.
ri huasal,
SR 565.832
.
slúag Euagair úasail,
Fél. Apr. 3
.
athair Iohain uasail Babtaist,
SR 7458
.
fri
hapstal n-ūasal
,
Corm. Y 1224
.
ar in flaithius suthain na
da apstal uasli,
PH 1627
. Of places :
ós Egeipt uasail,
SR. 3380
.
Ri rothidnacht do chlainn Chaim | in n-Affraic
n-uasail,
2658
.
Mellán Inse húasle,
Fél. Feb. 7
. frisrócaib
nem ṅ-uasal
he ascended to high heaven,
Oct. 24
. Of things :
etha aird osil of tall noble corn,
AM 73.19
.
ind arc huasal,
SR 4905
.
batar i cachtaib ... | fo smachtaib
huaislib Ioséiph,
3162
. Of jewels : le a chloich n-uasoil,
`with his precious stone,'
TD 22a40
.
atáid soimhianuighthe
tar ór ┐ tar chlochaibh uaisle,
TSh. 10684
.
ináid na clocha
ūaisle,
Proverbs iii 15
. Metaph. :
genfedit teora gemma uaisle
... uaib,
Trip. 462.16
. Of a tale :
atá sgéal uasal eile | agam
ar an aithreighe,
A. Ó Dálaigh li 13
.
Contr. with ísel :
sírid in rindide ṅ-uile ó hisul co huasal,
BCr. 33d3
.
d'eidirdeliughadh onóra gach aoin ... otha
íseal go hu.¤
,
AFM i 44.1
.
o a fomhámaighthibh o tha u.¤
co híseal,
116y
.
o u.¤, o isal,
Ir. Lit. 14.22
.
bid ú.¤ cid ísel,
Tec. Corm. § 31.30
.
d'fhearaibh Uladh idir íseal agus u.¤
,
ITS xxiv 136.28
. ní bfhuilid siad ísiol ná u.¤
(of decayed
nobility,
PCT 901
.
Lordly, haughty (?) :
do bhí sé uasal
d'uaislibh fíre, do bhí re a thaoibh sin d'íslibh íseal,
Keat. Poems 771
.
Generous (?) : Ua Ruairc do b'u.¤ le deóruidhibh `who behaved nobly to,'
O'Rah. xxii 46
.
Compar. :
bad úaisliu cách lialaile oldaas fessin,
Wb.
23c15
.
is úaisliu cach céitbuid córe,
24b4
.
úaisliu són,
19d21
.
do eim ... in clī innī besid nīsle, do emar som
ōnni besad n-ūaisliu,
Corm. Y 275
.
uaisliu doib Dia,
SR 5852
. húaisliu (gl. eminentior),
BCr. 33d9
. is huaisliu
cech duil a ndaratad don doinacht `is above every creature,'
Ml. 25a1
. it huaisliu cách `Thou art higher than all,'
108d2
(gl. transcendis). at huaisliu oldate nime (gl. celsiorem)
126c9
. is huaisliu a folud saidi ... oldatae in doini `nobler,'
112b20
.
huaisliu
(gl. sublimior),
32a15
. (gl. sublimioribus)
116a10
. (gl. superior)
71b13
; (gl. superioris),
32a17
;
(gl. superiore),
49a21
; (gl. superiores),
113c9
. uasliu cech
rád `nobler than any saying,'
Ériu ix 46 § 13
(
LL 147b26
).
uaisliu in cend innāit na buill,
48 § 24
.
uaisli lē a clann re
Cathlán,
Irish Texts ii 3 § 15
.
is ro uáisle na ór,
1 Peter i 7
.
Adv. : indhuaisliu oldáte cedair leuain `more loftily than,'
Ml. 48c21
.
Superl. :
huare it hé ata huáislem ánd,
Ml. 116a11
.
huaislimem
(gl. altissimum),
28d14
.
huaislium rígaib rígda
gein, | rí rogenair i mBetheil,
SR 7521
.
gnim as úaisliu,
Fél. Oct. 23
.
a Christ as uaisliu,
ib. Ep. 319
.
is siad féin
is uaisle d'ḟuil,
TD 17.21
.
n
II Subst.
(a) a lofty place :
dind .i. cnoc nó uasal nó
aibind,
Lec. Gl. 83
.
is bennachda in t-íí tanic chucaind
i n-anmaim in Choimded, ┐ no-n-slanaig is-na huaislib,
PH 4386
. Gloir do Dia is-na huaislib `Gloria in excelsis
Deo',
4788
. Of incense :
... uair athascnaid a de-side ...
i n-uaislib nime,
7020
.
