n
ā, f. n
s. freq. also -ais.
sanas
o, m. (g
s. and n
p. -ais, -asa),
IGT Decl. § 38 (87.20)
. sanais f.,
§ 150
.
s.¤ .i. sain-fis,
Corm. Y
1133
.
s.¤ .i. sainfhios .i. fios sainigthe dearscaighthe. s.¤ .i.
cogar,
O'Cl.
? sainis gl. contionem, ,
CMCS xv 12 n. 50 (Vatican, MS Regin. lat. 296, fo. 15a2)
.
(a)
whisper, act of whispering, private communication
: is
airdarcu dúin s.¤ ná da neoch aile éigem a whisper is clearer to
us than is a shout to another man,
MU² 280
. bā sanais fri bodar
`whispering to the deaf' (a hopeless task),
MacCongl. 71.23
.
descaid braith sanuis a whisper is a sign of treachery,
Anecd.
iii 15.21
. fri Chríst carsait sanais they loved private communion
with C.,
Fél. Mar. 15
.
do-chluin sé na sanasa,
IGT Decl. ex.
1017
.
(b)
privacy, secrecy
: aisnēis i táu .i. i sanuis in secret,
Corm. Y 1204
. is i sanasaib ferthair (rhet.),
TBC-I¹ 1064
. atbér-sa
frit-sa . . . i sanais in ní imráidim in private, secretly,
PH 1769
.
ar se fáthaib . . . gabar in pater i sanais,
7995
.
cech comairli
derrit bis eter na cairdib, is a sanais is coir a dénum,
8004
.
fer bes dech dib is oen i sanais la rí Caisil becomes the confidant
of (?),
Irish Texts i 20.4
.
triar dia rig hi sanais la ri Caisil,
9
. ma
mna taiti a sanais secretly,
Laws i 190.28 Comm
. is techta
athchor (sic leg.) mac sula ┐ sanaisi children not acknowledged
by their father (?),
iii 542.8 Comm
. rop slúagach i ndálaib, rop
úathad i sanasaib `in secret councils',
Tec. Corm. 6.36
. do
shlan uaim a Athsa toir | ac nar suaill m'ághsa an alloin | ni
guth ort a sanus soin | olc do gabhus ré Galluib the secret of
it (?),
Irish Texts ii 10 § 2
.
(c) (secret) advice, counsel:
sanais int Shatain do chéin |
dorad síl Adhaim i péin, | sanais Isu dosucc as,
Ériu ix 67
.
togbail sanaisi .i. na flatha dó revealing the chief's counsel
(plan?),
O'Curry 1023
(
H 3.18, 431b
), see Thurn.
ZCP xvi 407
.
fer comairli ┐ sanais,
RC xliii 60.7
. fer sanais (sic),
TBC-I¹ 972
(rhet.) =
LU 5447
. ?
mac sanaisi .i. mac in fir graidh,
O'Curry
2290
(
Eg. 88, 21d
). ?
na tiag do eipirt sanaise i tau,
LL 330e8
=
ni thiag tu do epirt sanaisi in tsanais bermaisin me . . .,
ZCP xiii 340.13
=
dobert sanaise,
viii 329.26
.
ó shúdh
shainnsi,
IGT Decl. ex. 1994
.
(d) in bad sense
bad advice, instigation
:
`mé dorad' ar deman
dub | `sanus d'Iudas',
Ériu iv 114 § 13
. s.¤ nemhe na námod
`the venomous whisper of rivals',
212 § 3
. tri sanasa saeba
noem n-Erenn the three crooked counsels (i.e. the cutting short
of Ciarán's life, the banishment of Colum C., the expulsion of
Mochuda from Rathen),
Fél. 204.12
, cf.
Trip. 556.4
. teora
saobha sanasa (of the same),
BNnÉ 302 § 9
.
an tan do bheir
an diabhal sanais do dhuine,
Ó Héodhusa 179.10
.
ōs iad
nach trēicfedh sinn amail do-rinne Maicniadh ar sechnai-ne
le sanasuib Saidhbhi,
ML² 1556
.
(e) in name of Cormac's Glossary, Sanas Chormaic. Cf. in
suo silentio Cormaccus de hóc nomine disputando possuit,
RC
xv 278.13
. triath .i. rí . . . ut est in (sic leg.) silentio,
O'Curry 120
(
H 3.18, 74a
).
(f) the Annunciation
:
tic sanais da Muiri mhōir,
ACL iii
244 § 11
.
ria feil Muiri na sainse,
ZCP iii 226.15
.
mór an ní
as fhiu an éanshanuis,
Aithd. D. 60.21
.
maighdean dá dtugadh
sanais sin,
PBocht 2.14
.
tosach sídh s.¤ Gaibriail,
A. Ó Dálaigh
i 1
.
isin tshollamuin so na sanuissi coimhdeta,
Smaointe B. Chr.
327
.
sanais iar ccáiscc ┐ deasgabhail i n-earrach,
AFM v 1662.
17
.
go tempall Muire na sanuissi,
Fl. Earls 208.y
.
Muire . . .
mar do gab toirches ó shanais Gaibrieil,
Maund. 116
.
Compd. truagh mo sanuslaidh `my secret song',
BS 96.1
.
Cf.
sanglaoidh .i. láoidh no roinn do nithear a sanais no go
mín: truagh mo sangláoidh .i. as truagh an laoidh do ním a
sanais no go mín,
O'Cl.