adj o-ā fresh, new :

(a) of fields, hills , etc.: loiscther ... na guirt úrai, PH 4242 . cnuic úra `green hills,' TD 26.46 . i bParrthas na mbile n-úr, DDána 38.8 . gur chrann úr an t-athchrann éadtrom, 41.21 . a chroinn túis, gér bh'úr, do críonadh, Keat. Poems 1516 . Fig. a chroinn úir an taraidh thruim (addressed to Virgin Mary), A. Ó Dálaigh xii 7 . leis an ghrian 's an ḟiodhbhadh úr, DDána 38.19 . Fig. a ḟiodhbha úr don ḟréimh ríogh, A. Ó Dálaigh xii 8 . coróin de ḟeor úr, Todd Lect. vi 66 . fige thrébraid fos forri do ḟéraib úra, 67 .

(b) of buildings and places, fair, bright : i gcúirt úir na n-abhall bhfionn, TD 36.10 . a phuirt úir na ngoirmeas nglan, DDána 68.24 . gus an ngormráith n-úir, Ir. Monthly 1919, 283.3 . san ráith ḟoirfe dob úr niamh `bright-hued,' TD 25.2 . abb Achaidh uir (`the Fresh Field, now corruptly Freshford'), AFM i 244.12 . i Lundain úir aigmhéil, TD 36.9 .

(c) of persons (a) noble, generous , (b) fair, active : (a) ionann `úr' ┐ uasal, Metr. Gl. D. 29 . ur .i. uasal, Lec. Gl. M 53 ; O'Cl. an géigbhile úr uallach `active,' Studies 1928, 69.20 . ar sduaigh n-úir ... mBreagh, TD 15.5 . do mhnaoi úir na haislinge `generous,' ML 10.16 . (of an infant) níor léir don bharrthais óg úr | narbh ḟód Parrthais an príosún, DDána 37.11 . an fear úr a shúil do shíneadh, Hackett xxxix 198 . laoich úra ba tréine teisd, Begley-MacCurtin, Introd. poem, § 9 . a bhráthair úir na mBúrcach éachtach, O'Rah. xxxv 49 . Iarla ní'l aici 'en chloinn úir, viii 13 . `inghean úr `fair,' ITS xxiv 110.10 . úr fa generous as regards: úr fá eachaibh is fá ḟíon ... úr fá ór gan suim i gcrodh, D. MacCarrth. 30.21 - 3 . (b) ar mbeith dhó (sc. man) úr re linn a bheatha, TSh. 3802 .

As subst. m.: v s.: a Ghearóid ..., a úir dhóidleabhair dhearccuirr, DDána 67.1 .

(d) applied to various parts of the body, fair, bright : an bhas úr dob fhéile um fhleidh, L. Cl. A. B. 266.23 . a chiabh ... úr, TD 40.9 . fad dhreich n-úir, 2.8 . a ḟabhra úr, DDána 19.2 . fa fholt úr, Ir. Monthly 1919, 400 § 31 . gruaidh úr, TD 25.39 . d'anáir dá ghruaidh ḟaoilidh úir, DDána 17.30 . bile búidh ... | de chuislinn úir Bhrúnach, O'Rah. xiii 108 .

(e) of food, fresh, unsalted (of meat): ūr cech nūa, unde dicitur imm úr, Corm. Y 1270 . im ur do macuibh airiuch, Laws ii 148.21 . do íosadh Odhrán sa tsiuir | a dha measgan ime úir, Ériu v 43z . screpall ar tinde muici, screpall ar muic uir, Laws iii 328.21 . co mucca úra, MacCongl. 99.11 . an t-iasc úr, Corp. Astron. 64.11 ; 70.2 . an roinn úr ba bhreaghtha blas (sc. the manna), Hackett xlii 44 . srubhán úr ... prácáis, O'Rah. 278z = PCT 495 . Of ale : olc an bhraich dá bhfuil | olc a shean 'sa úr, Measgra D. 8.15 . gan fleadh úr, Oss. iii 266.10 .

(f) of clothes, new, bright or fair : mar a bhforáileann Dia ar Chloinn Israel ... éadaighe úra éadtroma do chur iompa ┐ a n-éadaighe arsanta d'fhágbháil, TSh. 6957 .

(g) of wounds, fresh, recent : crann comhachtach na gcneadh n-úr `mighty tree of fresh-bleeding wounds' (sc. the Cross), A. Ó Dálaigh xxxiii 2 . airet bít úra a letartha, CCath. 2500 .