(b) a noble :
uasal d'aibigh ó
ríghthibh é,
O'Rah. xi 17
. fem.
an
uasal
mhaordha,
xxxiv 110
. nách raibhe R. acht 'na uasal
`a [private]
gentleman,'
AFM v 1726.16
. pl.
na huaisle
,
TSh. 71
.
uaisli
ocus ard-mhaithi Erenn,
MR 140.3
.
droṅg d. d'arbrib
aṅgel | na n-uasal, na n-archaṅgel,
SR 792
.
drong d'uaislibh F.,
AFM ii 1022.13
.
colcaid ... .i. coimēd cādusa ī,
ar is la hūaislib bīs,
Corm. Y 341
.
mó do sceile ég an ḟir
| iná céd eili d'úaislib,
IGT, Decl. ex. 60
.
See also u.¤ ┐ ísel, above under I.
As npr. f. :
Uasal oen-gel, ben Ḟaelain,
Metr. Dinds. iv
342.31
.
U.¤ ingen Subni,
v 144
(
LL 169b
marg. inf.
).
mors
hUaisle filiae Suibni,
AU 642
=bass Uasle, etc.,
RC xvii 186
(Tig.).
(c) Of things : inna huaisli
(gl. summa),
Ml. 48b7
.
is
airi asindet som donaib huaislib i ndiad inna n-ísel,
40c20
.
Compds. :
úasal-athair m. a patriarch : uasalathair
(gl. patriarcha),
Ir. Gl. 13
. is Cathair is uasalathair do
ṡaerclannaib Lagen `
ancestor
,'
RC xx 418.3
. pl.
úasalathraig ┐ fáde,
LU 1990
(
FA 6
).
Húasalathraig, fáithi,
Fél. Ep.
13
.
drong fáithe ..., proféta ..., uasalathraig guidme,
ib. 243
.
i n-ernaigthib hūasalathrach,
Thes. ii 355.8
.
i
n-oentaid úasalathrach,
LU 2489
.
dilig dam cach cin
romgab | ar fairinn na n-húasalathar,
SR 7812
.
a Isu ...
a chrid-serc uasal-aithrech,
Ir. Lit. 40.8
(
¤athrach v.l.).
adhnacal inna n-uasalaithrech .i. Adhamh ┐ Abraham ┐
Iacop,
Maund. 51
.
a cosmailecht cheneoil ... na n-uasalaithrech,
MR 116.7
.
do húasalathrachaib et fáthib et
apstalib,
Wb. 30d1
.
¤bráthair
noble kinsman :
o aimsir
bhar n-uasal-brathar,
MR 126.14
.
¤chaín
gentle and noble :
airdrigan uasalchain,
Ériu v 146.16
.
¤dechon m.
an archdeacon :
Trip. 104.25
.
¤eclais : go huasail-eclais
S. Iulio `great church,'
Fl. Earls 132y
.
¤espoc :
Cellach
comurba Padraic, uasaleaspoc Erenn,
RC xviii 52.4
.
¤fích :
cusin (n-ua)sal(fích) (gl. ad Areopagum
Acts xvii 19
),
Thes.
i 497
(
Ardm. 182a2
).
¤fíchire : huasalfichire (gl. Areopagita,
Acts xvii 34
),
Thes. i 497
(
Ardm. 182b2
).
¤gabáltaid
`high-holder' : huasalgabáltaid (gl. arquitenens),
Sg. 24a9
.
¤grád
high orders :
nach epscop dobeir ūasalgrada for nech
nā bí tūalaing [a] n-airberta,
Ériu i 218 § 3
.
Rule of Tallaght § 59
.
toitim fo uasal-grad,
§ 38
.
¤inntlechtach : ier
n-a gabāil go glic uassail-inntlechtach (of a besieged city),
`with ability'
Fl. Earls 30.23
.
¤lieig :
huasallieig
principal physician
(gl. archiater),
BCr. 35a1
.
¤martīr :
mar uassal-martīr,
Fl. Earls 206y
.
¤mór
noble and great :
Almu uassalmór,
Acall. 3365
.
¤nóemtha :
an sēpēl uassal-naomhtha,
Fl. Earls 146.13
.
¤peinntélad : ierna uassal-peinntēladh
nobly painted
,
178.3
.
¤sacart
archpriest, high priest :
huasalsacart he,
Trip. 8.5
.
Calpuirnd ainm a athar .i.
uasalsacart,
ACL iii 8 § 3
.
Arón ... | ba huasalsacart
húasaib,
SR 4910
.
a chethri maicc ... | Aron ind huasalsacairt,
4902
. a uasalsagairt na huile dul (
O High-priest
of all creation
),
Ir. Lit. 2.30
.
¤terchomrictid ruler of a synagogue :
huasalterchomrictid
(gl. archisynagogus)
Thes. i
497
.
¤techtaire chief messenger :
ind Archaiṅgil ... | ithé
na uasaltechtaire,
SR 692
.
¤toirrchess :
gur glacus ... in
t-uassal-toirrchess,
Fl. Earls 116.16
.
¤tres a noble battle
MR 94.12
.