n
ā, f.
sun:
grian
(gl. lucifer),
Sg. 61a25
.
titan grian
,
Hib. Min. 271
.
sol .i. grian
,
Ir. Gl. 973
.
Apollo grian
,
ib. 952
. n
s.
luid in grian fora culu,
Ml. 16c10
.
amal
as toisegiu grián indáas laithe,
85b11
.
in grén tind tóidlech,
Hy. iv 2
.
anaslui grién foa fuined `when the sun goes away
to its setting,'
BCr. 33b18
. g
s.
la cumscugud inna grene,
Ml. 118c12
. for desleinn gréne on a sunbeam,
Hy. v 34
. a
s.
is nem im grein,
Thes. ii 294.28
.
etarru són ┐ in gréin,
Ml.
112a8
.
dodechuid temel tarsin gréin,
16c5
. d
s.
hi coimthect du gréin ┐ escu,
BCr. 32a6
. v
s.
a gelgrían forosnai,
Fél. Prol. 5
. du.
dí gréin airthir Liffi,
ib. Dec. 9
.
a n-ed rucc grían do rennaib nime,
LU 8245
(
FB 19
).
figur
greni ┐ esca,
IT ii2 102.27
.
a rí gréne gile!,
Fél. Prol. 4
. laithe
na mís ṅgréine `of the solar months,'
ib. 321
.
amail doluid
grian hi folt ḟeda,
TBC-LL¹ p. 882 n. 4
.
ac súgud grene ┐ gáithe
uathu,
ib. 5063
.
di grein ... in una die
,
AU i 422.z
(an.
910
).
turgabail na gréine,
Thr. Ir. Gl. 42 (sub trogein)
. for Ríg
fallnathar gríana who rules the suns,
ZCP vii 308.y
.
ingin
thaitnigfes amal grein etir renna nime,
Lat. Lives 65.12
.
o
thalmain co grein,
MacCarthy 40.6
. nīsfil fo grēin fairind ...
basid fēiliu `there is not in the world ...,'
ACL iii 297 § 61
.
Lucifer do na demnaib, grian do na rendaib,
PH 6381
. g
p.
maith mo dīl la teg Rīg grīan
,
ZCP vii 307.4
. a luminary:
oll natha nime nemgrian,
RC xx 418
(
ACC § 144
). tria
gai (?) ngrēine through a sunbeam,
O'Mulc. 830e
.
ó ghoradh
na gréine,
TSh. 2477
.
ga gréine na ngrás,
ib. 10736
.
luigeacht na gréine,
ZCP v 214.365
. Used in pagan oaths:
co tart som grein ocus esca friu,
MacCarthy 396.12
.
in nath
dognitis na filid ... do gréin ┐ [do] éscu,
RC xx 418
(
ACC
§ 144 Comm.
).
gabaim-si in grian (sic) i n-a fiadain form,
PH 2696
. do cheangladar rátha gréine ┐ éasca orra féin
`they pledged themselves by the sun and moon,'
Keat. ii 1787
.
Fig. applied to persons:
(Saint Íte) in grían bán ban
Muman,
Fél. Jan. 15
.
pais Guirgi, grían búadae,
ib. Apr. 24
.
(Moling) in grían án úas túathaib,
ib. June 17
.
ba grīan
manach ... Columb Cille,
ZCP viii 198.2
.
grian na maighden
Máthair Dé,
O'Gr. Cat. 377.8
.
(Pátraic) grīan gel Gōidel,
glére garta,
ACL iii 303 i § 8
.
mianaiged gréin na
fírinde,
PH 8065
. dorochair grian na nGáedel (epithet for
a chief),
Arch. Hib. ii 85 § 35
. In the following exx.
grian
appears to be an adj.
bright, radiant:
indred Cormaic,
findgen grían
,
ZCP xi 109 § 15
.
a Rí grían
,
vii 302.24
. an
t-iuidic gasta grian
`the brilliant learned justice,'
Ó Bruad.
ii 278.2
. nach grian ros .i. nach follus eōlus (B. na Filed),
ZCP v 485 § 1
. n. l.
abbas Tomae Greine,
AU i 274.6
(an.
793
). Fictitious npr
f.
Loch Greine ingine Finn,
Acall.
1013.
Compds.
¤ainech
sunny-faced:
co hOgma ṅ-Grianainech,
TBC-LL¹ 4868
.
¤amra:
inna chuiriu grianamra | a dá apstal
dec imme,
SR 8275
.
¤brug a sunny mansion:
i ṅgrianbrugaib Parduis,
ib. 1868
. soillsi édrocht aingil ac commbrised na n-gríanbrudh uile fútha `les palais du soleil,'
RC
xxiv 382.13
. Also used to translate the Elysian plains, the
underworld generally:
gusna grianbhrughaibh iffirn,
Aen.
1199
.
berid Caron iadsaide ... darin sruth-sa anund isna
grianbrughaib,
1326
.
grianbruigi iffirn .i. muighi ailli
edrochta,
1416
.
i tulaigh na trocaire i ngrienbrugib ifirn,
CCath. 4274
.
¤bruth
solar-glow:
co n-acces ... in grianbruth
amal gréin n-etraicht,
Ériu ii 100 § 6
.
¤chnoc: a fhérmar na
ngrianchnoc nglan thou grass abounding one of the sunlit
hills,
O'Gr. Cat. 476
.
¤chrios: the zodiac
,
Coneys
.
¤dál
a sunny meeting place (?):
conid isin griandáil ... i Cluain
ata taisi Patraic,
Fél. 204.27
.
¤érge
sunrise:
grīan gan a
grīanēirge | gidh glan a gnē,
ZCP viii 212 § 61
.
¤ga a sunray:
ó chuaidh griangha an iarla i dtalamh `the splendour,'
Ó Bruad. i 146.17
. bearta gníomha gan ghriangha `deeds of
darkness,'
Hackett xlii 79
.
¤gnúis
sunny, radiant countenance:
ni bai soillsi acu acht grianghnuis caich fri araili
dibh,
RC xiv 56.12
.
¤goradh basking in the sun:
gurab
ann tigdís eunlaith Éireann dá ngrianghoradh,
Keat. i
166.46
.
¤maine
blackberries (lit. sun-brake):
grianmhuine
.i. sméra .i. an ni as grianda bhios isin muine,
O.Cl.
Corm. Y 690 (s.v. grith).
¤solusta
radiantly bright:
Dabilla
genmnaidh griantsholusta,
Ériu v 150.70
.
¤sróll
bright
satin:
ria bhar n-gaillmeirgib griansroill,
MacCarthy 126.15
.
¤tairisem
solstice:
da grientairisem,
BCr. 35b1
.
la in
griantairismi sin,
Fél.² cvi 15
.
¤taitnem:
grían-taitnem na
greine,
CCath. 4848.