(h) various other applications: ainmne fri cech ndaidbre n-úir unexpected , ZCP vii 498.2 [but perhaps we should read ndúir]. ac Nemed co neim n-úr `of the stark valour,' Metr. Dinds. i 2.7 . tréithe ... úra, O'Rah. xv 270 . geinealach úr an airdríogh, TD 7.49 . gidh fola úr an fholasa `though this is a fresh sin,' PBocht 6.15 . cuaird úr ḟada, TD 34.39 . an séd úr, Studies 1926, 605 . badh iomdha sompla úr ar óireangaibh `a fair figure' (in embroidery), Ir. Monthly 1920, 651 § 15 . gad úr, PCT 609 . comhla d'iarunn úr imreamhar leis, ITS xxiv 130.31 . do-rinne cathraigh ... 'na léibheann úr ghlan gan ghairbhe, DDána 41.5 . longa muinteri C. ... bátar troma, úra, inmalla iatsén, CCath. 1977 . cláir úra a gcomhlaidh ga cur | ag foghlaidh Dhúna D., IGT, Decl. ex. 1262 . drong ar spallmaibh úra ag guidhe `on cold flags,' O'Rah. x 15 .

(i) of horses, fresh, active : mac Aodha na n-echradh n-úr, IGT, Decl. ex. 540 . Cf. dobérsa tré dia na ndúl | ainim it eachaib co húr anew (?) SG 26.35 .

(j) contrasted with crín withered: auis linga .i. ur ┐ crin, ACL i 336.117 . See 3 úr.

Compar. and superl.: bíaidh a fheóil ní is ūire ná feóil leinibh, Job xxxiii 25 . ó nach féadaimsi aisce is úire | i n-íoc ar n-ósta `any fitter present,' Ó Bruad. i 92.17 . an grás achd gidh é as úire `latest,' PBocht 3.33 .

n (l) Compds.: with subst.: ¤arm a new weapon : búdh slán é ó úr-armaib, Misc. Hag. Hib. 113.1 . ¤barr fair-(tree) top (fig.): a Mhoire ... a chraobh bheatha, a úrbharr fhiar, DDána 19.1 . ¤bert bright garb : gabh umad th'úir bheart iarainn, DDána 97.34 . ¤bethe a fresh birch tree: ō rāncus sealad sīs isin tochailt frīth fuil ┐ duille ūrbethe ann, ZCP viii 559z . ¤bríathar fair word: treascartha gan aithne gan úirbhréithre, Ó Bruad. iii 2z . ¤brúcht: do-bheir bolaidh bog dreoighte ar a úrbhrúchtaibh, O'Rah. xxxviii 40 . ¤charna fresh meat : Ériu viii 122.14 . ¤chlocat a bright helmet : sciath nirt, is úrchlogad óir (fig. of a chief), O'Rah. xxxvi 20 . ¤chnó a fair nut : (fig.) tri húrchna is uaisle mogail, Studies 1925, 253 . ¤chnoc a fair hill : go roicheadar ur-chnoc Liadhais, Oss. vi 20 . ¤choll green hazel : is stúaga urchuill congabat mo bratt torom, TBC-LL¹ 4708 . ¤cholainn a fair body : úr-colann, `frisch von Leibe,' ZCP i 123.16 . ¤chrann a green tree: ar an úrchrann ttoraidh, Parrth. Anma 393.14 . meathaidh mes ar úrchrannuibh., L. Cl. A. B. 263.158 . ¤chré verdant clay : craobh chnuais do fhás a húirchriaidh, 257. 146 . ¤chride a generous, noble heart : do laoch Liathmhuine as oighir ar úrchroidhe, 147.38 . ¤chulenn green holly : co bfhuil na crand úrcuilind, BCC § 132 . ¤chuma: air na heagar ┐ ar na h-úrchuma do líoguibh, ITS xxiv 44.28 . ¤ela a fair swan : (fig.) a úir-eala, a Aibhilín (: clúimh-fheadha), Ir. Monthly 1919, 343.67 . ¤feóil fresh meat : cona betis cen hurfeóil, SR 4628 . la heasbhaidh úirḟeola, AFM vi 2210.3 . ¤fled a noble feast : a bhfeacas riamh ag P., | do úirḟleadhaibh, Oss. iii 266.16 . ¤fuil noble blood : d'úrḟuil ríogh, O'Rah. xxvi 179 . ¤géc a green branch : ar úirghéig ... an bhile, Oss. iii 154.4 . ¤gort a green field : don úr-ghort Ír seo, Keat. Poems 850 . ¤gruth fresh curds : Hib. Min. 49.6 . ¤iarann, ¤iarn new iron : gabhal trom úiriarruinn fair, Feis Tighe Chonáin 650 . an lorg-fhearsad úriarainn, ITS xxiv 120.15 . ag barredh úirierna a n-each, ZCP ii 359.6 . ¤imm fresh butter : brechtan urimme `a roll of fresh butter' Hib. Min. 49.22 . etir mescana urimme, MacCongl. 121.38 . ¤lethar untanned leather or hide : fuath-rog ... urleathair, CF 199 . bróga bréana úirleathair, PCT 105 = O'Rah. 268.22 . ¤lúachair fresh rushes : feis ar osarleabaidh urluachra, ZCP viii 550.22 . cossair leptha úrluachra, TBC-LL¹ 3586 . ra hecrait áine ┐ urluachra fóthib, 114 . ro esráit tigi ... do áin ┐ do úrlúachair, RC xiv 414 § 28 . ¤mac noble, generous son : a úr-mhic d'ḟulaing sciuirse ... nár dtaobh, S. Clárach 1012 . ¤mag a green plain : O'Dunghalaigh, ... | d'urmagaibh a buird blaithréidh, Top. Poems 110.20 . ¤máille a bright coat of mail : lí an óir ar a húrmháille, L. Cl. A. B. 98.144 . an deisi ara mbí ór no urmháille, 46.5 . ¤manchaine (?) : cenel F., tra, is la Cormac a n-urmaíncínní, BB 234b16 = Irish Texts iii 5 . ¤móin fresh turf or peat : dā fhót do úrmónaid, MacCongl. 15.3 . in dí fōt úrmónad, 20 . ¤nenaid fresh nettles : dlai do hurnenaid, Hib. Min. 72 . ¤ór raw, unprocessed (?) gold ( Studies on Early Ireland 116 ): fine Chrecraige ind úr-óir, Metr. Dinds. ii 46.21 . ¤saill fresh bacon : enbruithe n-úrshaille, TBFr. § 19 . toocht senshaille ┐ toocht ursaille, MacCongl. 117.26 - 7 . ¤scríbad fair writing : in recht ... ar na hecur ┐ ar n-a húrscríbad do laim ... in Duilemun, BB 241a38 . ¤scoth a fresh flower : (fig.) an plúr-bhruinneal bínn d'úr sgoth na nGaoidheal, Munster Poets (1860) 58.2 . ¤slat a green branch : (fig.) in úrshlat do fhreaimh F. `the green scion,' Hard. ii 288 . ¤stiall: úirstiall straipe a dhúibh-liath teangan, O'Rah. xxxviii 41 . ¤súglach: úrshughlach, `a fresh secretion,' O'Rah. xxxviii 30 . ¤thalam: ni faichter ... | ... fás áir [leg. air ?] ar úrthalmhain, Gleanings from Irish manuscripts 19.33 . ¤theine a bright fire: samalta ... ra oíblib úrtheined a gnúis, LL 266b1 ( MU 30 ).

