i (di- + 1
dál, cf. Welsh diddawl,
LEIA D-35) By native grammarians explained as a cpd. of privative de + fedil `yoke':
dedil .i. cen fedil...dedil cen cuimrech,
O'Mulc. 298
. —n
s.
dedil,
O'Mulc. 298
.
dedail
:
LL 21 b 14
.
156 a 43
.
192 b 6
.
216 b 28
.
SG 353. 4
.
AFM i 216. 2
(old poem).
CCath. 3380
. deadail
MR 252. 7
YBL.
dedhail,
ZCP i 62. 13
(12th century), &c.—
g
s.
ár deaghloi-ne
,
Gadelica i 11 § 3
(ca. 1600).
dedhailti,
CCath. 5281
.
degulta,
PH 7342
(if not from † dedlad).—
n
du.
dedail
,
BB 318 b 34
.—d
p.
dédlib,
LU 64 b 12
.
dedhlaib,
ACL iii 295 st 25
.—In late Mid.-Ir. pronounced deghailt
and so written,
O'Dav. 676
.
TSh. 35. 3
f.b.
Rel. Celt. i 146.
2 f.b.
deighilt:
Eg. 142, p. 330
.
Gadelica i 12 § 11
v.l.
ITS
iii 96
. Tadg G., FitzGer.—MOD. deaghailt, deighilt (-eigh-as in leigheas), Waterf.
RHYMES :
dedail
(n
s.) :
lethain,
SG 353. 4
.
dedail
(d
s.) :
Cendselaig,
BB 232 a 30
.
I Act of disjoining, parting, separating, quitting
. With
fri, Mid.-Ir. re, la, Mod. la (
ó,
Rel. Celt. ii 238. 12
).
deil...
.i. dedail
,
Laws iv 114. 2
.
derla .i. deghailt nó dealugud,
O'Dav. 676
. deadhail .i. sgaoileadh nó dealughadh, O'Cl.
Lhuyd. Synon.
imscarad,
TSh. 32. 22
. Opp.
cur la,
AFM v
1688. 22
.
(a) in a material sense:
traigh coruige deil nordan
.i. co dedail na ordan .i. troig corrici in inad i ndeiligenn in
ordu risin traigid,
Laws iv 114. 2
=
O'Dav. 715
(v.l. degail, ib.).
mínslabraidh ic fúaigel in chathbairr sin i ndrolaibh na
lúirighe...coná bái cumang a ndedhailti noco ndeiligti do
réir a aìccenta iat,
CCath. 5281
. PROV. is dedail smera
re smuais the parting of the marrow from the bone
AFM i 216.
2, A.D. 593.
H 2.16 , col. 689
.
Manners and Customs iii 251 n.
(b) transf.
(1) of persons :
ar ndeadail (v.l. ndeghail)
re Congal,
MR 252. 7
YBL.
SG 35. 26
.
a chúiged gan
chennach arna deadail re derbḟine,
MR 218. 2
.
rommarb tart
i cind sléibe Senmairgge. and fríth a dedail ria dreim,
LL
216 b 28
=
BB 370 a 35
.
ic degail re hElga,
Fen. 284. 14
.
doragha sa dum ṡaighidh se ┐ bemait cen deghail dogrés,
CCath. 1467
.
cen d.¤ ria (sc. risin cathraig),
1805
.
oc
gabáil ceda ó Dhia cumm degulta ris,
PH 7342
.
ní bás
acht deighilt re Dia,
Eg. 142, p. 330
.
ag deghail risan
tTighearna,
Hosea i 2
.
gan meadair móir gan debaid ndéin
degail rer tír,
Add. 30512, fol. 30 a 2
. tír re ndocra dedail
SG 353. 4
.
dobered dedail claidib eturru,
CCath. 2446
.
doghníd na drochsmúaintighthe deaghailt idir dhuine ┐
Dia,
TSh. 35. 3
f.b.
dom degail re[a] dreich rabhuigh,
Ériu iv 214. 1
.
gur bo héiccen dó dedhail fria eoch co
nerbail,
AFM vi 2162. 13
.
deaghuil ruibh,
Gadelica i 11
§ 5
(circa 1600) ;
ib. § 3
. a deighilt leis ní cuibhe go bráth
ITS iii 96. 5
.
Rel. Celt. i 141. 11
;
146. 2 f.b.
ii 140. 2 f.b.
;
238. 12
.—With the definite article : a special instance of
parting
.
robo leasc la Poimp ┐ la Cornelia in dedail sin,
CCath. 3380
. dursan daṁsa an deaghuil sin le grían,
Gadelica i 12 § 11
.
(2) of things :
Tuadhṁuṁa do deadhail ré cóicceadh Connacht ┐ a chur lásan Muṁain,
AFM v
1688. 22
.
d.¤ Osraidhe,
23 E 26 p. 291
. PROV.
is deghail
cuirp fri hanmain limsa scaradh frit,
ZCP iv 384. 32
(15th
century).
an anam ┐ an corp do dheaghail ┐ diomsgaradh
re chéile,
TSh. 32. 22
.
II Condition of being scattered
:
doim ac dedhail má
doirib,
SG 102. 6
.
III Act of desisting or ceasing from (fri) :
slóg can degail
re debaid,
Hy Fiach. 186. 11
. A ceasing
:
carais Ciarán
...uṁalóid nár dian dedhail,
ZCP i 62. 13
.
IV A distinction, a discrimination, a setting down.
cúig glúine déag réa ndeaghoil (v.l. ndeadhail)...suas ó
Éibhear go hÁdhaṁ,
Keat. 1523
. —
dá ernail dno .i. dá
ḟírdedail didiu forsna consainib lasin laitneoir,
BB 318 b 34
.
V Frequent in old poetry (esp. in chevilles) in various
senses :
Fergus...cóiced rí déc dedail dron : gab Emain
iar Conchobor,
LL 21 b 14
(cf. sense IV).
bid maigen dedail
cen díl : ón tṡíl roṡelaig rosuan,
ib. 192 b 6
. Miss fúair cen
dedail
(sic leg., cf.
BB 377 a 15
) de :
saerdruim Senaig,
198 a 54
.—biathad dá thráth dég... : ó rí Tulcha Og gan
dedail
(cen deaghail, Lec.)
BB 269 a 12
, cf.
Leb. Cert. 36. 11
(cf.
sense III).
Caimín Dima iar ndeadhail : do ṡíl Enna,
BB
232 a 30
.
iarsin a dual fria deadhail : rodosealaigh sluag
Sereadh,
36 b 24
.—dedhlaib duaine (at the verse-end),
ACL iii 295 st 25
(9th century). The sense is doubtful in
TBC-LL¹ 828
YBL : is amlaid romarbtha in lucht sin O. ina
dind tri maic Garchon fora náth Fertedil ina dedil (dédlib
LU 64 b 12
) Maenán ina dind ; cf.
dédail
.
MOD. deaghailt, deighilt, gen. deighilte (deadhla P.
O'C.), v. supra. a separation, divorce, severing, parting,
putting asunder
P. O'C.
Dinneen
a discharge, a divorce
,
Coneys. O'R. Obs. in Sc.