(b) with adj.: ¤ard fresh and tall : essair úrard úrluachra, LL 253b24 . ¤bláthach: aránach, úrbhláthach, PCT 771 . ¤chas fair and curly : ulcha úrchas, LL 237b11 . ¤chraíbach fair and curly : sreabh re labhra léghthórach | do ḟer th'abhra úrchráobhach, IGT, Decl. ex. 1302 . ¤chroidech stout-hearted : taoibh le fearaibh úrchroidhech, Munster Poets (1860) 164.4 . aigeantach urchróidheach, Hard. i p. 20 . ¤fedmach: léigid úaidhi in sleigh seadhmhair | go mac Oisín úirfheadhmaigh, Duan. F. ii 52 § 74 . ¤garb: arán omh úrgharbh eorna, PCT 52 . ¤gégach having fresh branches : slán ó Albain úir-ghéagaigh, Studies 1927, 89.22 . ¤glas fresh and green : go mbiodh ... luibhe iomda ... ur-glas fedh na bliadna, BNnÉ 165.31 . go mbiodh creamh ... ur-glas fedh na bliadna, ib., § 39 . é úr-ghlas ar maidin sul bheantar é (sc. the grass), TSh. 3801 . táid scaoth bheach ag túirling ar ghéagaibh is úrghlas, O'Rah. xxx 5 . ¤nocht bright and unsheathed : muinntir Fhinn na n-arm n-úrnocht, Duan. F. ii 62 § 9 . ¤oíbind fresh and pleasant : a n-oiléan áluinn úraoibhinn, ITS xxiv 94.7 . sléibhte ... úraoibhne, 2.9 . ¤thesctha freshly cut or severed : a heirscibh urtescthaibh, CCath. 963 . eirrsci omha úirtescdha, 6085 .

(c) rarely with vb.: ¤lúachraid strews with fresh rushes: pret. pass.: do hesradh ┐ do húrlúachradh in tech n-óla ar a gcind, Fianaig. 54.32 . do hurluachradh Sidh ... an Bhrodha, Ériu xi 189.6 . vn.: an tigh sin ar na eagar ┐ ar na úr-luachradh de chaonnach an tsléibhe, ITS i 112.4 .